Ditët e fundit, mijëra iranianë protestuan në juglindje të vendit.
Në veri gratë i dogjën shamitë e tyre. Studentët nisën protestat në Kolegjin e Shkencave Sociale të Universitetit të Teheranit, ndërsa qytetarët brohoritën nëpër rrugë “vdekje Khamenei” dhe thërritën në kor emrin e një aktivisti të burgosur.
Ndërsa këtë herë protestat po tërheqin gra, studentë, mjekë, avokatë, punëtorë, sportistë etj, regjimi duket i pasigurt se sa ashpër duhet të reagojë. Autoritetet kanë vrarë qindra njerëz, dhe kanë arrestuar dhjetëra mijëra të tjerë, ndërsa Gjykata Revolucionare e Iranit po jep dënimet e para me vdekje kundër demonstruesve.
Por duke shpresuar me gjasë ta qetësojë lëvizjen, Udhëheqësi Suprem Ali Khamenei urdhëroi hetime të mëtejshme për dhunën vdekjeprurëse në juglindje dhe kompensim financiar për viktimat.
Protestat e përhapura në Iran edhe përballë reprezaljeve brutale, shtrojnë jo vetëm pyetjen nëse pas valëve të kryengritjeve vitet e fundit, kjo kryengritje do të kërcënojë qëndrimin në pushtet të regjimit, por vijnë në mesin e shenjave të riformimit të demokracisë në mbarë botën: nga protestat në rritje në Kinë te fitoret në fushën e betejës nga Ukraina, deri te një ripërtëritje e normave demokratike në Shtetet e Bashkuara dhe Brazil.
Këto zhvillime na rikujtojnë se pas një rënieje prej gati 2 dekadash të lirisë dhe demokracisë në mbarë botën, njerëzit që jetojnë nën, ose kërcënohen nga një sundim autoritar, do të marrin në sy rreziqe të mëdha për hir të lirinë, dhe se ata që jetojnë në shoqëritë e lira e vlerësojnë më shumë lirinë e tyre se sa mendonim deri tani.
Në Kinë, ku lideri autoritar Xi Jinping zotëron më shumë pushtet se çdo lider që nga koha e Maos, dhe po e kufizon gjithnjë e më shumë lirinë në vend, mijëra njerëz morën pjesë në rreth 700 “ngjarje të shprehjes së mendimit kundër” midis qershorit dhe shtatorit të këtij viti, raportoi së fundmi Freedom House (duke pranuar se këto shifra janë ndoshta “maja e ajsbergut” e disidencës aktuale në të gjithë vendin).
Të zemëruar nga projektet e vonuara të strehimit, pagat e pamjaftueshme, kufizimet e rrepta për shkak të COVID-19 dhe probleme të tjera, protestuesit në Kinë marshuan, bllokuan rrugët, ndërsa punëtorët nisën grevat. Për më tepër, ata vepruan edhe duke qenë përballë hakmarrjeve nga kompanitë dhe qeveritë lokale që shpesh ishin të dhunshme, duke treguar se ata që jetojnë nën një sundim autoritar, ku shpesh do të rrezikojnë jetën për liri dhe prosperitet.
Në Ukrainë, ku njerëzit në qytetin e sapoçliruar të Kersonit festuan të përlotur dhe rezervuan për ushtarët një pritje heroike, qytetarët e kësaj ish-republike sovjetike kanë treguar se mund të durojnë sakrifica të mëdha për të ruajtur lirinë e tyre dhe për të qëndruar të pavarur nga një Rusi revanshiste.
Fitoret e Ukrainës në fushën e betejës, bartin potencialin e forcimit të lirinë dhe demokracisë shumë përtej kufijve të saj. Duke e parandaluar tentativën për pushtim të Rusisë, Ukraina po ndihmon në rivendosjen e normave ndërkombëtare me ndihmën e konsiderueshme ekonomike dhe ushtarake nga Perëndimi i lirë i udhëhequr nga SHBA-ja.
Në SHBA, vend që ka shërbyer prej kohësh si një shembull për demokratët e mundshëm në mbarë botën, zgjedhjet e mesit të mandatit sollën humbjen e kandidatëve që u zotuan të mos respektojnë normat demokratike në të ardhmen, po qetësojnë shumë nga aleatët e Amerikës.
Sidomos zyrtarët evropianë po marrin frymë të lehtësuar, sepse tani e presin mbështetjen e fortë dhe të vazhdueshme të SHBA si për NATO-n ashtu edhe për Ukrainën. Nga ana tjetër, kjo do të qetësojë presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, dhe në masën që Ukraina do të vazhdojë të sprapsë forcat ruse, ajo do të ringjallë demokracitë e botës ndërsa përballen me bllokun në zhvillim anti-SHBA të Kinës, Rusisë dhe Iranit.
Perspektivat për lirinë dhe vitalitetin e vazhdueshëm global të demokracisë, morën një nxitje kur presidenti brazilian Zhair Bolsonaro dështoi të rizgjidhej për një mandat tjetër, duke humbur përballë Luiz Injacio Lula da Silva. Sigurisht, ngjarje të tilla frymëzuese nuk sinjalizojnë domosdoshmërisht një ndalesë të rënies globale të demokracisë.
Kina, e cila po i sfidon Shtetet e Bashkuara për epërsi globale, po investon shuma të mëdha parash në mbarë botën përmes nismës së saj të “Brezit dhe Rrugës”, ndërsa po promovon një formë autoritarizmi te qeveritë që marrin ndihmën e saj, për të cilin pretendohet se do të jetë më efektiv sesa demokracia e stilit amerikan.
Ndërkohë, Ukraina nuk e ka mposhtur ende Rusinë, protestuesit iranianë nuk kanë rrëzuar ende qeverinë e tyre, dhe demokracia mbetet nën kërcënim në të gjithë Azinë, Afrikën dhe Amerikën Latine. Zbulimi i sfidave jo të pakta, na kujton se mbrojtja e demokracisë mund të kushtojë ende jetë njerëzish.
Megjithatë, në një botë në të cilën informacioni i kalon kufijtë më shpejt se kurrë më parë, më shumë njerëz në vendet autoritare shohin se si jetojnë ata në vendet demokratike dhe duan për vete përfitime të ngjashme.
Po ashtu në një botë të tillë, përparimet e demokracisë në një vend mund të krijojnë frymëzim për suksesin e saj diku tjetër.
Ngjarjet e fundit, dhe reciprokisht përforcuese, në Iran, Kinë, Rusi, Shtetet e Bashkuara dhe Brazil ofrojnë shpresë se ndoshta jemi në një pikë kthese.
Burimi: The Hill
