Këtu, si në çdo treg mallrash, vlera e konsumit është e pamjaftueshme për të përcaktuar vlerën e këmbimit. Faktori “individ”, për nga rëndësia e tij, mbizotëron sipas çmimit të tregut, mbi mjeshtërinë profesionale dhe shumë më shpesh luan një rol vendimtar. Megjithatë, personi më joshës nuk mund të kompensojë mungesën e plotë të mjeshtërisë, përderisa sistemi ynë ekonomik nuk do të mund të funksiononte mbi një bazë të tillë. Është e rrallë kur mjeshtëria dhe ndershmëria në vetvete sigurojnë sukses.
Formula e suksesit shprehet me fjalë të tilla, si aftësia për të shitur veten, zotësia për të dhënë (dhuruar) veten, proces energjie (energjitizim), ambicie, gjallëri, agresivitet etj., të cilat vihen, njëlloj si edhe çmimet, në paketimin vetjak të fituesve. Karakteristika të tilla, prejardhja, përkatësia në një klan të caktuar, lidhjet dhe ndikimi, janë mjaft të dëshirueshme dhe do të reklamohen, ndonëse jo aq hapur, si epërsi themelore të mallit të ofruar. Përkatësia në këtë apo atë fe dhe respektimi i ritualeve të saj shikohet nga shumë vetë si një prej kushteve të domosdoshme të suksesit. Çdo profesion, çdo sferë e veprimtarisë ka një sferë të veçantë të personalitetit (personit) që përdoret me sukses. Tregtarit, bankierit, mjeshtrit, kamarierit u paraqiten kërkesa të ndryshme, megjithatë rolet që ata kryejnë kanë dhe diçka të përbashkët, të gjithë ata duhet të plotësojnë një kusht themelor, të kenë kërkesë.
Qëndrimi i njeriut ndaj vetes në mënyrë të pashmangshme përcaktohet nga këto kritere të suksesit. Ndjenja e tij e dinjitetit personal bazohet jo në vlerësimin e aftësive të tij dhe përdorimin në një shoqëri të caktuar. Ajo varet nga fakti se sa përdoret nga kërkesa në treg, apo nga mendimi i të tjerëve rreth joshjes së tij. Ai ka të bëjë me veten si mall, i destinuar të gjejë ofertë në kushte sa më të leverdishme, sipas një çmimi më të shtrenjtë. Sa më i lartë të jetë çmimi i propozuar, aq më shumë theksohet vlera e tij para syve tanë. Njeriu-mall me shpresë demonstron etiketën e tij, duke u përpjekur që të veçohet nga mallrat e paraqitura në tezgë, për t’u parë dhe për të qenë i vlerësuar sipas taksës më të lartë. Por, në rast se atij nuk i vete mbarë dhe e shmangin, atëherë kur atë e blejnë të gjithë, ai nxjerr përfundimin se nuk ka vlerë të plotë dhe se ajo i mungon. Megjithatë, sado që atë ta vlerësonin lart dhe nga pikëpamja e virtyteve të tij njerëzore, dhe nga pikëpamja e dobishmërisë së tij, ai megjithatë, njëlloj mund ta ndjejë veten një njeri pa fat dhe të pranojë mbi vete fajin e asaj që ka dalë jashtë mode.
Që nga fëmijëria e hershme, ai është mësuar të përvetësojë se, që të jesh në modë, do të thotë që të përdoret nga kërkesa dhe se ai, si të gjithë, duhet të kënaqë kërkesën në tregun e personaliteteve. Por virtytet që e mësojnë atë, ambicia, zotësia për t’u orientuar dhe për t’iu përshtatur kërkesave të të tjerëve, janë cilësi tepër të përgjithshme që të sigurojnë arritjen e suksesit. Njeriu i drejtohet literaturës popullore, gazetave, kinofilmave, që të marrë shembuj më konkretë të arritjes së suksesit dhe që të gjejë shembuj më të bukur, më të rinj të prodhimit të tregut, shembuj që duhet t’i imitojë.
Nuk ka asgjë për t’u çuditur që, në rrethana të tilla, ndjenja e dinjitetit personal të njeriut cenohet fort. Kushtet për vetërespektim gjenden jashtë pushtetit të tij. Ai varet nga vlerësimi i të tjerëve dhe vazhdimisht ka nevojë për këtë. Rezultat i pashmangshëm i kësaj janë ndenja e pazotësisë dhe e pasigurisë. Orientimi i tregut e privon njeriun nga individualiteti, ai bëhet i tjetërsuar nga vetvetja.
Në rast se vlera më e lartë e njeriut është suksesi, në rast se dashuria, e vërteta, drejtësia, dhembshuria, mëshira, nuk i sjellin atij asnjë dobi, ndoshta ai prapë mund t’i predikojë këto ideale, por nuk do të synojë drejt tyre.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
4 orientime të karakterit sipas Erich Fromm
“Thonë se jeta është e vështirë 70 vitet e para”
Drejt zhdukjes lumi i Shenjtë
