Që kur Rusia pushtoi Ukrainën në shkurt, politika energjetike e Amerikës ka ndjekur dy synime madhështore, në dukje kontradiktore. E para është mbajtja e ofertës globale të naftës mjaft të lartë që çmimet të mbeten të tolerueshme dhe mbështetja publike për sanksionet të mbetet e fortë. E dyta është asfiksimi i makinës së luftës së Vladimir Putinit duke penguar rrjedhën e dollarëve që Rusia fiton nga fuçitë e naftës. Së bashku ata formojnë një rreth që është vështirë të katrorohet, sepse, me ofertën që ndjek nga afër kërkesën mes mungesës së prodhimit të ri, heqja e çdo nafte nga tregu shkakton mekanikisht çmime më të larta. Megjithatë, Perëndimi është përpjekur të sfidojë ligjin e fizikës duke krijuar një sërë masash në rritje për të ndërhyrë në tregjet e naftës.
Ato që janë vendosur deri më tani kanë qenë shpesh pjesë-pjesë dhe përfshijnë kompromise të pakëndshme. Duke goditur sanksionet e veta kundër regjimit banditë të Venezuelës, më 26 nëntor, Amerika i dha leje Chevron, një firmë e madhe amerikane nafte, të rriste prodhimin e saj atje. Amerika ka lëshuar gjithashtu vëllime të mëdha nga rezervat e saj strategjike të naftës së papërpunuar; rezerva tani është në nivelin e saj më të ulët që nga viti 1984. Përpjekja më pak produktive e Shtëpisë së Bardhë ka synuar të shtyjë shtetet e Gjirit të pompojnë më shumë. Brenda disa muajsh pasi presidenti Joe Biden ‘goditi me grusht’ Muhammad Bin Salman, sundimtarin de fakto saudit, në Riad në korrik, shteti i naftës dhe aleatët e tij në Organizatën e Vendeve Eksportuese të Naftës (OPEC) deklaruan se në vend të kësaj do të shkurtonin prodhimin. Më 4 dhjetor, karteli takohet sërish. Duket se nuk ka gjasa të ndihmojë duke rritur prodhimin tani.
Megjithatë, fushata e ndërtuar me kujdes e Perëndimit për të mposhtur zotin Putin ende nuk ka hyrë në veprim. Në qershor, BE njoftoi se, më 5 dhjetor, do të ndalonte importet e naftës së papërpunuar ruse nga deti, e cila përbënte 2 milionë fuçi në ditë (b/d), ose rreth 40% të totalit të eksporteve të papërpunuara të Rusisë, një vit më parë. Më pas, ajo tha se do të ndalonte gjithashtu ofruesit evropianë të shërbimeve detare, cisternave dhe sigurimeve që të ndihmonin blerësit jashtë BE-së për të kapur fuçitë ruse që ajo shmang – një mjet i fuqishëm, duke pasur parasysh se ato firma dominojnë tregun global të transportit. Së shpejti Amerikës e kuptoi se, së bashku, këto dy masa kishin potencialin për të shtrydhur furnizimin global të naftës. Dhe kështu ajo insistoi në futjen e një klauzole dobësuese: me kusht që ata të bien dakord të paguajnë një çmim maksimal, të vendosur nga G7, për naftën e Rusisë, blerësit joperëndimorë mund të vazhdojnë të blejnë sigurime evropiane.
Ndërsa shkuam për të shtypur nivelin e këtij “tapi të çmimit” ishte ende duke u debatuar mes evropianëve. Disa, të udhëhequr nga Polonia dhe shtetet baltike, duan që kufiri të jetë i ulët në mënyrë që të dëmtojë financat e Rusisë. Të tjerët, të shqetësuar për industritë e tyre të transportit ose hakmarrjen nga Rusia, duan ta mbajnë atë afër niveleve të tregut. Thashethemet e filtruara nga bisedimet sugjerojnë se mund të përfundojë afër 60 dollarë për fuçi – një zbritje prej gati 30% ndaj çmimit aktual të Brent, pikë referimi global, prej 85 dollarë për fuçi – që është gjithsesi për atë që Rusia shet naftën e saj këto ditë. Cilido qoftë rezultati, një gjë është e sigurt. Asnjëherë më parë një grup masash kaq të ngathëta nuk ka goditur menjëherë tregun global të naftës. Shumë prej tyre janë sinjalizuar për aq kohë sa mund të shkaktojnë pak probleme. Por ka arsye për të menduar se anija mund të lëkundet, të paktën për një kohë.
