Nga William Nattrass, Politico.eu
Vetëm disa ditë përpara se Republika Çeke të merrte presidencën e Këshillit të Bashkimit Europian më 1 korrik, kryeministri Petr Fiala mbajti një fjalim televiziv, i cili i bëri konfuzë ekspertët çekë të energjisë.
Fiala tha se donte që Republika Çeke të bëhej një ” shtet sovran energjetik ” brenda pesë viteve të ardhshme. Dhe zgjedhja e tij e terminologjisë duke përdorur termin “sovranitet”, në vend të “sigurisë”, ishte ajo që habiti të gjithë mes një shkëputje në mbarë kontinentin nga varësia energjetike ruse. Megjithatë, jo në kontekstin e Europës Qendrore.
Falë Fialës, ekspertët e energjisë tani janë “të habitur nga kuptimi i vërtetë i termit ‘sovranitet energjetik’,” tha Lukás Hrabek nga Greenpeace Republika Çeke.
“Ai sugjeron një lloj pavarësie energjetike, por Republika Çeke nuk mund të jetë e pavarur nga nafta apo gazi, të paktën në një hark kohor kaq të shkurtër. Nëse do të thotë vetëm zëvendësimi i lëndëve djegëse fosile ruse me lëndë djegëse të tjera fosile nga vende të ndryshme, nuk ka kuptim të përdoret një term kaq fisnik”, tha ai.
Por përtej kuptimit, ajo që fjalimi i Fialës sugjeron vërtet është se për qeverinë çeke, ndërprerja e importeve ruse të energjisë dhe rritja e prodhimit vendas të energjisë janë dy anët e së njëjtës medalje. Siguria energjetike dhe “sovraniteti energjetik” kombëtar shkojnë paralelisht, raporton abcnews.al.
Megjithatë, mbetet e paqartë se si do të arrihet saktësisht kjo në pesë vitet e ardhshme. Energjia bërthamore është çelësi për të ardhmen pa karbon të Republikës Çeke, por prodhimi bërthamor nuk do të rritet ndjeshëm përpara mesit të viteve 2030.
Dhe as burimet e rinovueshme nuk do ta ndërpresin varësinë nga Rusia as në afat të shkurtër – shumica dërrmuese e gazit rus të importuar nga Republika Çeke përdoret për ngrohje, jo për prodhimin e energjisë elektrike, raporton abcnews.al.
Siç sugjeron Hrabek, zëvëndësimi i karburanteve fosile ruse me furnizues të tjerë është zgjidhja më e mundshme afatshkurtër këtu, së bashku me efikasitet më të madh të energjisë. Por kjo ende e lë vendin të varur nga superfuqitë energjetike botërore dhe bie ndesh drejtpërdrejt me qëllimin e deklaruar të sovranitetit energjetik. Rreziku i një mungesë të tillë të vetë-mjaftueshmërisë tani po bëhet më i qartë se kurrë nga mbyllja e gazsjellësit Nord Stream nga Rusia në Gjermani.
Ndërkohë, përtej kufirit, Polonia ilustron një qasje shumë të ndryshme ndaj sigurisë së energjisë. Kjo është, në pjesën më të madhe, falë një ndjesie të përcaktuar qartë të sovranitetit kombëtar të energjisë, të përqendruar në burimet më të diskutueshme natyrore: qymyrin.
Polonia është një central elektrik që prodhon qymyr, duke nxjerrë 55 milionë ton qymyr dhe 52 milionë ton linjit në vitin 2021. Kjo varësi nuk është pa rrezik, pasi qymyri rus më i lirë dhe ukrainas përbënte më parë një pjesë të konsiderueshme të ngrohjes për familjet. Dhe që kur importet ruse u ndaluan nga qeveria në mars, mungesat kanë çuar në rritje të çmimeve.
Si përgjigje, qeveria tani po planifikon të subvencionojë qymyrin për familjet dhe rritjet e çmimeve mund të forcojnë mbështetjen e publikut për një sektor energjie më të larmishëm, me një përshpejtim të parashikimit të zhvillimeve të burimeve të rinovueshme dhe bërthamore.
Por vetëm javën e kaluar, Ministri Jacek Sasin këmbënguli duke thënë se “nuk mund të largohemi nga qymyri kur nuk kemi alternativë, siç është bërë për arsye ideologjike në disa vende europiane”.
Sasin tha, “fakti që Polonia e ka ruajtur këtë lëndë të parë dhe që e ka në dispozicion sot, është një faktor i rëndësishëm në sigurinë energjetike të Polonisë”. Aftësia për të përmbushur pjesën më të madhe të kërkesës së brendshme me qymyr polak gjithaashtu ka bërë që vendi të arrijë një sovranitet kombëtar energjetik të bazuar në qymyr,
Prandaj, Polonia konfirmon lidhjen e sugjeruar të Fialës midis sovranitetit kombëtar dhe sigurisë së energjisë, megjithëse në një mënyrë që është armiqësore me planet klimatike të Bashkimit Europian.
Së fundi, një shembull tjetër i diskutueshëm i sovranitetit të energjisë mund të gjendet në shtetin tjetër rebel të BE-së, Hungarinë, ku diçka e tillë ka rezoltuar në izolim kur bëhet fjalë për sanksionet ndaj Rusisë, raporton abcnews.al.
Kryeministri Viktor Orban jo vetëm që mendon se sanksionet nuk e dëmtojnë Rusinë, por për më tepër ai beson se “sanksionet e energjisë” dhe “siguria energjetike” janë dy koncepte të kundërta. Orbán është angazhuar shumë për bashkëpunimin energjetik me Moskën, kështu që nuk është çudi që ai i sheh marrëdhëniet pragmatike me Kremlinin si çelësin e sigurisë afatshkurtër.
Në fillim të korrikut, Ministri i Jashtëm Péter Szijjártó u takua me drejtuesit e gjigantit rus të energjisë Rosatom për të diskutuar për përshpejtimin e zgjerimit të termocentralit bërthamor Paks, në mënyrë që dy reaktorë të rinj të fillojnë të punojnë deri në vitin 2030.
Por ka një arsye tjetër që qëndron pas kundërshtimit të Hungarisë ndaj sanksioneve energjetike. Orbán kundërshton faktin se vendet anëtare të BE-së ndajnë të njëjtat interesa themelore në riorganizimin e sektorit global të energjisë. Në vend të kësaj, ai e sheh sigurinë energjetike të Hungarisë si të pandashme nga interesat e saj sovrane kombëtare, të cilat mund të jenë në kundërshtim me interesat e aleatëve të saj.
Në një intervistë radiofonike, mes negociatave të ashpra për ndalimin e naftës ruse, ai deklaroi: “Unë nuk jam i përgatitur të ndjek interesat e Amerikës, Gjermanisë apo ndonjë vendi tjetër europian – madje as të miqve tanë më të mirë dhe t’i konsideroj ato si interesa të Hungarisë.”
Orban, çuditërisht, u dënua për minimin e unitetit perëndimor kundër Rusisë. Por ai gjithashtu tha një të vërtetë – një të vërtetë që ilustrohet nga Polonia dhe e nxitur nga Fiala në ambicien e tij për ta bërë Republikën Çeke një shtet sovran energjetik.
BE-ja aktualisht nuk ka një vizion të përbashkët se çfarë do të thotë realisht siguria energjetike, e lëre më se si ta arrijë atë.
Dhe në fund të fundit, nuk mund të ketë siguri energjetike pa sovranitet kombëtar.
William Nattrass është një gazetar dhe komentator i pavarur në Pragë.
