Në muajt e parë të vitit, ndërsa militantët e mbështetur nga Irani nisën një valë sulmesh me raketa dhe drone kundër Arabisë Saudite dhe Emirateve të Bashkuara Arabe, zhgënjimi ndaj SHBA-së po ziente brenda oborreve mbretërore të shteteve të Gjirit.
Monarkitë e kanë parë prej kohësh Uashingtonin si partnerin e tyre tradicional të sigurisë. Por në sytë e tyre, SHBA-ja po shfaqte pak kujdes për kërcënimin me të cilin përballeshin kombet e tyre, pasi armët gjithnjë e më të sofistikuara kishin në shënjestër qytetet, aeroportet dhe infrastrukturën e naftës.
Kur presidenti amerikan Joe Biden urdhëroi miliarda dollarë armatime për Ukrainën për ta ndihmuar atë të luftonte pushtimin e Rusisë, ata e panë këtë si një provë të mëtejshme se Uashingtoni nuk po i trajtonte partnerët e tyre të gjatë të Gjirit me respektin që ata besojnë se e meritojnë.
Ndërsa sauditët dhe emiratet ishin të zgjuar për çështjet e sigurisë, administrata Biden kishte zhgënjimet e veta. Ai u zemërua nga rezistenca e liderëve të Gjirit për të pompuar më shumë naftë për të ulur çmimet e larta të energjisë dhe refuzimi i tyre për t’u distancuar nga Vladimir Putin, me të cilin ata kanë ushqyer lidhje më të ngushta vitet e fundit.
Ashtu si agresioni i Rusisë ka injektuar një shtysë të re në aleancën transatlantike, ai ka ekspozuar natyrën rrënuese të partneritetit dhjetëvjeçar të dy shteteve të Gjirit me Uashingtonin dhe ka sjellë në fokus tensione të mprehta mbi themelin mbi të cilin është ndërtuar: garancitë e sigurisë së SHBA-së për kombet e pasura me naftë në këmbim të një angazhimi për tregje të qëndrueshme globale të energjisë.
“Lufta në Ukrainë ka qenë një bekim dhe një mallkim për Gjirin. Ata shohin se Amerika është kthyer, nuk po kontrollon dhe mund të mobilizohet kur të dojë”, thotë Sanam Vakil, një eksperte e Gjirit në Chatham House. “Lajmi i keq për ta është kur SHBA mobilizohet për dikë tjetër, është një shuplakë në fytyrë”.
Megjithatë, në vend të një këputjeje, SHBA dhe aleatët e saj të Gjirit kanë vendosur të përpiqen të rregullojnë gardhet. Shtëpia e Bardhë njoftoi të martën se Biden do të vizitojë Arabinë Saudite muajin e ardhshëm, ku do të takohet me Princin e Kurorës Mohammed bin Salman, udhëheqësin e përditshëm të eksportuesit kryesor të naftës në botë.
Është një kthesë e jashtëzakonshme për një president që premtoi ta trajtonte mbretërinë si një pabesë dhe të angazhohej me mbretin Salman, jo djalin e tij, MBS, siç njihet trashëgimtari i dukshëm. Duke pasur parasysh se agjencitë e inteligjencës amerikane besojnë se MBS autorizoi një operacion për të “kapur ose “vrarë” Jamal Khashoggi, gazetari i vrarë nga agjentët sauditë katër vjet më parë, Biden do të përballet me kritika në vend për braktisjen e parimeve të tij në interes të përpjekjes për të izoluar Rusinë.
Për shumë diplomatë dhe vëzhgues, vizita saudite është një shenjë e apelit të qëndrueshëm të paktit energji-për-siguri që ka përcaktuar marrëdhëniet e SHBA me Gjirin.
Uashingtoni ka nevojë për ndihmë për të kufizuar ndikimin e luftës në Ukrainë në çmimet e naftës, ndërkohë që shtetet e Gjirit mbeten shumë të varura nga ndihma ushtarake e SHBA-së, nga mbrojtja raketore te avionët luftarakë.
“Kjo është një mundësi për SHBA që të rivendosë tabelën. . . për ta bërë rajonin më të rehatshëm dhe për të qenë të vetëdijshëm se pse partnerët e tyre janë të shqetësuar për angazhimin amerikan”, thotë një person i informuar mbi diskutimet e Gjirit.
Kompensimi i stabilitetit të energjisë
Arabia Saudite dukej se zbuti rrugën për një takim të mundshëm këtë muaj duke rënë dakord më në fund për një rritje modeste të prodhimit të papërpunuar me aleatët e saj prodhues në Opec+. Biden e përshkroi masën si një “pozitive”.