Në një skenar optimist, paketa e sanksioneve mund të arrijë të pajtojë dy synimet kontradiktore të Perëndimit. Embargoja do të siguronte që Evropa të mos e nxiste më luftën e Putinit: muajin e kaluar blloku ende bleu 2.4 milionë fuçi naftë bruto dhe të rafinuar nga Rusia. Ndërkohë, kufiri i çmimit, thotë një zyrtar amerikan i Thesarit, do të vepronte si një “valvul çlirimi”, duke mbajtur tregun global në ekuilibër duke i lënë vendet në zhvillim të blejnë naftën ruse me një zbritje. Rusia do të merrte më pak para pavarësisht nëse ato vende nënshkruajnë apo jo planin, sepse ekzistenca e thjeshtë e një kufiri, ose ashtu siç mendon Amerika, do të rriste fuqinë e tyre negociuese.
Në mungesë të një kufiri mjaft të ulët të çmimeve, siç ka të ngjarë të ndodhë, kostoja për Rusinë do të ishte reale, por modeste. Kjo do t’i shtonte akoma më shumë bezdi asaj të krijuar nga arsenali më i gjerë i sanksioneve të Perëndimit, të cilat mund të dëmtojnë ekonominë e Rusisë në afat të gjatë, por vështirë se kanë rezultuar përfundimtare deri më tani. Zbritjet e bëra nga notat ruse mbi standardet rajonale janë zgjeruar javët e fundit, por mbeten shumë më poshtë atyre që u panë pas pushtimit. Të paktën embargoja nuk do të trondiste tregjet e naftës së papërpunuar – ose kështu sugjerojnë tregjet e mallrave. Kontratat e së ardhmes Brent, të cilat në qershor treguan një çmim të naftës për një vit më parë që i afrohej 100 dollarëve për fuçi, tani e vendosin atë më afër 85 dollarëve. Shumica e tregtarëve presin një përshpejtim të ndryshimit të flukseve të karburantit të parë deri më tani këtë vit, me Indinë dhe Kinën që marrin përsipër nga Evropa si klientët më të mëdhenj të Rusisë.
Kjo histori e lumtur supozon se asnjë lemzë logjistike nuk do të parandalojë modelet e tregtimit me dekada që t’i nënshtrohen një tranzicioni të qetë, por të shpejtë. Një skenar tjetër është më pak rozë. Tre pengesa dallohen: një krisje në cisterna, një boshllëk sigurimesh dhe një mungesë globale në oreksin e rrezikut.
Filloni me cisternat. Qiproja, Greqia dhe Malta janë aq të mëdha në transportin detar, saqë ndalimi i Evropës për ofrimin e shërbimeve detare për vendet që nuk nënshkruajnë kufirin – dhe shumë prej tyre, që duan të mbështesin ndërhyrjen amerikane në tregjet e mallrave, kanë sinjalizuar se nuk do ta bëjnë këtë. – mund të krijojë një mungesë të madhe të anijeve të afta për të transportuar naftë ruse. Claudio Galimberti i Rystad Energy, një firmë të dhënash, parashikon një mungesë prej rreth 70 anijesh, me një kapacitet të përgjithshëm mbajtës prej 750,000 b/d, që zgjat dy deri në tre muaj.
Në fund të fundit, ky problem duhet të zgjidhet vetë. Individët e industrisë tregojnë për një “flotë të errët” gjithnjë në rritje që po thith anijet nga sanksionet e vendosura në Iran dhe Venezuelë. Firmat ruse po rikthejnë në shërbim anijet me mollë; Pronarët e anijeve të be-së po transferojnë gjithashtu asete te operatorët jashtë G7. Një tregtar kryesor i energjisë llogarit se, deri në shkurt, do të ketë mjaft anije për të transportuar naftën e papërpunuar ruse, megjithëse anijet për të ridrejtuar produktet e rafinuara si nafta nga rrugët e shkurtra në Evropë drejt klientëve të rinj të largët mund të mbeten të pakta për ca kohë.
