Çmimet e larta të energjisë janë një fatkeqësi për ekonominë evropiane dhe politikanët e saj. Por, duke pasur parasysh se sa të pakontrolluara kanë qenë politikat evropiane të energjisë, dhimbja ekonomike që ato kanë shkaktuar nuk duhet të befasojë askënd.
Politikanët evropianë duhet të rimendojnë qasjen e tyre. Rrëmuja në të cilën ndodhet Europa tani u shkaktua jo aq nga politika e Bashkimit Evropian sesa nga mungesa e një të tillë. BE-ja ka nevojë për një strategji të përbashkët energjetike më të fortë, më të unifikuar dhe shumë më koherente.
Për vite të tëra, politika energjetike e BE-së ka lëvizur dhe ka filluar në përgjigje të problemeve të papritura, shumica e të cilave u shkaktuan nga Rusia. Për shembull, Rusia ndërpreu dërgesat e gazit në Evropë në janarin e ftohtë të vitit 2006; por për shkak se ky përçarje zgjati vetëm katër ditë, Evropa nuk u zgjua me implikimet afatgjata.
Më pas, në janarin e ngrirë të vitit 2009, Rusia ndërpreu dërgesat e gazit nëpërmjet Ukrainës, duke ndërprerë furnizimet në 18 vende evropiane për dy javë. Këtë herë, BE-ja u zgjua – të paktën pak – dhe miratoi paketën e tretë të përbashkët të energjisë për gazin dhe energjinë elektrike. Duke përkrahur diversifikimin, marketingun dhe ndarjen e sektorit të energjisë, paketa pati një ndikim të vërtetë, sepse do të thoshte që prodhuesit e gazit dhe energjisë elektrike nuk lejoheshin më të zotëronin tubacione dhe rrjete. Gazprom u detyrua të shesë tubacionet e tij në Balltik dhe Lituania dhe Polonia u nxitën të krijonin terminale të gazit natyror të lëngshëm (LNG).
Por Gjermania ishte shumë e madhe dhe e rëndësishme për veten për t’u shqetësuar me ndryshime të tilla. Shkoi në drejtim të kundërt, duke bërë gabime thelbësore gjatë rrugës. Pak përpara se të humbiste pushtetin në zgjedhjet e vitit 2005, kancelari gjerman Gerhard Schröder miratoi tubacionin e gazit Nord Stream 1 nga Rusia në Gjermani nëpërmjet Detit Baltik. Dhe edhe pasi Rusia aneksoi Krimenë në vitin 2014, ai dhe personalitete të tjera gjermane vazhduan të avokojnë për Nord Stream 2, i cili do ta kishte bërë Gjermaninë edhe më të varur nga gazi rus. Gjermania jo vetëm që do të blinte të gjithë gazin që i nevojitej nga Rusia; do të bëhej gjithashtu një vend i madh tranziti.
Duke i shtuar problemit, në vitin 2011, kancelarja Angela Merkel kishte vendosur të mbyllte stacionet e sigurta dhe funksionale të energjisë bërthamore të Gjermanisë, pas cunamit që goditi centralin bërthamor të Fukushimës në Japoni. Ky vendim gjithashtu e la Gjermaninë shumë të varur nga gazi rus – aq sa derisa Kremlini ndaloi dërgesat e gazit në Evropë këtë vit, Gjermania përbënte rreth një të tretën e importeve të gazit të Evropës nga Rusia. Për t’i bërë gjërat edhe më keq, kompanitë gjermane shitën shumicën e objekteve të depozitimit të gazit të vendit tek Gazprom, i cili i zbrazi ato vitin e kaluar në një akt të hapur të manipulimit të çmimeve.
Kështu, ndërsa shumica e vendeve të tjera evropiane janë shqetësuar prej kohësh për mbështetjen e tepërt në gazin rus, Schröder dhe Merkel e bënë Gjermaninë plotësisht të varur prej tij, duke injoruar plotësisht sigurinë energjetike të vendit të tyre. Dhe ndërsa vendet e tjera evropiane ndërtuan terminale të reja LNG (duke mundësuar importin e gazit nga Shtetet e Bashkuara dhe gjetkë), Gjermania thjesht dyfishoi furnizimet ruse. Tani, e gjithë Europa po vuan nga sjellja e papërgjegjshme e Gjermanisë. Çmimet e larta të gazit dhe energjisë elektrike sot në Evropë reflektojnë në masë të madhe politikën energjetike të Gjermanisë që nga viti 2005.
