Gjashtë vendet e rajonit të Ballkanit Perëndimor (Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Serbia) po përballen me një gamë të re sfidash ekonomike, pavarësisht një ritmi më të mirë se sa pritej nga recesioni i shkaktuar nga pandemia Covid-19, sipas raportit më të fundit të publikuar më 4 maj nga Banka Botërore.
Rritja e PBB-së në rajon arriti në 7.4 për qind në 2021, pas një tkurrjeje prej 3.2 për qind në 2020. Ky kthim në normat e rritjes pa krijimin e konsiderueshëm të vendeve të punës, me kërkesën për punësim që ndihmon në uljen e varfërisë në të gjashtë ekonomitë e Ballkanit Perëndimor.
Në vitin 2021, shkalla e punësimit në Ballkanin Perëndimor u rrit në një nivel historik prej 45.8 për qind, e udhëhequr kryesisht nga rimëkëmbja e punësimit në Serbi dhe Kosovë.
Rritja u nxit nga një rikthim jashtëzakonisht i fortë i konsumit, i ndihmuar si nga stimujt fiskalë, ashtu edhe nga një relaksim në lëvizjet mes shteteve dhe kufizimeve të udhëtimeve.
Megjithatë, rimëkëmbja pas pandemisë është ndërprerë, pasi lufta në Ukrainë po dërgon valë tronditëse në të gjithë rajonin. Rritja për Ballkanin Perëndimor tani parashikohet në 3.1 për qind në vitin 2022.
Kosova kryeson parashikimet e rritjes
E ndarë në nivel vendi, rritja ekonomike parashikohet në 3.9 për qind në Kosovë, ku investimet e vazhdueshme private dhe investimet dhe konsumi publik i përshpejtuar pritet të jenë mbështetës të rritjes, 3.6 për qind në Mal të Zi, 3.2 për qind në Serbi dhe Shqipëri dhe 2.7 për qind në Maqedoninë e Veriut dhe Bosnje-Hercegovinë.
“Pavarësisht një rikthimi të fortë nga pandemia, Ballkani Perëndimor tani përballet me një grup të ri sfidash, të ndërlikuara nga lufta në Ukrainë, duke përfshirë rritjen e çmimeve të energjisë dhe ushqimeve, inflacionin e lartë dhe ngadalësimin e tregtisë dhe investimeve,” thotë Linda Van Gelder, Drejtore e Botërore për Ballkanin Perëndimor.
“Do të nevojitet një mbështetje e kujdesshme e politikave në Ballkanin Perëndimor gjatë këtyre krizave dhe për të mbrojtur përfitimet e rëndësishme të arritura në vitin 2021, duke përfshirë uljen e varfërisë.”
Rreziqet negative për perspektivën ekonomike të rajonit janë të frikshme.
Një konflikt i zgjeruar ose një luftë e zgjatur në Ukrainë mund të shkaktojë ndërprerje të mëtejshme të tregtisë globale dhe çmimeve të energjisë dhe ushqimeve.
Rreziqet e rifinancimit mund të lindin nëse kushtet e tregut të jashtëm financiar vazhdojnë të shtrëngohen. Qëndrueshmëria e borxhit mund të bëhet shqetësues nëse hapësira e kufizuar fiskale “gërryhet” nga përgjigjet e politikave ndaj çmimeve më të larta të energjisë dhe ushqimeve në mes të kostove në rritje të rifinancimit.
“Në një mjedis të tillë, politika e qeverisë duhet të fokusohet në ndërtimin e elasticitetit dhe në ndërmarrjen e reformave strukturore për të mbështetur rritjen dhe për të drejtuar krizat,” thotë Sanja Madzarevic-Sujster, ekonomiste e lartë e Bankës Botërore dhe një nga autorët kryesorë të raportit.
“Me hapësirë të kufizuar fiskale, vendet do të duhet të peshojnë me kujdes kostot dhe përfitimet e angazhimeve të reja të shpenzimeve në përgjigje të çmimeve më të larta të energjisë dhe ushqimeve, duke u dhënë përparësi familjeve më vunerabël”
Kriza energjetike
Në kontekstin e krizës energjetike në Evropë, raporti ofron gjithashtu një vlerësim të cenueshmërisë së vendeve të Ballkanit Perëndimor ndaj goditjeve të çmimeve të energjisë, masave të miratuara nga qeveritë për të zbutur ndikimet dhe se si kriza mund të ndikojë në tranzicionin drejt energjisë së gjelbër.
“Në përgjigjen ndaj krizës aktuale të energjisë dhe duke siguruar mbrojtjen e familjeve dhe firmave më të cenueshme, Ballkani Perëndimor gjithashtu nuk duhet të harrojë synimet e tij afatgjata për të arritur sigurinë energjetike dhe qëndrueshmërinë si pjesë e agjendës së reformës për energjinë e gjelbër”, shton Richard Record, ekonomist kryesor i Bankës Botërore dhe një nga autorët kryesorë të raportit.
Raporti argumenton se rritja e qëndrueshme nuk mund të ndodhë pa reforma strukturore për të rritur produktivitetin, për të rritur konkurrencën, për të investuar në kapitalin njerëzor dhe për të forcuar qeverisjen.
Masat për të ulur kostot rregullatore të biznesit, për të rritur konkurrencën në treg, për të mbështetur pjesëmarrjen në tregun e punës dhe për të forcuar pavarësinë e institucioneve publike do të ishin të gjitha mbështetëse për rritjen në një mjedis të pasigurt.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Kriza e energjisë/ Shqipëria do të ndihmojë Kosovën
Kriza e rëndë në Kosovë, Rama: Gati të ndihmojmë
Kohë lufte, kohë vendimesh të pazakonshme
