Lufta midis Rusisë dhe Ukrainës nuk është një konflikt etnik, pasi si ukrainasit dhe rusët etnikë po luftojnë në të dy anët e vijës së frontit. Dhe nacionalizmi radikal nuk është motivimi kryesor për rezistencën ukrainase, në kundërshtim me shumë prej deklaratave të Moskës.
Nuk është as një luftë për fenë.
Si Rusia ashtu edhe Ukraina janë në thelb shtete laike, dhe rilindja e fundit fetare në të dy vendet është në thelb sipërfaqësore. As kjo luftë nuk po bëhet për marrjen e territoreve, sipas mendimit tim (megjithëse mosmarrëveshjet e lidhura me territoret mbeten një pengesë e madhe për një zgjidhje paqësore).
Konflikti ka të bëjë me një përplasje midis mënyrave shumë të ndryshme të organizimit të jetës shoqërore dhe politike brenda dy vendeve, të cilat së bashku dikur përbënin pjesën më të madhe të territorit sovjetik.
Është gjithashtu një përballje intelektuale dhe shpirtërore midis dy mendimeve: dy pikëpamjeve mbi sistemin modern ndërkombëtar dhe mbi botën në përgjithësi; dy perceptime të kundërta për atë që është e drejtë dhe çfarë është e gabuar, çfarë është e drejtë dhe çfarë jo, çfarë është legjitime dhe çfarë është e paligjshme dhe çfarë duhet të përfshijë lidershipi kombëtar.
Do të ishte e vështirë të argumentohej se Ukraina tashmë është shfaqur si një model i demokracisë liberale të stilit perëndimor. Por vendi po përpiqet të eci në atë drejtim, ngadalë në mënyrë jokonsistente dhe me pengesa që janë të kuptueshme dhe të pashmangshme.
Rusia, nga ana tjetër, nuk është një shtet autoritar klasik aziatik ose europian, por ajo është larguar nga modeli liberal demokratik për të paktën 20 vitet e fundit. Gjithashtu ka ndryshime edhe në organizimin e shoqërisë midis dy vendeve.
Që nga marrja e pavarësisë në 1991, për shembull, Ukraina ka zgjedhur gjashtë presidentë. Secili fitoi pushtetin pas zgjedhjeve shumë të kontestuara (dhe nganjëherë shumë dramatike). Në të njëjtën periudhë Rusia është qeverisur nga vetëm tre krerë shtetesh. Çdo udhëheqës i ri u zgjodh me kujdes dhe mori mbështetjen e paraardhësit të tij.
Historianët, antropologët dhe sociologët kanë debatuar vazhdimisht për arsyet e kësaj divergjence të jashtëzakonshme. Gjëja më e rëndësishme, megjithatë, janë diferencat themelore të dy modeleve të organizimit shoqëror që kanë çuar jo vetëm në një konfrontim të tmerrshëm ushtarak në qendër të Europës por do të nxjerrë në pah se si secila prej tyre do të veprojë në këtë konflikt.
Nga personeli te propaganda dhe nga strategjia te krijimi i shtetit, dy modelet konkurruese post-sovjetike po vihen në provë.
Rezultati do të ketë pasoja që shtrihen përtej Europës.
Në Kiev ata mund të argumentojnë se kushtet e takimit nuk janë të drejta. Rusia është më e madhe, më e pasur dhe më e fuqishme ushtarakisht se Ukraina. Nga ana tjetër, Ukraina gëzon simpati ndërkombëtare dhe ndihmë pothuajse të pakufizuar mbrojtëse, ekonomike, humanitare dhe të inteligjencës nga Perëndimi.
Rusia mund të mbështetet vetëm tek vetja dhe është e ekspozuar ndaj presionit të sanksioneve gjithnjë e më të dhimbshme. Shumë ekspertë rusë kanë thënë shpesh se ushtria masive perëndimore dhe mbështetjea e tyre është e vetmja arsye pse Ukraina ende nuk është shkatërruar apo dorëzuar.
Por sigurisht diçka e tillë nuk shpjegon burimet e motivimit të Ukrainës.