Disa nga ndihmësit e presidentit i kanë bërë presion Biden për muaj të tërë që të lërë mënjanë zemërimin e tij moral dhe të shtyjë për afrim, duke argumentuar se ia vlen të pranohen kompromiset e angazhimit me MBS në këmbim të stabilitetit energjetik. Shtëpia e Bardhë kishte konsideruar më parë një takim midis Biden dhe MBS në samitin e G20 të tetorit të kaluar në Romë, por ato plane paraprake u prishën kur princi zgjodhi të mos merrte pjesë, thonë njerëz të njohur me këtë çështje.
Të inkurajuar nga ndikimi i tyre në tregjet e energjisë, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe ka të ngjarë të duan shenja të mbështetjes së prekshme, jo thjesht siguri për angazhimet e SHBA. Kryesisht në axhendën e tyre do të jetë një shtytje për partneritete sigurie më formale dhe të institucionalizuara me SHBA-në, duke përfshirë përmirësimin e inteligjencës dhe bashkëpunimin ushtarak për të trajtuar kërcënimin e raketave dhe dronëve.
Frika që kanë disa në Gjirin Persik për mosangazhimin e SHBA-së u përkeqësua vitin e kaluar pasi SHBA-ja tërhoqi disa nga mbrojtjet e saj ajrore nga mbretëria për qëllime mirëmbajtjeje dhe rotacioni.
Gjenerali Kenneth McKenzie, kreu i Komandës Qendrore të SHBA, i tha një komiteti shtëpiak në mars se “ne kemi punuar ngushtë me aleatët tanë të Gjirit për të zgjeruar aftësinë e tyre për t’u mbrojtur”, duke shtuar se Arabia Saudite ka ende më shumë se 20 raketa Patriot.
Por Riadi e pa tërheqjen e disa sistemeve të mbrojtjes ajrore si një shenjë të asaj që në sytë e tyre është politizimi i marrëdhënieve SHBA-Saudite, veçanërisht nga demokratët përparimtarë.
Besohet se kriza e Rusisë ka nxitur njohjen në Uashington të rëndësisë strategjike të Arabisë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe – të vetmit prodhues të naftës me aftësinë për të rritur ndjeshëm prodhimin e papërpunuar – ndërsa Biden kërkon të izolojë Putinin dhe të stabilizojë tregjet e energjisë.
Në shenjë të ndryshimit të humorit diplomatik, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe SHBA kanë hartuar një “kornizë të re sigurie”, megjithëse asgjë nuk është finalizuar, thotë personi i informuar për bisedimet e Emirateve të Bashkuara Arabe.
Përveç kërkimit të mbështetjes më të madhe për të stabilizuar tregjet e energjisë, Biden ka të ngjarë të kërkojë gjithashtu një lëvizje saudite drejt Izraelit, të cilin presidenti do ta vizitojë gjithashtu. Zyrtarët izraelitë thanë se diskutimet përpara vizitës së Bidenit kishin përfshirë potencialin që Riadi të zgjeronte fluturimet izraelite në Arabinë Saudite. Mbretëria nuk ka marrëdhënie formale me Izraelin, por në mënyrë të fshehtë bashkëpunon me shtetin hebre për çështjet e sigurisë dhe inteligjencës.
Megjithatë, nuk është e qartë se deri ku Biden do të jetë i gatshëm të rrisë marrëdhëniet e sigurisë me Arabinë Saudite, duke pasur parasysh reagimin e mundshëm që ai do të rrezikonte mes disa demokratëve.
Teknologjia e raketave
Uashingtoni ka të bëjë me një brez shumë më të sigurt të liderëve të Gjirit, të cilët kanë mbrojtur marrëdhëniet e tyre për të qenë më të pavarur nga SHBA. Është një nga faktorët që e ka shtyrë Riadin dhe Abu Dhabin më afër Rusisë dhe Kinës në vitet e fundit; një tjetër pikë fërkimi në marrëdhëniet e tyre me Uashingtonin.
Biden zemëroi liderët në Gjirin Persik në ditët e tij të para në detyrë duke i dhënë fund mbështetjes së Uashingtonit për koalicionin e udhëhequr nga Arabia Saudite që po lufton rebelët Houthi të mbështetur nga Irani në luftën civile të Jemenit. Ai ngriu shitjet “ofenduese” të armëve në Arabinë Saudite dhe hoqi një emërtim terrorist që administrata Trump vendosi për Houthis. Në Riad, zyrtarët panë një korrelacion midis vendimeve të Biden dhe një rritje të sulmeve të Houthi.