Vërtetë, Gjermania nuk ka qenë e vetme në marrëzinë e saj. Hungaria dhe Austria kanë qenë po aq pro Putinit dhe Bullgaria, Republika Çeke dhe Sllovakia nuk kanë arritur t’i përshtaten kushteve gjeopolitike në ndryshim; por ato janë shumë më të vogla dhe më pak të rëndësishme se Gjermania. Dhe ndërsa Italia e lejoi veten të bëhej importuesi i dytë më i madh i gazit nga Rusia, ajo ka gjetur me shpejtësi furnizues alternativë në Algjeri dhe Azerbajxhan. Prandaj, paratë ndalen me Gjermaninë.
Çfarë duhet bërë? Asnjë kompani e vetme nuk i ka shkaktuar më shumë dhimbje BE-së përmes manipulimit të tregut të saj sesa Gazprom, i cili është qartësisht shumë i pabesueshëm për t’u përballur. Idealisht, BE-ja do të bllokonte ose sanksiononte Gazpromin nga pjesëmarrja në çdo aktivitet ekonomik brenda BE-së. Paketa e energjisë e vitit 2009 kishte idenë e duhur për ndarjen; por nuk shkoi aq larg sa duhet. Prodhuesit dhe eksportuesit e gazit – veçanërisht Gazprom dhe Katari – nuk duhet të lejohen të zotërojnë objekte të depozitimit të gazit në BE. Për më tepër, BE-ja duhet të vendosë norma të detyrueshme në mënyrë që kapaciteti i saj i ruajtjes të plotësohet në mënyrë të besueshme në një nivel të caktuar minimal.
Gjatë krizës së naftës të viteve 1970, Evropa nuk kishte asnjë shqetësim për vendosjen e normave për të arritur kursimin e energjisë. Ajo duhet ta bëjë këtë përsëri, duke filluar duke ushtruar presion ndaj Gjermanisë për të kufizuar shpejtësinë e lëvizjes në autostradat e saj, siç kanë bërë tashmë të gjitha vendet e tjera të BE-së. BE-ja gjithashtu duhet t’u kërkojë shteteve anëtare të mbajnë terminale të mjaftueshme LNG. Mungesa e një impianti të vetëm LNG në Gjermani është vetëm një nga mangësitë e shumta të mandatit 16-vjeçar të Merkelit.
Për më tepër, duke qenë se kompanitë kombëtare të energjisë duan natyrshëm të monopolizojnë tregjet e tyre, lidhjet energjetike midis shumë vendeve të BE-së janë të pamjaftueshme ose nuk ekzistojnë. Ndërsa Spanja dhe Portugalia kanë kapacitet të bollshëm terminali LNG, ka kapacitet shumë të kufizuar të tubacioneve për të furnizuar Francën, kryesisht për shkak se francezët kanë mbajtur një politikë të mbyllur për të mbajtur gazin e lirë spanjoll jashtë tregut të brendshëm.
Në mënyrë të ngjashme, çmimi i energjisë elektrike në veri të Suedisë dhe Norvegjisë është shumë herë më i ulët se ai në pjesët jugore të këtyre vendeve, thjesht sepse ka linja të pamjaftueshme të energjisë elektrike që lidhin furnizimin e energjisë elektrike veriore (shumica e së cilës vjen nga hidrocentralet) me kërkesën efektive në jugu. BE-ja duhet të kërkojë që këto vende të zgjerojnë rrjetet e tyre.
Së fundi, Ukraina ka furnizime të mëdha energjie – gaz natyror, energji elektrike dhe naftë – që po mbeten të pashitura për shkak të pengesave të pakuptueshme tregtare në Evropë. Për të ulur çmimet e saj të fryra të energjisë, BE-ja duhet urgjentisht të hapë tregun e saj dhe të kërkojë që tubacionet e gazit dhe rrjeti i energjisë elektrike të zgjerohen për të krijuar një treg të nivelit.
Komisioni Evropian duhet të marrë përgjegjësi më të gjerë për politikën evropiane të energjisë për të siguruar funksionimin e tregut të energjisë dhe për të mbrojtur evropianët nga politikanët e papërgjegjshëm dhe të paaftë të nivelit kombëtar. Paketa e energjisë e vitit 2009 ishte një hap në drejtimin e duhur, por BE-ja duhet të shkojë më tej. Brenda një ose dy viteve të ardhshme, Evropa duhet të jetë në gjendje të shpallet plotësisht e pavarur nga rusët kapriçioz.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
