Çdo dritë sjell të tjera paralajmërime. Lufta e Rusisë ndaj Ukrainës, një rikuperim i pabarabartë nga pandemia Covid-19 dhe një thatësirë në pjesën më të madhe të kontinentit kanë komplotuar për të krijuar një krizë të rëndë energjie, inflacion të lartë, rritje të ulët – dhe pasiguri të madhe për të ardhmen ekonomike të Evropës. Qeveritë po nxitojnë të përpiqen të ndihmojnë më të rrezikuarit. Dhe mes konfuzionit nervor, ka një marrëveshje të gjerë për një gjë: recesioni po vjen.
Sa e keqe do të jetë rënia varet nga mënyra se si do të zhvillohet goditja energjetike dhe si do t’i përgjigjen politikëbërësit. Këtë javë çmimet e energjisë arritën lartësi dikur të paimagjinueshme: më shumë se 290 € (291 dollarë) për megavat orë (mwh) për gazin standard që do të shpërndahej në tremujorin e katërt të vitit (çmimi i zakonshëm para pandemisë ishte rreth 30 €); dhe më shumë se 1200 € për mwh për energjinë elektrike gjatë ditës për të njëjtin tremujor në Gjermani (nga rreth 60 €). Për shkak se gazi është karburanti margjinal në shumicën e tregjeve evropiane të energjisë elektrike, ai përcakton çmimin për energjinë më gjerësisht.
Ekonomia evropiane hyri në krizë në një pozicion mjaft të fortë. Tregu i punës është ende relativisht i shëndetshëm, me papunësi në 6.6% – që do të thotë, sipas standardeve mediokre të Evropës, është afër punësimit të plotë. Rritja e pagave me siguri do të rritet në muajt e ardhshëm, pasi kontratat afatgjata do të rinegociohen. Besimi i konsumatorëve ra në fillim të luftës, por konsumi nuk ra. Pritjet për inflacionin janë ulur disi.
Megjithatë gjërat do të duken shumë më të zymta pas disa muajsh për tre arsye. Së pari, industria është nën presion. Në pranverë, udhëheqësit e prodhuesve më të mëdhenj të Evropës argumentuan se ndërprerja e furnizimit me gaz rus shumë shpejt do të sillte krizë ekonomike në kontinent. Pavarësisht çmimeve të larta, prodhimi industrial deri më tani ka mbetur i fortë. “Një pjesë e arsyes është se firmat ende po punojnë jashtë numrit të porosive të mbetura nga e kaluara,” thotë Michael Hüther nga Instituti Ekonomik Gjerman, një institut.
Por këto ngecje nuk do të zgjasin përgjithmonë, dhe disa tregues të rëndësishëm të largpamës janë të zymtë. “Urdhërat e reja minus inventarët – domethënë kërkesat ndaj firmave që i mbajnë ato të zëna – kanë rënë,” thotë Robin Brooks në Institutin e Financave Ndërkombëtare, i cili përfaqëson bankat dhe investitorët institucionalë. Rënia reflekton një dobësim të ekonomisë globale dhe në veçanti kineze. Siç vëren zoti Brooks, një rënie e tillë mund të shënojë një pikë kthese në ciklin ekonomik.
Industritë më të prekura ndoshta do të jenë në lindje të Rhine. Sondazhet e fundit të liderëve industrialë në Gjermani dhe Austri tregojnë drejt tkurrjes. Mbështetja e pashëndetshme e Gjermanisë nga blerësit kinezë rrezikon të zvogëlojë kërkesën për mallra në të gjithë zinxhirin e furnizimit teutonik. Industria italiane duket se është në rënie të lirë. Polonia dhe Republika Çeke, të dyja jashtë zonës së euros, janë gjithashtu të prekshme. Përjashtim bën Hungaria, ku prodhimi po zgjerohet me ritme të shëndetshme, falë investimit të baterive, bumit të automjeteve elektrike dhe kontratave afatgjata të energjisë (edhe pse disa prej tyre së shpejti do të marrin fund).
Arsyeja e dytë e errësirës është se shpenzimet e konsumatorëve për shërbime do të luftojnë për të mbajtur ekonominë e kontinentit. I nxitur nga një sezon i fortë në Francë dhe në jug të Evropës, teksa pushuesit përdorën me bollëk kursimet e tyre pandemike, turizmi shtoi rritjen gjatë verës. Por ndjenjat po bien pasi konsumatorët shtrëngojnë rripat në përgatitje për një dimër të gjatë e të ftohtë. Shërbimet ka të ngjarë të ngecin gjatë muajve të ardhshëm, me pronat e paluajtshme dhe transportin që përballen me vështirësi veçanërisht të rënda, sipas indeksit të menaxherëve të blerjeve të s&p Global.
Së fundmi, Europa pothuajse me siguri do të shohë që shoku energjetik të përkojë me rritjen e normave të interesit. Duke nënvlerësuar rritjen e çmimeve së bashku me shumë banka të tjera qendrore të botës, BQE-ja tani është e vendosur të rikthejë inflacionin vjetor në objektivin e saj prej 2%, nga 9.1% alarmante e regjistruar në gusht. Isabel Schnabel, një anëtare e bordit ekzekutiv të bankës qendrore, argumentoi në favor të shkaktimit të më shumë dhimbjeve në ekonomi për të përfunduar punën në mbledhjen e fundit vjetore të Bankës Qendrore dhe ekonomistëve të Rezervës Federale në Jackson Hole, Wyoming.
Prandaj, ekonomistët presin që BQE-ja të përpiqet të forcojë kredencialet e saj për luftën kundër inflacionit me një rritje të konsiderueshme të normës së interesit në takimin e saj të ardhshëm të politikës më 8 shtator, duke rritur ndoshta normat me tre të katërtat e një pikë përqindjeje. Në pritje, yield-et e obligacioneve evropiane afatshkurtra dhe afatgjata janë rritur gjatë muajit të kaluar. Pavarësisht kësaj, euro ka vazhduar të bjerë, duke rënë në barazi me dollarin për herë të parë në dy dekada. Kjo pasqyron një perspektivë të përkeqësuar për ekonominë e Evropës dhe vendimin e investitorëve globalë për t’u kthyer diku tjetër si përgjigje. Po bëhet një tjetër shqetësim për politikëbërësit e kontinentit, pasi një monedhë më e dobët nxit inflacionin përmes importeve më të shtrenjta, duke goditur të ardhurat reale dhe rrjedhimisht konsumin.
E gjithë kjo sugjeron se ekonomia evropiane është e sigurt se do të hyjë në një recesion, të udhëhequr nga Gjermania, Italia dhe Evropa Qendrore dhe Lindore. Analistët në JPMorgan Chase, një bankë, presin norma vjetore rritjeje prej -2% për zonën e euros në përgjithësi në tremujorin e katërt të këtij viti, -2.5% për Francën dhe Gjermaninë dhe -3% për Italinë. Problemet dhe borxhet e larta të Italisë mund të shkaktojnë shqetësime në tregjet e bonove të Evropës. Politikanët evropianë deri më tani kanë shpenzuar shumë kohë duke menduar se si t’i përgjigjen çmimeve në rritje të energjisë. Ata së shpejti do të kenë një krizë më të madhe në duart e tyre.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A mund të shmanget recesioni global?
