Ndërsa ndërprerjet në gazin rus, energjinë bërthamore franceze dhe hidrocentralin norvegjez shkaktojnë kërdi në tregjet e energjisë në Evropë, çmimet po shkojnë drejt surrealitetit. Çmimet standarde të gazit natyror u rritën me 30% javën e kaluar. Kontratat franceze dhe gjermane verën e kaluar për energjinë elektrike tregtoheshin me rreth 100 € (118 dollarë) për megavat orë. Kohët e fundit ato u rritën mbi 1000 euro. Çmimet kanë rënë që atëherë, por gazi ende tregtohet me rreth 400 dollarë për një fuçi naftë. Shefi i Shell ka paralajmëruar se kriza do të zgjasë më shumë se një dimër.
Dhimbja do të jetë e egër dhe do të përhapet pasi kontratat ekzistuese të energjisë të familjeve dhe firmave skadojnë dhe të rejat janë goditur. Kjo do të intensifikojë shtrëngimin e ekonomisë që është duke u zhvilluar teksa Banka Qendrore Evropiane rrit normat e interesit për të luftuar inflacionin. Shumë ekonomistë parashikojnë një recesion në muajt e ardhshëm dhe monedha e përbashkët po flirton me nivelin e saj më të ulët ndaj dollarit në dy dekada. Perspektiva e trazirave dhe grindjeve midis shteteve anëtare duket përpara.
Deri më tani, përgjigja e Komisionit Evropian nuk ka qenë mjaft ambicioze. Ideja e saj e fundit është një kufi mbi çmimin e gazit të përdorur për të prodhuar energji elektrike, i cili do të diskutohet në një samit të ministrave në 9 shtator. Komisioni mund të kërkojë gjithashtu të rregullojë tregun e energjisë elektrike, në mënyrë që çmimet spot të mos përcaktohen më nga kostot e prodhuesit margjinal, i cili shpesh përdoret me gaz.
Kufizimi i çmimeve tingëllon i rregullt, por mund të jetë kundërproduktiv. Kjo për shkak se tavanet nuk do të frenojnë kërkesën për energji të pakët. Sipas një studimi, një kufi i zbatuar në Spanjë ka çuar në një rritje prej 42% të prodhimit me karburant që nga qershori. Një politikë në mbarë BE-në vetëm sa do të rriste më tej kërkesën për gaz, duke rritur shanset e racionimit në dimër. Është e vërtetë që struktura aktuale lejon disa firma të energjisë së rinovueshme, të cilat prodhojnë me kosto marxhinale afër zero, të mbledhin fitime. Nëse çmimet e gazit do të qëndronin të larta për vite të tëra, të ardhura të tilla të papritura mund të përshkruheshin si qira të pajustifikuara. Por i njëjti sinjal çmimi siguron që termocentralet me gaz të gjenerojnë energji kur era nuk fryn dhe stimulon më shumë investime në burimet e rinovueshme.
Në vend që të ndërhyjnë, qeveritë duhet të fokusohen në dy detyra më të mëdha. E para është të lejojë mekanizmin e tregut të frenojë kërkesën, duke mbështetur njerëzit më vulnerabël. Do të nevojiten ndihma të mëdha, por ndihma e synuar mund të kufizojë faturën: sipas FMN-së, politikat që ofrojnë zbritje dhe transferta parash për 40% më të varfër të njerëzve do të ishin më të lira se përzierja e politikave sot, e cila përfshin kryesisht uljen e taksave për karburantin. ose kufijtë e çmimeve me pakicë.
Prioriteti i dytë është rritja e ofertës, diçka që nuk është vetëm në dhuratën e Vladimir Putin. Burime të tjera të gazit natyror mund të kultivohen: kjo është një arsye pse presidenti i Francës, Emmanuel Macron, sapo ka vizituar Algjerinë. Brenda Evropës, vendet mund të ndihmojnë në lehtësimin e pengesave, të tilla si ndërlidhjet e pamjaftueshme ndërkufitare të gazit. Sot investimet e pamjaftueshme dhe ndryshimet në standarde pengojnë fluksin nga Spanja dhe Franca në Gjermani dhe Evropën Lindore. BE-ja duhet të sigurojë që në rast racionimi, të ketë një marrëveshje në mbarë kontinentin për të cilën përdoruesit ndërpriten së pari: pa këtë rreziku është që vendet të grumbullojnë furnizime.
E gjithë kjo do të kushtojë para. Deri më tani, Greqia, Italia dhe Spanja, ndër anëtarët më me borxhe të eurozonës, kanë shpenzuar 2-4% të PBB-së së tyre në fondet fiskale për të zbutur goditjen energjetike. Për fat të mirë, be-ja ka fuqinë e zjarrit për të ndihmuar. Fondi i rimëkëmbjes së pandemisë prej 807 miliardë eurosh po jepet në formën e kredive dhe granteve. Megjithatë deri më tani më pak se 15% e tenxhere është disbursuar. Pagesat për projektet e energjisë mund të përshpejtohen dhe komisioni mund të ofrojë kredi të lira për të ndihmuar financimin e mbështetjes fiskale të synuar. BE-ja u bashkua për të trajtuar pasojat ekonomike të bllokimeve të pandemisë. Mos kini iluzione: kriza energjetike kërkon një përgjigje po aq të guximshme.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Rusia apo Perëndimi, kush e fiton betejën ekonomike?
G7 kërkon të vendosë çmim tavan për naftën
