Rusia mund të jetë përpjekur të ndërtojë një “ekonomi fortesë”, por është Perëndimi ai që aktualisht duket i papërshkueshëm financiarisht. Krahasuar me krizën e thellë ekonomike të sjellë në vend nga sanksionet perëndimore, pasojat për botën e pasur kanë qenë të vogla. Megjithëse stoqet amerikane ranë ndjeshëm kur lufta filloi më 24 shkurt, më 2 mars ata u mbyllën pothuajse 4% më lart se niveli i tyre një natë përpara pushtimit. Aksionet evropiane janë rreth 4% në rënie – një goditje e madhe, por asgjë në krahasim me krizën financiare që po ndodh në Rusi, ku monedha ka rënë dhe tregtimi në bursë është pezulluar prej ditësh.
Pjesërisht, reagimi i heshtur pasqyron peshën e ulët të Rusisë në ekonominë globale: rreth 2% në terma dollarë. Varfëria relative e vendit dhe popullsia më e vogël në krahasim me pjesën tjetër të Evropës do të thotë se eksportuesit e tij varen nga kërkesa evropiane, por jo anasjelltas. Goldman Sachs, një bankë, vlerëson se humbja e eksporteve e shkaktuar nga një rënie prej 10% e shpenzimeve ruse do t’i kushtonte eurozonës vetëm rreth 0.1% të PBB-së së saj, dhe Britanisë akoma më pak. Lidhjet financiare janë modeste.
Megjithatë, rëndësia ekonomike e Rusisë peshon shumë më tepër se PBB-ja e saj ose ndikimi financiar për shkak të eksporteve të saj të energjisë. Ajo prodhon gati një të pestën e gazit natyror në botë dhe më shumë se një të dhjetën e naftës botërore, çmimi i së cilës drejton një pjesë të madhe të variacionit afatshkurtër në inflacionin global. Zakonisht 30-40% e furnizimit me gaz të be-së vjen nga Rusia (megjithëse kjo ka rënë në rreth 20% në muajt e fundit pasi Evropa ka rritur importet e saj të LNG nga Amerika). Ai nuk ngroh vetëm shtëpitë e Evropës, por gjithashtu fuqizon pjesën më të madhe të prodhimit të saj industrial. Ndër ekonomitë e mëdha janë veçanërisht të ekspozuara Italia dhe Gjermania.
Çmimet e energjisë u rritën në mënyrë dramatike më 1 dhe 2 mars. Çmimet e pikave evropiane të gazit natyror tani janë më shumë se dyfishi i nivelit të tyre në fillim të shkurtit. Po kështu janë edhe çmimet e të ardhmes për dorëzim në dhjetor 2022, duke reflektuar pjesërisht anulimin e gazsjellësit Nord Stream 2 nga Rusia në Gjermani, i cili shpresohej të lehtësonte furnizimin këtë vit. Çmimi i naftës është rritur mbi 25% në rreth 115 dollarë për fuçi. Shtrydhja e energjisë do të përkeqësojë problemin e inflacionit të Evropës, duke goditur gjithashtu rritjen e saj. Një bankë JPMorgan Chase, ka rritur parashikimin e saj për inflacionin e eurozonës në fund të vitit me 1.1 pikë përqindjeje, në 3.6%, ndërkohë që ka ulur parashikimin e rritjes për vitin 2022 me 0.6 pikë përqindjeje, në 4.1%. Si prodhuese e naftës dhe gazit, Amerika është kryesisht e izoluar nga zvarritja e rritjes, por do të ndjejë efektet inflacioniste të naftës më të shtrenjtë.