Militantët janë bllokuar në një konflikt me mbretërinë që kur koalicioni i udhëhequr nga Arabia Saudite, i cili përfshin Emiratet e Bashkuara Arabe, ndërhyri në luftën civile të Jemenit në 2015 për të mbështetur qeverinë e rrëzuar. Riadi dhe Abu Dhabi i konsiderojnë Houthi-t një përfaqësues iranian, dhe ata – dhe Uashingtoni – akuzojnë Teheranin se i furnizon islamistët me teknologji të sofistikuar raketash dhe dronësh.
Në muajt e parë të këtij viti, rebelët nisën sulme pothuajse javore në mbretëri, duke përfshirë një sulm me raketa në mars në Jeddah, fundjavën që qyteti po priste një garë të Formula 1. Në janar dhe shkurt, ata qëlluan raketa dhe drone në Abu Dhabi, duke goditur zemrën e pushtetit në Emiratet e Bashkuara Arabe.
Teksa u ekspozua cenueshmëria e shtetit të tij, Sheikh Mohammed bin Zayed, udhëheqësi i Emirateve të Bashkuara Arabe, u zemërua që Biden nuk e thirri atë për t’i ofruar mbështetje. Emiratet e Bashkuara Arabe përdorën më pas vendin e tyre të përkohshëm në Këshillin e Sigurimit të OKB-së për të abstenuar në një rezolutë të SHBA në shkurt që dënonte Rusinë në një gjest të jashtëzakonshëm publik zhgënjimi.
Kërcënimi i Houthi-ve që nga ajo kohë është zvogëluar me një armëpushim të përkohshëm në Jemen dhe ka një njohje në rritje në Uashington se Riadi po punon për t’i dhënë fund konfliktit. Biden vlerësoi “udhëheqjen e guximshme” të Arabisë Saudite kur armëpushimi u zgjat me 60 ditë të tjera këtë muaj. Por ndjenja e vulnerabilitetit të shteteve të Gjirit ndaj agresionit iranian nuk është zbehur dhe shtytja e Biden për të arritur një marrëveshje me Teheranin për të ringjallur marrëveshjen bërthamore të 2015 shton një shtresë tjetër ndërlikuese në marrëdhëniet e Gjirit-SHBA.
Riadi dhe Abu Dhabi shqetësohen se Uashingtoni po i kushton shumë pak vëmendje zhvillimit të raketave të Iranit dhe mbështetjes për militantët shiitë në të gjithë rajonin – kërcënimi i menjëhershëm për sigurinë e tyre. Frika e tyre është se Biden do të arrijë një marrëveshje për të ringjallur marrëveshjen që ish-presidenti amerikan Donald Trump braktisi në vitin 2018, e cila trimëron republikën islamike, duke dështuar të kontrollojë aktivitetet e saj rajonale.
Si Emiratet ashtu edhe Sauditët dëgjojnë jehonat e administratës së Obamës, e cila nënshkroi marrëveshjen bërthamore dhe zemëroi Riadin duke thënë se mbretëria duhej të gjente një mënyrë “për të ndarë fqinjësinë” me rivalin e saj të përhershëm.
“Emiratet e Bashkuara Arabe prisnin që administrata Biden ta trajtonte këtë ndryshe,” thotë personi i informuar për pozicionin e Abu Dhabit. “Por ata janë kthyer pikërisht aty ku ishin.”
Biden e bëri të qartë neverinë e tij për vrasjen e Khashoggi – ndryshe nga Trump, ai publikoi gjetjet e agjencive të inteligjencës amerikane për vrasjen – dhe abuzime të tjera të të drejtave. Në një debat presidencial të vitit 2019, Biden akuzoi sauditët për “vrasje të fëmijëve” në një referencë të dukshme ndaj luftës në Jemen, ku koalicioni i udhëhequr nga Arabia Saudite ka tërhequr kritika të gjera për sulmet ajrore që kanë vrarë mijëra civilë.
Në një letër drejtuar Bidenit javën e kaluar, Schiff dhe pesë demokratë të tjerë të lartë, i kërkuan presidentit të përsërisë kërkesën për përgjegjësi për vrasjen e Khashoggi dhe të vazhdojë pezullimin e mbështetjes ofensive për koalicionin e udhëhequr nga Arabia Saudite që lufton në Jemen.
