A do të ishte më mirë nëse një vend thjesht prodhonte gjithçka që i nevojitej brenda kufijve të tij, sesa të importonte gjëra nga jashtë? A do ta bënte kjo vendin më të sigurt, ndoshta më të pasur?
Tingëllon shumë e kotë, por disa nga liderët politikë më të fuqishëm në botë kanë bërë argumente që tingëllojnë diçka të tillë vitet e fundit. “E ardhmja jonë e prodhimit, e ardhmja ekonomike, zgjidhjet për krizën klimatike – do të bëhen të gjitha në Amerikë”, deklaroi presidenti amerikan Joe Biden në fillim të këtij viti. Në mënyrë të ngjashme në Kinë, udhëheqësi i vendit, Xi Jinping, ka mbrojtur “zili gengsheng”, që përkthehet si “mbështetje te vetja”. Kryeministri indian Narendra Modi ka miratuar gjithashtu një slogan të “Atma Nirbhar Bharat”, ose “India e mbështetur te vetja”.
Në Evropë, ne dëgjojmë gjithashtu një gjuhë të ngjashme, e cila duket se favorizon më shumë prodhimin kombëtar sesa importet. Blloku tregtar i Bashkimit Evropian po nxiton t’i japë fund varësisë së tij nga gazi rus pas pushtimit të Ukrainës nga Vladimir Putin, i cili ka çuar çmimet evropiane të energjisë në nivele gjymtuese dhe kërcënoi ndërprerjen e energjisë këtë dimër. Të dy partitë kryesore politike në Mbretërinë e Bashkuar – Konservatorët dhe Laburistët – thonë gjithashtu se do të kërkojnë “pavarësi energjetike”.
Pushtimi i Ukrainës – një furnizues kryesor global i grurit dhe kulturave të tjera – ka çuar gjithashtu në rritje të çmimeve ndërkombëtare të ushqimeve, duke ngritur pikëpyetje në shumë vende mbi besueshmërinë e importeve të tyre ushqimore. Edhe ish-mbrojtësit e vendosur ideologjikë të tregtisë së lirë si deputeti konservator John Redwood tani i kërkon Britanisë të “rritet dhe të bëjë më shumë në shtëpi”.
Disa argumentojnë se e gjithë kjo përfaqëson një zhvendosje nga pikëpamja e 40 viteve të fundit se tregtia globale ishte e mirë për prosperitetin tonë dhe drejt një qëllimi të ri, një mbështetjeje më të madhe ekonomike kombëtare te vetja.
Grekët e lashtë kishin një emër për këtë lloj mbështetjeje te vetja: “autarki”. Disa madje po e përshkruajnë atë që ka ndodhur në politikën dhe ekonominë botërore vitet dhe muajt e fundit si një “kthesë autarkike”.
Por, a do të sjellin këto lëvizje drejt mbështetjes te vetja atë që premtojnë avokatët e tyre për sa i përket sigurisë dhe prosperitetit?
Kur bëhet fjalë për energjinë, shumica e ekspertëve mendojnë se në fakt ekziston një rast i fortë që vendet të përpiqen të bëjnë më shumë brenda vendit. Jo vetëm për arsye sigurie, por sepse format moderne të energjisë së rinovueshme të prodhuara në vend, si era dhe dielli, kanë emetime të papërfillshme të karbonit, ndryshe nga lëndët djegëse fosile si gazi, nafta dhe qymyri që tregtohen përtej kufijve.
Me fjalë të tjera, kjo kthesë autarkike mund të ndihmojë planetin të dekarbonizohet dhe të parandalojë ngrohjen shkatërruese globale këtë shekull. Sa i përket ushqimit, ekspertë si Tim Lang i Universitetit të qytetit kanë argumentuar prej kohësh se do të ishte më mirë për shëndetin dhe mjedisin tonë nëse të gjithë do të hanim gjëra që nuk prodhoheshin në distanca kaq të gjata. “Nocioni i autarkisë dhe siguria ushqimore janë pikërisht në krye të politikëbërjes për momentin,” thotë ai.
Një argument tjetër për një mbështetje më të madhe te vetja në prodhimin e ushqimit është se e bën një vend më pak të prekshëm nëse ata zinxhirë ndërkombëtarë të furnizimit ndërpriten për shkak të motit, aksidenteve ose luftës. Megjithëse, sigurisht, konsumimi i vetëm ushqimit që mund të rritet në një vend si Britania e Madhe do të sillte një ndryshim të madh në dietat tona. Thuaj lamtumirë importeve të gjërave si bananet dhe ananasi. Ekspertët thonë se do të na duhej të hamë shumë më pak mish sepse toka për kullotjen e kafshëve do të duhej t’u jepej të korrave.
Ceyla Pazarbasioglu, drejtore e strategjisë në Fondin Monetar Ndërkombëtar, është dakord se vendet duhet të fokusohen në qëndrueshmërinë e zinxhirëve të tyre të furnizimit me energji dhe ushqim. Por ajo paralajmëron për ndikimet e dëmshme të përhapjes në vendet më pak të zhvilluara të përpjekjeve për autarki.
“Pas pushtimit rus të Ukrainës, ne kemi parë rreth 30 vende që vendosin kufizime eksporti,” vëren ajo. “Kjo ka implikime për shumë njerëz dhe veçanërisht për më të rrezikuarit, sepse konsumi i tyre i ushqimit është shumë më i madh për sa i përket konsumit të tyre të përgjithshëm.”
Por çfarë ndodh me rastin e autarkisë në gjërat përtej ushqimit dhe energjisë?
Mikroçipet e silikonit përdoren pothuajse në të gjitha format e teknologjisë moderne, nga telefonat inteligjentë, kompjuterët, pajisjet mjekësore, makinat, avionët, sistemet e armëve. Dhe shumica e çipave më të avancuar në botë prodhohen në ishullin e Tajvanit, i cili konsiderohet nga Kina si pjesë e territorit të saj, por pavarësinë e të cilit SHBA e mbron në mënyrë efektive.
Si SHBA ashtu edhe Kina, të frikësuara nga ndërprerja e furnizimit të këtyre komponentëve jetikë nga ekonomitë e tyre në një konflikt të mundshëm, së fundmi kanë nisur një përpjekje të madhe për të prodhuar më shumë nga këto çipa brenda kufijve të tyre.
Megjithatë, procesi i prodhimit të çipave është kaq kompleks dhe i sofistikuar dhe i varur nga zinxhirët e furnizimit të lëndëve të para dhe ekspertiza që mbulojnë globin, saqë shumica e ekspertëve mendojnë se edhe një vend aq i pasur sa Shtetet e Bashkuara do të luftojë t’i bëjë të gjitha në shtëpi.
Pra, a është kjo një “epokë e re e autarkisë”? Apo liderët politikë do të kuptojnë se ekonomia globale është thjesht shumë e integruar, shumë e ndërlidhur, për t’u ndarë në blloqe kombëtare pa na shkaktuar dhimbje të patolerueshme të gjithëve?
Kjo mund të varet, së pari, nga ajo se ku i shtyjnë përpjekjet e tyre më të mëdha për vetë-mbështetje ekonomike dhe, së dyti, nga sa larg i shtyjnë ato. /Nga Ben Chu Redaktori i Ekonomisë
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga BBC
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Mbusheni kuletën plot këtë verë… për pushime në Shqipëri
Pse po investohen miliarda dollarë “për të transformuar” ekonominë amerikane?
Energjia çon në “qiell” ushqimet në Itali
