Kanë kaluar pothuajse dhjetë vjet që kur Mario Draghi, atëherë presidenti i Bankës Qendrore Evropiane, i dha fund fazës më akute të krizës së eurozonës me sigurinë se do të bënte “çfarëdo që të duhej” për të mbajtur të bashkuar bllokun e monedhës. Tani, me rreziqet e një krize të re borxhi që po afrohet, Christine Lagarde, pasardhësja e tij si presidente e BQE-së, zbuloi përpjekjen e fundit të bankës për të përmbushur këtë premtim. Instrumenti i Mbrojtjes së Transmisionit (tpi), i shpallur më 21 korrik, është një skemë e blerjes së obligacioneve që synon të parandalojë zgjerimin e diferencës në kostot e huamarrjes midis qeverive të eurozonës, aq sa vendet me probleme do të rrezikoheshin nga një dalje e detyruar nga monedha.
Nevoja për një mjet të tillë është e dukshme. Pak para takimit të bankës qendrore, Draghi dha dorëheqjen si kryeministër i Italisë, një rol që ai e kishte marrë papritur vitin e kaluar në krye të një koalicioni të vështirë. Trazirat në Romë vendosën presion të mëtejshëm mbi obligacionet italiane, të cilat tashmë po përballeshin me norma më të larta interesi në mes të një ngadalësimi të mundshëm ekonomik. Rritja e yield-eve të obligacioneve rrezikon ta bllokojë Italinë në një cikël vetëpërforcues të kostove më të larta të huamarrjes, shqetësimeve për qëndrueshmërinë e borxhit të saj dhe, në fund të fundit, frikës se ekonomia e tretë më e madhe në eurozonë nuk mund të mbijetojë brenda saj.
Blerjet e pakufizuara të aktiveve dhe, potencialisht, gjerësia e pakufizuar për ndërhyrjen e BQE-së të premtuara nga TPI duhet t’i lehtësojnë këto shqetësime. Instrumenti ka përmasa të pafundme, duke i lejuar bankës qendrore të blejë sa më shumë aktive që e sheh të arsyeshme, duke përfshirë jo vetëm obligacionet e qeverisë, por edhe ato nga sektori privat. Çdo shitje e borxhit të qeverisë do të duhej të ishte “e çrregullt dhe e pajustifikuar” që BQE-ja të ndërmarrë veprime—por banka ka pretenduar diskrecion të pakufizuar për të përcaktuar vetë këto kushte. Zonja Lagarde tha se BQE ka “sovranitetin” për të përcaktuar vetë kriteret e pranueshmërisë, një fjalë që nuk dëgjohet shpesh nga goja e bankierëve qendrorë.
BQE-ja i ka lënë vetes shumë më pak fleksibilitet, megjithatë, kur vjen puna për të përcaktuar se cilat vende janë të pranueshme për këtë skemë. Për të fituar mbështetjen e TPI, qeveritë nuk duhet t’i nënshtrohen procedurës së deficitit të tepruar (edp), një mekanizëm i përdorur nga Komisioni Evropian për të zbatuar rregullat fiskale të eurozonës; as procedurën e tepruar të çekuilibrit të be-së, e cila vlerëson një grup më të gjerë treguesish makroekonomikë. Borxhi publik i një vendi duhet të jetë “i qëndrueshëm”, dhe politikat e tij fiskale “të shëndosha”. Por në marrjen e këtyre gjykimeve, BQE tha se do të marrë parasysh pikëpamjet e organizatave të tjera, duke përfshirë FMN-në.
Prandaj BQE-ja i ka dhënë vetes hapësirën maksimale për manovrim në parandalimin e çdo përsëritjeje të krizës së eurozonës, ndërkohë që u ka dorëzuar të tjerëve detyrën politikisht delikate për të vendosur nëse politikat fiskale të qeverive janë të përshtatshme dhe borxhi i tyre i qëndrueshëm. Kjo nga ana tjetër rrit rrezikun për komisionin kur vendos nëse do t’i vendosë vendet në EDP: një vlerësim që një vend me probleme ka shkelur rregullat fiskale tani rrezikon ta bëjë atë të papërshtatshëm për mbështetje monetare. Kjo mund të provokojë një largim nga borxhi i saj, si dhe konfrontim me Brukselin.
I tillë është çmimi i konsensusit. Zonja Lagarde u mburr se TPI fitoi mbështetje unanime në këshillin qeverisës të BQE-së, shpeshherë të përçarë. Hawks ishte i shqetësuar se skema do të parandalonte tregjet nga disiplinimi i qeverive të keqadministruara dhe bërja e vlerësimeve të sakta të aftësisë paguese të tyre. Vendimi i veçantë i BQE-së për të rritur normat nga -0.5% në 0%—rritja e saj e parë në më shumë se një dekadë dhe një më e madhe nga sa ishin shtyrë të prisnin investitorët nga vetë banka—mund të ketë ndihmuar gjithashtu në këshill të pajtohen me një ndërhyrje kaq të madhe në tregjet e obligacioneve qeveritare.
Sido që të jetë, kostot e huamarrjes së Italisë ranë pas takimit, ndërsa investitorët tretën detajet e skemës. Eurozona po përballet me disa muaj të vështirë, me rritjen e faturave të energjisë, një qeveri potenciale të së djathtës që po merr detyrën në Itali dhe lufta e Rusisë në Ukrainë që vazhdon të ushqejë pasigurinë ekonomike. Por, për momentin, mund të mjaftojë t’i nënshtrohet “çfarëdo që duhet” gjykimeve ekonomike të eurokratëve në Bruksel.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
