Kur një mosmarrëveshje ndërkombëtare ka dekada të tëra, mund të duket si një gjendje kronike që nuk do të ketë kurrë fund.
SHBA-ja dhe Kina po konfliktohet rreth Tajvanit në vitet 1950. Unë shkrova një kopertinë për The Economist mbi krizën e ngushticës së Tajvanit të vitit 1995.
Pra, është ”joshëse” të shikosh stërvitjet kërcënuese ushtarake që Kina po kryen në brigjet e Tajvanit si thjesht kapitulli i fundit në një sagë të gjatë.
Por këtë herë duket ndryshe. Në të kaluarën një luftë SHBA-Kinë për Tajvanin dukej si një mundësi reale – por jo më shumë se kaq. Tani një numër në rritje i ekspertëve besojnë se një konflikt SHBA-Kinë nuk është vetëm i mundshëm, por i afërt.
James Crabtree, drejtori i Azisë për Institutin Ndërkombëtar të Studimeve Strategjike, thotë: “Në drejtimin tonë aktual një lloj konfrontimi ushtarak midis SHBA-së dhe Kinës gjatë dekadës së ardhshme tani duket më i mundshëm sesa jo”.
Retorika e qeverisë kineze është sigurisht nacionaliste dhe luftarake.
Qin Gang, ambasadori kinez në SHBA, iu përgjigj vizitës kontroverse të Nancy Pelosit në Tajvan javën e kaluar duke postuar në Twitter një video të Ushtrisë Çlirimtare Popullore, stërvitjet – me raketa fluturuese, shpërthime, sirena. Mesazhi ishte i qartë.
Frika se lufta po afrohet është nxitur nga ndryshimet në Kinë, SHBA dhe vetë Tajvanin.
Që kur Xi Jinping mori pushtetin në vitin 2012, politika e jashtme e Pekinit është bërë dukshëm më agresive. Kina ka ndërtuar baza ushtarake në të gjithë Detin e Kinës Jugore dhe forcat kineze kanë vrarë trupat indiane në përleshjet në Himalajet.
Ngritja e pamëshirshme ushtarake e Kinës do të thotë që vendi tani ka më shumë anije detare se Amerika.
Ndryshe nga paraardhësit e tij, të cilët dukeshin të përgatitur për të pritur “ribashkimin” eventual me Tajvanin, Xi e ka quajtur çështjen një mision historik që “nuk mund të përcillet brez pas brezi”. Pritshmëritë janë rritur aq shumë sa disa nacionalistë kinezë dukeshin të zhgënjyer që Ushtria Çlirimtare Popullore nuk e rrëzoi avionin e Pelosit.
Qëndrimet në SHBA gjithashtu kanë ndryshuar.
E vetmja gjë për të cilën duket se ka marrëveshje ndërpartiake në Uashington është se Kina është një rival gjithnjë e më i rrezikshëm, me të cilin duhet përballur.
Tarifat e kohës së Trump për mallrat kineze janë mbajtur nga administrata Biden. Të dy administratat Trump dhe Biden kanë zgjeruar lidhjet me Tajvanin.
Biden ka thënë tani tre herë se SHBA do të luftonte për të mbrojtur Tajvanin nëse Kina pushton – një largim nga politika zyrtare e SHBA-së e “paqartësisë strategjike”.
Këmbëngulja e zyrtarëve të tij se shefi i tyre kishte folur gabim bëhet më pak bindës çdo herë.
Sugjerimet e përsëritura të Bidenit se SHBA do të hynte në luftë për Tajvanin janë në kontrast të habitshëm me deklaratën e tij të qartë, përpara se Rusia të pushtonte Ukrainën, se Amerika nuk do të përfshihej drejtpërdrejt në veprime ushtarake.
Ai pasqyron një ide të përhapur në Uashington se, për arsye strategjike dhe ideologjike, fati i Tajvanit do të përcaktojë ekuilibrin e fuqisë në shekullin e 21-të.
Megjithatë, tensionet mund të mos vlonin nëse nuk do të kishin qenë ndryshimet në vetë Tajvan.
Në vitin 2016, dhe përsëri në 2020, ishulli zgjodhi Presidentin Tsai Ing-wen, udhëheqësin e Partisë Demokratike Progresive, e konsideruar tradicionalisht si “pro-pavarësisë”. Edhe pse Tsai është larguar nga lëvizjet formale drejt pavarësisë, është e qartë se brezi i ri i Tajvanezëve gjithnjë e më shumë e shohin të ardhmen e tyre si të ndarë nga kontinenti.
Formula “një vend, dy sisteme”, të cilën Pekini e shpalli për Hong Kongun, u prezantua gjithashtu nga Kina si një model për Tajvanin.
Por represioni i Pekinit në Hong Kong e bën territorin të duket më shumë si një paralajmërim i tmerrshëm për Tajvanin sesa një model potencial.
Tajvanezët e dinë se fjalimi i Xi-t për “ribashkim paqësor” është, në fakt, kod për aneksimin dhe kalimin në një diktaturë.
Ata nuk do ta pranojnë këtë – as nuk duhet ta pranojnë. Kjo do të thotë se, nëse Xi është serioz në këmbënguljen e tij që çështja e Tajvanit duhet të zgjidhet për kënaqësinë e Pekinit në këtë brez, forca është opsioni i tij i vetëm.
Një përdorim kinez ndaj forcës do të ishte një tragjedi jo vetëm për Tajvanin, por edhe për vetë Kinën kontinentale. Do të çonte në viktima masive nga të gjitha anët, një tjetërsim të përhershëm midis tajvanezëve dhe kontinentëve, dhe një shkëputje në ekonominë globale që do të rrezikonte dekada të rritjes kineze.
Mbi të gjitha, do të rrezikonte një konflikt të drejtpërdrejtë me SHBA-në dhe një luftë të tretë botërore.
Por fakti që një pushtim i Tajvanit do të ishte i pamatur dhe imoral nuk do të thotë se nuk do të ndodhë kurrë.
Siç tregon sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës, nacionalizmi, autoritarizmi dhe pakënaqësia ndaj fuqisë amerikane mund të jenë një kombinim i fuqishëm dhe i rrezikshëm.
Teksa mendojnë për një konflikt mbi Tajvanin, Pekini dhe Uashingtoni ndihen të detyruar të bisedojnë dhe të veprojnë ashpër.
Secila palë shpreson se tjetra po luan bllofin. Le të shpresojmë që të dyja kanë të drejtë.
Burimi: Financial Times
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