Kriza në mbulimin e sigurimeve është një pengesë më e madhe e mundshme. Nuk është se vendet e Lindjes së Mesme apo të Azisë, të prirura për fuçitë ruse, nuk kanë firma vendase me aftësi financiare për të siguruar cisterna dhe ngarkesa. Ajo që së shpejti mund t’u mungojë është mbulimi i rreziqeve shumë më të mëdha si derdhjet e naftës, detyrimet për të cilat mund të arrijnë lehtësisht gjysmë miliardë dollarë. Pak sigurues të rinj në treg do të presin me padurim të bëhen përgjegjës për një anije të vjetër venezueliane që kalon nëpër ngushticat daneze vetëm 15 metra të thellë, thotë një tregtar veteran nafte, pa një ndalesë të madhe.
Problemi është se ky lloj backstop-risigurimi-kërkon pishina të thella të kapitalit privat që vështirë të gjenden jashtë Perëndimit. Ndoshta qeveritë kineze dhe indiane mund të binden të ofrojnë risigurim sovran, megjithëse të brendshmit e tregut dyshojnë se ata kanë kapacitetin. Në fakt, disa tregtarë mendojnë se blerësit aziatikë mund të blejnë më pak naftë ruse pasi ndalimi i sigurimeve hyn në fuqi.
Gryka e tretë e ngushtë mund të jetë mungesa e oreksit jashtë G7 për rreziqet e perceptuara të anashkalimit të një skeme të krijuar nga Perëndimi. Shumë nuk u besojnë premtimeve amerikane për të qëndruar larg nëse vendet zgjedhin të shmangin kapakun. Nuk ndihmon që, në fushatat e saj më të fundit të sanksioneve, si ato të shënjestruara ndaj Iranit, Amerika e ka mbajtur me kujdes perimetrin dhe shkallën e zbatimit të dënimeve të paqarta në mënyrë që të pengojë këdo që të merret me armiqtë e saj. Praktika, e njohur në gjuhën e sanksioneve si “paqartësi konstruktive”, është e vështirë të rikthehet.
E gjithë kjo mund të bëjë që një pjesë e eksporteve ruse të naftës të bien jashtë hartës, duke bërë që çmimet të rriten. Por një skenar shumë më i keq, ku Rusia shkurton vullnetarisht eksportet e saj të naftës dhe çmimet dalin jashtë kontrollit, është gjithashtu i mundur. Mund të ndodhë nëse Kina, e cila duhet të braktisë blerjet e saj nga vendet e tjera për të blerë akoma më shumë naftë ruse, përpiqet të bëjë një ujdi shumë të vështirë. Më shumë gjasa do të ishte një vendim i njëanshëm i zotit Putin. Mund të ketë kosto të mëdha: Rusia nxjerr 40% të të ardhurave të saj nga eksporti i naftës. Por kjo mund të jetë e vlefshme për t’u përballuar përkohësisht nëse rrit çmimet globale, duke dëmtuar Perëndimin dhe duke i dhënë Rusisë më shumë levë në negociatat me blerësit, pa shkaktuar dëme të patolerueshme në puset. Vendimi i vendit për të mbyllur përkohësisht gati 2 milion b/d të prodhimit të papërpunuar gjatë pandemisë rezultoi në vetëm 300,000 b/d humbje në kapacitet afatgjatë, sipas Energy Intelligence, një botues i industrisë.
Deri më tani, politika energjetike e G7-ës është përpunuar në detaje të mundimshme në Uashington, DC dhe Bruksel. Por, për të parafrazuar Mike Tyson, të gjithë kanë një plan të shkëlqyeshëm derisa të goditen me grusht në fytyrë – dhe, duke u përballur me pengesa serioze në fushën e betejës, zoti Putin nuk po godet tani. Kontakti i parë i kufirit të çmimit me realitetin mund të jetë i ashpër.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Problemi me kufijtë e çmimeve të naftës