Gjërat mund të përkeqësohen shumë nëse sanksionet zgjerohen për të mbuluar blerjet e energjisë ose nëse Rusia hakmerret kundër tyre duke ulur eksportet e saj. JPMorgan Chase parashikon se një ndërprerje e vazhdueshme e furnizimit me naftë ruse mund të shkaktojë rritjen e çmimeve në 150 dollarë për fuçi, një nivel i mjaftueshëm për të rrëzuar 1.6% nga PBB-ja globale, ndërkohë që rrit çmimet e konsumit me 2 të tjera. Goditja stagflacioniste do të sillte jehonë të luftës së Yom Kipurit të vitit 1973, e cila shkaktoi të parën nga dy krizat energjetike të asaj dekade. Ai e përkeqësoi shumë problemin ekzistues të inflacionit të shkaktuar pjesërisht nga kolapsi në fillim të atij viti i sistemit të kurseve fikse të këmbimit Bretton Woods. Sot, energjia shumë më e shtrenjtë do të shtresohej mbi inflacionin e shkaktuar nga pandemia dhe stimuli shoqërues.
Nëse nafta dhe gazi vazhdojnë të rrjedhin, rritjet ekzistuese në çmimet e tyre përkatëse do ta bëjnë jetën ende të pakëndshme për bankat qendrore, të cilat gjithsesi po rrisnin ose po përgatiteshin të rrisnin normat e interesit. Ata zakonisht tolerojnë inflacionin e shkaktuar nga energjia e shtrenjtë. Ka tendencë të shpërndahet shpejt, apo edhe të shkojë në drejtim të kundërt. Por kohët e fundit ata janë shqetësuar se vazhdimësia e inflacionit të lartë që nga vera e kaluar mund të bëjë që kompanitë të mendojnë se duhet të vazhdojnë të rrisin çmimet me një ritëm të shpejtë dhe punëtorët të vazhdojnë të kërkojnë paga më të larta. Me fjalë të tjera, inflacioni mund të ketë marrë një vrull më vete. Rritjet e mëtejshme të çmimeve të energjisë vetëm mund ta rrisin këtë rrezik – ndërkohë që shtojnë presionin e rritjes që sjellin normat më të larta të interesit.
Aktualisht tregjet vlerësohen për një përgjigje mjaft konvencionale të politikës. Që nga 1 shkurti, pritjet e investitorëve për inflacionin, siç zbulohet nga çmimi i swap-eve, janë rritur ndjeshëm në një horizont njëvjeçar për Britaninë, Amerikën dhe zonën e euros. Megjithatë, pritjet për inflacionin afatgjatë, të matura nga swap-et afatgjata, nuk kanë ndryshuar shumë (shih grafikun). Parashikimet e normës së politikës së BQE-së në fund të vitit nuk kanë ndryshuar pothuajse. Investitorët kanë vlerësuar një tjetër rritje prej një çerek përqindjeje të normave të interesit këtë vit si në Britani ashtu edhe në Amerikë. Më 2 mars, Jerome Powell, kryetar i Rezervës Federale, tregoi se do të rriste ende normat.
Megjithatë, ka pasur lëvizje të mprehta në yield-et e obligacioneve në horizonte më të gjata. Në mesin e shkurtit, yield-et e obligacioneve pesëvjeçare të qeverisë gjermane kishin qenë në territor pozitiv për herë të parë që nga viti 2018. Që atëherë ato kanë rënë në rreth -0.25%. Më 1 dhe 2 mars, yield-i i një obligacioni dhjetëvjeçar të thesarit amerikan ra nga gati 2% në 1.7%, një rënie më e madhe se në çdo periudhë tregtimi dyditore që nga marsi 2020, përpara se të rikuperohej lehtë në 1.9% ditën tjetër.
Me fjalë të tjera, investitorët po vënë bast se inflacioni i sotëm, edhe një herë i përkeqësuar nga lufta në Ukrainë, do të jetë i përkohshëm – dhe se në terma afatgjatë normat e interesit ka të ngjarë të jenë pak më të ulëta se sa në parashikimet e kaluara. Por kjo vështirë se do të thotë se tregjet janë të sigurta. Vitet e fundit, disa studiues kanë argumentuar se normat reale të ulëta afatgjata të interesit reflektojnë pjesërisht impulsin për të grumbulluar aktive të sigurta, pasi rreziqet – ngjarje të rralla por shumë të kushtueshme – rriten më shumë gjasa. Pas dy viteve të një pandemie dhe me luftë të ndezur në Evropë, ajo tezë nuk është dukur kurrë kaq e gabuar.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