Merrni parasysh Afganistanin, ku e gjithë mbështetja afatgjatë ushtarake në shkallë të gjerë nga Amerika dhe partnerët e saj nuk e pengoi ofensivën e pandalshme të talebanëve vitin e kaluar.
Megjithëse të dy konfliktet nuk mund të krahasohen drejtpërdrejt, realiteti në terren duket qartë: ndërsa afganët në vitin 2021 nuk ishin më të motivuar për të luftuar për vendin e tyre dhe për vlerat e tyre, ukrainasit në 2022 janë shumë të qartë.
Por sigurisht pasojat e konflikti do të jenë shumë më të larta. Bëhet fjalë për të ardhmen e sistemit ndërkombëtar dhe të ardhmen e rendit botëror. Më e rëndësishmja, ka të bëjë me modelet tona të preferuara të zhvillimit shoqëror dhe politik.
Ekzistojnë tre skenarë se si do të përfundojë lufta dhe secili prej tyre do të ketë pasoja të mëdha gjeopolitike.
Nëse Kremlini do të humbiste luftën, ne ndoshta do të shihnim një rishfaqje të momentit unipolar. Edhe pse Ukraina mund të jetë punë e papërfunduar për Putin, statusi i Rusisë në vetvete është punë që nuk është përfunduar për shumë në Perëndim.
Një fitore për Ukrainën do të “zbusë” Rusinë dhe një Rusi më e zbutur do t’i lejonte Perëndimit të përballej më lehtë më Kinën, e cila do të ishte e vetmja pengesë e madhe për hegjemoninë liberale dhe fundin e historisë së shumëpritur.
Nëse konflikti rezulton me një zgjidhje reciprokisht të pranueshme, rezultati përfundimtar i përplasjes mes modelit rus dhe atij ukrainas do të mbetet pezull. Konkurrenca e ashpër mes dy modeleve të organizimit shoqëror do të vazhdojë, por shpresoj, në një mënyrë më pak brutale.
Një kompromis më pak se i përsosur midis Perëndimit dhe Rusisë mund të pasohet nga një kompromis më i rëndësishëm dhe më themelor midis Perëndimit dhe Kinës.
Nëse do të arrihet një marrëveshje me Putin, sigurisht që një marrëveshje me Xi Jinping do të ishte e llogjikshme. Megjithatë një bashkëpunim midis Kinës dhe Perëndimit do të kërkonte më shumë kohë, energji dhe fleksibilitet politik nga Perëndimi.
Kjo do të çonte në një reformim të rendit global, me ndryshime të mëdha në sistemin e OKB-së, norma arkaike të së drejtës publike ndërkombëtare dhe ndryshime në FMN (fondi monetar ndërkombëtar), OBT dhe organe të tjera.
Por nëse nuk arrihet një marrëveshje për Ukrainën dhe konflikti zgjat me cikle të armëpushimeve të lëkundshme të ndjekura nga raunde të reja përshkallëzimi, atëherë duhet të jemi të përgatitur për përçarje në organet globale dhe rajonale.
Institucionet ndërkombëtare joefikase mund të shemben mes një gare të përshpejtuar të armëve, të rrezikut të një lufte bërthamore dhe rritjes të konflikteve rajonale.
Një ndryshim i tillë do të sillte vetëm më shumë kaos në vitet në vijim.
Vlerësimi i probabilitetit të cilitdo prej tre skenarëve është jashtëzakonisht i vështirë – shumë variabla të ndryshme mund të ndikojnë në rezultatin e konfliktit. Unë e konsideroj si opsionin më të mirë arritjen e një marrëveshje për t’i dhënë fund luftës.
Skenarët e tjerë ose do të sjellin ndryshime shumë shpejt ose do të bllokojnë ndryshimin e nevojshëm; në të dyja rastet rreziqet politike do të rriten.
Nëse konflikti shkakton një tranzicion gradual, të rregullt dhe jo të dhunshëm, në të cilin rendi global bëhet më i qëndrueshëm, kjo do të thotë se sakrificat e Ukrainës për njerëzimin nuk kanë shkuar dëm.
Burimi: The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Prit dhe shiko’, strategjia e suksesshme e Kinës
“Kufiri” që ndan miqësinë mes Xi Jinping dhe Putin
