“Nuk pres që lëvizjet e kësaj madhësie të jenë të zakonshme,” tha Jerome Powell, kryetar i Rezervës Federale, më 15 qershor. Banka qendrore sapo kishte rritur normën bazë të interesit me 75 pikë bazë (0,75 pikë përqindje) në 1,5%-1,75%. Ishte rritja e tretë në po aq takime dhe kërcimi më i madh i normave afatshkurtra që nga viti 1994. Lëvizja ishte edhe e pritshme, edhe e befasishme. Zoti Powell kishte ngrohur tregjet javë më parë me perspektivën e një rritjeje me 50 pikë bazë në këtë takim të politikës monetare. Por në ditët para saj, investitorët kishin vlerësuar shpejt dhe plotësisht çmimet në një rritje më të madhe – me më shumë në vazhdim.
Komenti i zotit Powell rreth rritjeve jashtëzakonisht të mëdha ishte i mjaftueshëm për të ndezur një ndryshim të pjesshëm të rritjes së mprehtë të yield-eve të obligacioneve gjatë ditëve të mëparshme dhe një rritje të lehtësimit të çmimeve të aksioneve. Por sado që ai u përpoq të mbulonte mesazhin, normat po rriten shumë më tepër dhe shanset për një ulje të vështirë për ekonominë janë rritur me siguri si pasojë. Recesioni tani pritet më gjerësisht, nëse jo (ende) nga Fed. Dhe ndryshimet e shpejta në disponimin e tregut tregojnë se sa shumë Fed dhe bankat e tjera qendrore të botës së pasur kanë humbur kontrollin e ngjarjeve.
Vendimi i Fed-it për normën e interesit erdhi në fund të disa ditëve të jashtëzakonshme në tregjet financiare, në të cilat yield-et e bonove u rritën me një normë të dhunshme, çmimet e aksioneve ranë dhe aktivet më të rrezikshme, veçanërisht bitcoin, por edhe obligacionet e qeverisë italiane, u shkatërruan. Historia nuk fillon në Uashington apo Nju Jork, por në Sidnei, ku, më 7 qershor, Banka e Rezervës së Australisë rriti normën e saj bazë të interesit me 50 pikë bazë, duke përmendur shqetësimet në rritje për inflacionin. Ai vazhdoi në Amsterdam, ku në ditët në vijim Banka Qendrore Evropiane (BQE) mbajti mbledhjen e saj të politikës monetare, në një shkëputje nga mjedisi i saj i zakonshëm në Frankfurt. Christine Lagarde, shefja e bankës qendrore, konfirmoi se një rritje e normës me 25 pikë bazë do të ishte në karta në korrik. Por ajo shkoi shumë më tej. BQE, tha ajo, pret të rrisë normat e interesit ndoshta me 50 pikë bazë në shtator dhe parashikon rritje “të qëndrueshme” më pas. Katalizatori për këtë qëndrim më të ashpër ishte një rishikim i mprehtë në rritje i parashikimeve të bankës qendrore për inflacionin.
Kjo vendosi skenën për një ndryshim dramatik në tregjet e obligacioneve, të cilat ngjarjet gjetkë i shtuan shtysë. Rendimenti i obligacioneve dhjetëvjeçare të qeverisë gjermane, të njohura si bunde, u rrit shpejt në mbi 1.75% gjatë ditëve në vijim. Rendimenti i llojeve më të rrezikshme të obligacioneve qeveritare të eurozonës, veçanërisht btps italiane, u rrit edhe më shumë. Diferenca (teprica e yield-it) në btps mbi bundet u zgjerua ndjeshëm, duke e çuar yield-in dhjetëvjeçar të Italisë mbi 4%. Në të vërtetë, diferencat ishin rritur aq shpejt sa këshilli i përcaktimit të normave të BQE-së mbajti një takim urgjent më 15 qershor për të adresuar çështjen.