Dawn, një grup i të drejtave të njeriut me bazë në Uashington që Khashoggi bashkëthemeloi, paralajmëroi se përpjekjet për të riparuar marrëdhëniet e Uashingtonit me Riadin “pa një angazhim të vërtetë për t’i dhënë përparësi të drejtave të njeriut nuk janë vetëm një tradhti e premtimeve të fushatës suaj [të Bidenit], por ka të ngjarë të inkurajojnë princi i kurorës për të kryer shkelje të mëtejshme”.
Reputacioni i Emirateve të Bashkuara Arabe në Uashington është shumë më pak toksik, por nuk i ka shpëtuar kritikave për rolin e saj në Jemen si partner i Arabisë Saudite në koalicion. Më vete, ajo ka irrituar zyrtarët amerikanë me ndjekjet e tjera të politikës së jashtme, duke përfshirë mbështetjen e gjeneralit renegat libian, Khalifa Haftar, së bashku me Rusinë, gjatë luftës civile të Libisë. Ai gjithashtu zgjodhi të ishte ndër shtetet e para arabe që rivendosi marrëdhëniet diplomatike me presidentin sirian Bashar al-Assad. Pasi Sheikh Mohammed priti Assadin në Abu Dhabi në mars, Uashingtoni tha se ishte “thellësisht i zhgënjyer”.
Një tjetër pikë mosmarrëveshjeje kanë qenë marrëdhëniet në rritje të Gjirit me Kinën dhe oreksi i tij për teknologjinë kineze, duke përfshirë rrjetet Huawei 5G, pavarësisht shqetësimeve të Uashingtonit rreth përdorimit të saj për të spiunuar asetet amerikane.
Kohët e fundit ka pasur shqetësime se Emiratet e Bashkuara Arabe mund të bëhen një qendër për evazionin e parave të pista ruse dhe sanksioneve.
“Fakti që shteteve të Gjirit vazhdojnë të humbasin nivelin e zhgënjimit në Uashington, intensitetin e zhgënjimit ndaj tyre, është një problem,” thotë Vakil.
Me gjithë ankesat e tyre, SHBA ende ruan një gjurmë të konsiderueshme ushtarake në rajon.
Emiratet e Bashkuara Arabe janë vetëm shteti i dytë pas SHBA-së që zotëron sistemin e avancuar të mbrojtjes ajrore Thaad – hera e parë që një Thaad u gjuajt në luftim ishte këtë vit, për të rrëzuar një raketë Houthi të lëshuar në Abu Dhabi. Arabia Saudite, ndërkohë, është vendosur të bëhet vendi i tretë që zotëron një sistem Thaad pasi Departamenti i Shtetit miratoi një marrëveshje prej 15 miliardë dollarësh për 44 lëshues Thaad në 2017.
Tom Karako, në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare, thotë se mbretëria po përvetëson po aq Thaad sa edhe ushtria amerikane.
“Nëse ka ndonjë gjë, SHBA-ja ka bërë kaq shumë në vendosjen e mbrojtjeve të pakta ajrore atje në kurriz të modernizimit, ritmit të tendosur operacional dhe një neglizhence relative të nevojave të mbrojtjes ajrore në IndoPaqësor”, thotë Karako.
Ushtria amerikane ofroi gjithashtu inteligjencën e Emirateve të Bashkuara Arabe kur u kundërpërgjigj ndaj objektivave Houthi pas sulmeve në Abu Dhabi, ndërsa Flota e Pestë e Marinës njoftoi në prill një grup të ri pune për të patrulluar ujërat jashtë Jemenit, që dukej se ishte një shenjë për Arabinë dhe Emiratet shqetësimet. Mesazhi nga Riadi dhe Abu Dhabi, megjithatë, është se ata duan më shumë.
Deri më tani, sinjalet nga Riadi dhe Abu Dhabi janë se ata nuk janë ende të gatshëm të thyejnë lidhjet e tyre me Putinin, pavarësisht nga përpjekjet e perëndimit për ta izoluar atë dhe pushtimi që ekspozon dobësitë në ushtrinë ruse.
Në fillim të muajit, Arabia Saudite priti ministrin e jashtëm rus Sergei Lavrov në një takim të GCC në Riad. Vendimi i Putinit për të ndërhyrë në luftën civile të Sirisë për të mbështetur Assadin në vitin 2015 e ngriti rolin e Rusisë në Lindjen e Mesme, edhe nëse ajo ishte në anën kundërshtare të shteteve të Gjirit. E kombinuar me marrëdhëniet e Moskës me Iranin, kjo ka nënkuptuar që shoku i tij i fortë Putin shihet gjithnjë e më shumë si një lojtar – dhe një prishës i mundshëm – në rajon.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
