Globalizimi, i cili ka si fansa ashtu edhe kritikues, po testohet si kurrë më parë pas goditjes një-dy të Covid-it dhe luftës.
Pandemia kishte ngritur tashmë pyetje në lidhje me mbështetjen e botës në një model ekonomik që ka thyer barrierat tregtare, por i bëri vendet të vareshin shumë nga njëri-tjetri pasi prodhimi u zhvendos gjatë dekadave.
Kompanitë kanë qenë duke luftuar për të përballuar pengesat kryesore në zinxhirin global të furnizimit.
Lufta e Rusisë në Ukrainë ka ngritur frikën për ndërprerje të mëtejshme, me çdo gjë, nga furnizimet me energji te pjesët e automjeteve, deri te eksportet e grurit dhe lëndëve të para nën kërcënim.
Larry Fink, kreu i gjigantit financiar BlackRock, e tha troç: “Pushtimi rus i Ukrainës i ka dhënë fund globalizimit që kemi përjetuar gjatë tre dekadave të fundit”
“Ne kishim parë tashmë lidhje midis kombeve, kompanive dhe madje edhe njerëzve të tensionuar nga dy vjet të pandemisë,” shkroi Fink.
Por Sekretarja e Thesarit e SHBA-së, Janet Yellen, nuk është dakord. “Unë me të vërtetë duhet ta shtyj atë”, tha ajo për CNBC në një intervistë.
“Ne jemi thellësisht të përfshirë në ekonominë globale. Unë pres që kjo të mbetet, është diçka që ka sjellë përfitime për Shtetet e Bashkuara dhe shumë vende në mbarë botën.”
‘Një kafshë që evoluon’
Mungesa e maskave kirurgjikale në fillimin e pandemisë në vitin 2020 u bë një simbol i varësisë së botës nga fabrikat kineze për të gjitha llojet e mallrave.
Konflikti midis Rusisë dhe Ukrainës ka ngritur shqetësime për mungesën e ushqimit në mbarë globin, pasi dy centralet bujqësore janë ndër shportat kryesore të bukës në botë.
Ajo ka vënë gjithashtu në qendër të vëmendjes varësinë e madhe të Evropës dhe veçanërisht të Gjermanisë nga furnizimet me gaz nga Rusia, tani një shtet nën sanksione gjymtuese.
“Një numër dobësish” janë shfaqur që tregojnë kufijtë e përhapjes së zinxhirëve të furnizimit në vende të ndryshme, tha për AFP ish-drejtori i përgjithshëm i Organizatës Botërore të Tregtisë, Pascal Lamy.
Tensionet tregtare globale kanë shtyrë Bashkimin Evropian, për shembull, të kërkojë “autonomi strategjike” në sektorë kritikë.
Prodhimi i gjysmëpërçuesve, mikroçipa që janë jetik për industritë duke filluar nga lojërat video te makinat është tani një prioritet për Evropën dhe Shtetet e Bashkuara.
“Pandemia nuk solli ndryshime rrënjësore në drejtim të ripërtëritjes (kthimit të biznesit nga jashtë),” tha Ferdi De Ville, profesor në Institutin për Studime Ndërkombëtare dhe Evropiane të Ghentit.
“Por këtë herë mund të jetë ndryshe sepse konflikti do të ketë një ndikim në mënyrën se si bizneset mendojnë për vendimet e tyre të investimeve, zinxhirët e tyre të furnizimit,” tha ai.
“Ata e kanë kuptuar se ajo që ishte ndoshta e paimagjinueshme para muajit të kaluar tani është bërë realiste, për sa i përket sanksioneve të gjera,” tha de Ville, autor i një artikulli mbi “Fundi i globalizimit siç e njohim ne”.
Synimi tani është të ridrejtojë varësinë strategjike drejt aleatëve, atë që ai e shpiku si “short-mik” në vend të “off-shoring”.
Marrëveshja SHBA-BE të premten për të krijuar një grup pune për të hequr Evropën nga varësia e saj në lëndët djegëse fosile ruse është shembulli më i fundit i mbështetjes së miqve.
Për Lamy, kjo tregon se “nuk ka de-globalizim”. Globalizimi, tha ai, është “një kafshë që evoluon shumë”.
Shkëputja nga Kina
Globalizimi ishte përballur tashmë me një krizë ekzistenciale kur ish-presidenti i SHBA-së, Donald Trump, nisi një luftë tregtare me Kinën në vitin 2018, duke shkaktuar një shkëmbim të vogël të tarifave ndëshkuese.
Pasardhësi i tij, Joe Biden, thirri nevojën për të “blerë amerikanë” në planin e tij gjithëpërfshirës të investimeve për “rindërtimin e Amerikës”.
“Ne do të blejmë amerikanë për t’u siguruar që çdo gjë, nga kuverta e një aeroplanmbajtëse deri te çeliku në parmakët e autostradës, janë bërë në Amerikë,” tha ai në fjalimin e tij për gjendjen e shtetit.
Një koncept që u shfaq gjatë viteve të Trump ishte “shkëputja”, ideja e shkrirjes së ekonomive të SHBA-së dhe Kinës.
Kërcënimi nuk është zbutur, veçanërisht kur Kina refuzon të dënojë pushtimin e Ukrainës nga Rusia.
Shtetet e Bashkuara kanë paralajmëruar se ekonomia e dytë më e madhe në botë do të përballet me “pasoja” nëse ofron mbështetje materiale për Rusinë në luftën e saj në Ukrainë.
Kina tashmë kishte çështje të tjera të diskutueshme me Perëndimin, si Tajvani, demokracia e vetëqeverisur të cilën Pekini është zotuar ta kapë një ditë, me forcë nëse është e nevojshme.
“Nuk është në interesin e Kinës për momentin që të hyjë në konkurrencë me Perëndimin,” tha Xiaodong Bao, menaxher i portofolit në firmën Edmond de Rothschild Asset Management.
Por lufta në Ukrainë është një shans për Kinën që të zvogëlojë varësinë e saj nga dollari amerikan. Wall Street Journal raportoi se Pekini është në bisedime me Arabinë Saudite për të blerë naftë në juanë në vend të dollarëve.
“Kina do të vazhdojë të ndërtojë themele për të ardhmen,” tha Bao. “Shkëputja financiare po përshpejtohet.”
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Ballkani rrezikon të bjerë në recesion prej pandemisë”
Çfarë do të ndodhë në 10 vitet e ardhshme nga kriza e COVID?
Kissinger: Dështimi me COVID -19, mund t’i vërë flakën botës
