Diçka në lidhje me tendencat e popullsisë globale duket se i largon njerëzit e ndjeshëm. Sipas Kombeve të Bashkuara, popullsia e planetit do të arrijë në 8 miliardë më 15 nëntor. Këmbanat e alarmit po bien. Pesimistët e popullsisë kanë parashikuar prej kohësh urinë masive. Tani ata shtojnë profecitë e katastrofës mjedisore si rezultat i shumë njerëzve. Të tjerë shqetësohen për problemin e kundërt: “kolapsi i popullsisë për shkak të niveleve të ulëta të lindjeve”, tha Elon Musk, i vetëshpallur “kryetari i Twit”, “është një rrezik shumë më i madh për qytetërimin sesa ngrohja globale”. Në fakt, shikimi i ndryshimit të popullsisë gjatë dekadës së fundit sugjeron që asnjë nga këto parashikime reciproke kontradiktore të dënimit nuk do të jetë e saktë.
U deshën një duzinë vjet (nga 1998 deri në 2010) që popullsia globale të rritej nga 6 miliardë në 7 miliardë. Është dashur e njëjta kohë për të arritur miliardin e ardhshëm. Në sfondin e katastrofës, ia vlen të kujtojmë se çfarë qëndron pas kësaj rritjeje: jetë më e gjatë, përmirësime në të ushqyerit dhe shëndetit publik; rënie e vdekshmërisë foshnjore, sëmundje dhe vdekje të nënës gjatë lindjes. Popullsia e botës vazhdoi të rritet edhe në dhëmbët e pandemisë Covid-19, pavarësisht vrasjes së virusit – sipas vlerësimeve të The Economist – midis 16 dhe 28 milion njerëz. Kjo do të përfaqësonte sa një të pestën e të gjitha vdekjeve gjatë kësaj periudhe.
Jo shumë prova, pra, të një kolapsi demografik global. As nuk do të vijë së shpejti. Sipas tendencave aktuale, popullsia globale do të arrijë në 9 miliardë në 2037 dhe do të arrijë kulmin në 10.4 miliardë diku midis 2080 dhe 2100.
Spektri i mbipopullimit duket po aq jokërcënues. Edhe pse momentet ekstra-miliardë po kalojnë me të njëjtën rregullsi, shkalla e rritjes së popullsisë globale po bie me shpejtësi. Në vitin 1963 popullsia e përgjithshme u rrit me 2,3%. Në vitin 2022 ajo u rrit me vetëm 0.8%, norma më e ulët që nga vitet 1950.
Si mund të bjerë rritja ndërkohë që popullsia rritet në mënyrë të qëndrueshme? Përgjigja është se inercia dhe momenti kanë një rëndësi të madhe. Vitet 1990 dhe 2000 ishin të dyja dekada të rritjes relativisht të shpejtë të popullsisë. Fëmijët e lindur në atë kohë tani po arrijnë moshën për të lindur fëmijët e tyre. Numri i të rriturve midis 18 dhe 49 vjeç ishte 2.2 miliardë në 1987. Tani është 3.6 miliardë. Por kjo prodhim i madh i prindërve të mundshëm duket se po zgjedh të ketë familje më të vogla. Shkalla totale e fertilitetit, e cila mat se sa fëmijë mund të presë të ketë një grua gjatë jetës së saj, është ulur nga 3.3 në 1990 në 2.3 tani, vetëm pak mbi “shkallën e zëvendësimit” – në të cilën popullsia qëndron konstante – prej rreth 2.1. Megjithëse popullsia vazhdon të rritet, rritja vështirë se duket e pakontrolluar.
Si gjithmonë, mesatarja globale maskon dallime të mëdha rajonale. Rreth gjysma e rritjes së parashikuar të popullsisë në botë midis 2022 dhe 2050 do të ndodhë në vetëm tetë vende. Pesë prej tyre janë në Afrikë (Kongo, Egjipt, Etiopi, Nigeri dhe Tanzani). Tre të tjerët janë në Azi (Indi, Pakistan dhe Filipine). India ndoshta do të kalojë Kinën si vendi më i populluar në botë vitin e ardhshëm. Afrika kapërceu popullsinë e kombinuar të Evropës dhe Amerikës së Veriut këtë vit (në vitin 1980 kishte vetëm një të tretën e totalit të tyre). Kjo do të ketë implikime mjedisore dhe sociale.
Filloni me pasojat mjedisore. Njerëzit në Indi dhe Afrikë ndotin shumë më pak se homologët e tyre në Amerikë, Evropë apo Kinë. Sipas OKB-së, vendet e varfra dhe me të ardhura të mesme të ulëta përbëjnë vetëm një të shtatën e emetimeve të dioksidit të karbonit në botë. Por 90% e rritjes së popullsisë gjatë dekadës së ardhshme do të vijë nga këto vende më pak ndotëse. Rritja e popullsisë ndonjëherë mund t’i përkeqësojë presionet mjedisore: mendoni për Somalinë e goditur nga thatësira. Por në nivel global, ka pak prova se rritja e popullsisë, në vetvete, kontribuon në ngrohjen globale po aq sa rritja e standardeve të jetesës.
Një pikë e ngjashme mund të thuhet për shoqëritë në plakje. Dy të tretat e njerëzve të botës jetojnë në vende ku popullsia po rrafshohet ose bie dhe ku shkalla totale e lindshmërisë është nën nivelin e zëvendësimit. Në 61 vende kryesisht të pasura, popullsia e OKB-së do të bjerë me 1% ose më shumë nga tani deri në vitin 2050. Shoqëritë në tkurrje sigurisht që përballen me probleme sociale: një nga më të mëdhatë është se ka proporcionalisht më pak njerëz në moshë pune për të siguruar për ata që kanë dalë në pension, që nënkupton taksa më të larta ose shpenzime më të ulëta për të moshuarit.
Nuk është aq e qartë nëse kjo përbën një kërcënim për qytetërimin. Sipas vlerësimeve pesimiste, një vend i pasur si Gjermania mund të kishte afërsisht të njëjtën popullsi në vitin 2100 si në vitin 1950 (dhe kjo supozon se lindshmëria e tij shumë e ulët nuk ndryshon). Ky do të ishte një ndryshim i madh nga sot, por nuk është e qartë se do të ishte katastrofik. Gjatë tetë dekadave të ardhshme, rritja e produktivitetit mund të nënkuptojë fare mirë se nevojiten më pak punëtorë për të mbështetur një numër të caktuar pensionistësh, në të njëjtën mënyrë që nevojiten më pak për të rritur të korrat ose për të derdhur çelik sesa do të ishte 80 vjet më parë, në 1942.
Asgjë nga këto nuk do të thotë se bota përballet me probleme të mëdha të degradimit të mjedisit dhe trazirave politike. Por shifra prej 8 miliardë dollarësh nuk paraqet katastrofë demografike. Në vend të kësaj, rritja e popullsisë së Tokës duket se ka diçka si një moment ari: as shumë i nxehtë as shumë i ftohtë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Analiza: Cilat do ishin pasojat për ekonominë botërore?
Bota ka nevojë për një multilateralizëm të ri