Por ishte një lajm nga Amerika që me të vërtetë lëvizi tregjet. Shifrat e publikuara të premten më 10 qershor treguan se inflacioni vjetor i çmimit të konsumit u rrit në 8.6% në maj, norma më e lartë që nga viti 1981. Presionet bazë të çmimeve (“bazë”) ishin papritur të forta. Për t’i bërë gjërat edhe më keq, një studim i Universitetit të Miçiganit tregoi se pritjet e konsumatorëve për inflacionin afatmesëm ishin rritur ndjeshëm. Të marra së bashku, raportet sugjeruan se inflacioni do të ishte shumë më i vështirë për t’u ulur.
Yield-et e thesarit u rritën ndjeshëm pasi tregu i obligacioneve filloi të çmonte në rritje më të shpejta dhe më të shpejta të normave të interesit nga Fed. Lëvizjet më të mëdha ishin në skajin e shkurtër të kurbës së yield-eve, e cila është më e ndjeshme ndaj ndryshimeve në politikën monetare. Yield-et e thesarit dyvjeçar u rritën me 57 pikë bazë në hapësirën e vetëm dy ditëve të tregtimit. Por edhe normat afatgjata u zhvendosën.
Stoqet vështirë se mund t’i shpëtonin llogaritjes. Indeksi s&p 500 i aksioneve kryesore ra me 3% në 10 qershor dhe me 4% të hënën pasardhëse. Humbjet kumulative e çuan tregun e aksioneve fort në territorin e tregut, i përcaktuar si një rënie prej më shumë se 20% nga kulmi i tij i fundit. Indeksi nasdaq i teknologjisë së rëndë ka rënë edhe më shumë. Rendimentet më të larta të thesarit kanë ndikuar në çmimet e aksioneve, por kanë qenë një mbushje ndaj dollarit. dxy, një indeks i monedhës së gjelbër kundrejt gjysmë duzinë monedhave të botës së pasur, është rritur me 10% këtë vit. Forca është veçanërisht e theksuar kundrejt jenit, i cili ka rënë në nivelin më të ulët të ri 24-vjeçar. Ndërsa Fed po shtrëngon politikën për të ulur inflacionin, banka qendrore e Japonisë po blen me furi bono për ta rritur atë.
Luhatshmëria e fundit, veçanërisht në tregun e obligacioneve, ka qenë mjaft ekstreme. Çfarë mund të shpjegojë këtë? Sado e keqe që ishte dukur sfondi i inflacionit përpara javës së kaluar, investitorët e kishin ngushëlluar veten me idenë se më e keqja ishte tani në të kaluarën. Sondazhi global i menaxherëve të fondeve të Bankës së Amerikës sugjeron se javët e fundit, investitorët kishin rritur alokimin e tyre për obligacione – ndoshta duke gjykuar se çmimet e bonove kishin ndaluar së rënë. (Çmimet e obligacioneve lëvizin anasjelltas ndaj yield-eve.) Nëse po, shifrat e dobëta të inflacionit i kapën ato.
Një treg që anon shumë në një drejtim shpesh kthehet kur era ndryshon. Dhe likuiditeti i dobët e përforcon efektin. Ndryshimet në rregullore e kanë bërë më të kushtueshme për bankat mbajtjen e inventarëve të mëdhenj të obligacioneve për të lehtësuar tregtimin e klientëve. Fed, dikur një blerës i besueshëm i thesarit, po mbyll blerjet e saj. Kur investitorët duan të shesin, ka shumë pak të gatshëm të marrin anën tjetër të tregtisë. Lëvizjet e dhunshme të tregut në ditët para mbledhjes së Fed mund të kenë ekzagjeruar ndjenjën e panikut.
Megjithatë, është e vështirë të argumentohet se investitorët janë bullgarë. Sondazhi i Bankës së Amerikës tregon se optimizmi midis menaxherëve të fondeve për perspektivën ekonomike është në nivelin më të ulët historik. A mund të shmanget një ulje e vështirë? Edhe zoti Powell dukej mjaft i pabindur. Përgatituni për më shumë probleme përpara.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Shkëmbimet e kriptove pakësojnë vendet e punës
