Emiratet e Bashkuara Arabe ulen mbi një pasuri të pasur fosile. adnoc, kompania kombëtare e naftës, është një nga prodhuesit kryesorë të hidrokarbureve në botë. Dy muaj më parë Emiratet e Bashkuara Arabe pritën rreth 140,000 delegatë në qendrën më të madhe të naftës dhe gazit në planet. Në sfondin e krizës më të keqe energjetike në dekada, mund të kishit pritur shumë gëzim se si eksportet e gazit të karbonit të Gjirit Persik ndihmuan në shmangien e një tronditjeje më të madhe. Kjo e bëri fjalimin kryesor të Sulltan Al Jaber, ministrit të industrisë së Emirateve të Bashkuara Arabe, edhe më të shquar. Z. Al Jaber theksoi në mënyrë të përsëritur rëndësinë e gjelbërimit të kësaj industrie. “Adnoc po e bën energjinë e sotme më të pastër ndërsa investon në energjitë e pastra të së nesërmes”, theksoi ai.
Në të kaluarën, të mëdhenjtë e industrisë energjetike të Gjirit u kufizuan në mbrojtjen e lëndëve djegëse fosile. Tani shumë, si z. Al Jaber, pohojnë një angazhim për dekarbonizimin. Arabia Saudite dhe Kuvajti kanë shpallur objektivat e emetimeve neto zero të gazeve serrë deri në vitin 2060. Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Omani thonë se do të arrijnë atje deri në vitin 2050. Katari nuk ka objektiv zero, por thotë se do të ulë emetimet me një çerek deri në vitin 2030 në një skenar që supozon biznesin si zakonisht. Të gjitha vendet e Gjirit kanë nënshkruar Betimin Global të Metanit, i cili i angazhon ato të reduktojnë emetimet e atij gazi të fuqishëm serrë. Emiratet e Bashkuara Arabe madje do të organizojnë samitin vjetor të OKB-së për klimën në 2023.
Disa dyshojnë se kjo është “greenwash”: të gjitha zhurmat qetësuese dhe objektivat pa dhëmbë pas vitesh mohimi të shkencës klimatike dhe pengimit të përpjekjeve për të trajtuar ngrohjen globale. Nga kjo pikëpamje, qeveritë e Gjirit janë shumë të varura nga të ardhurat e gjeneruara nga firmat kombëtare të energjisë – të cilat përbëjnë një pjesë të madhe të buxheteve shtetërore – për të qenë serioze në lidhje me dekarbonizimin. Megjithatë, një ekzaminim i planeve të investimeve të kompanive kryesore zbulon një bast të vërtetë – dhe në disa raste mjaft të mëdha – mbi teknologjitë e gjelbra.
Kjo ia vlen të shqyrtohet, sepse firmat që qëndrojnë pas përpjekjeve kanë rëndësi përtej rajonit të tyre. Kompanitë kombëtare të energjisë në pjesë të tjera të botës shikojnë gjigantët e Gjirit, dhe veçanërisht adnoc dhe Saudi Aramco, kolosin e naftës të mbretërisë arabe, si shembuj për t’u imituar. Aty ku dy nga firmat më të mëdha të energjisë në botë shkojnë teknologjikisht dhe strategjikisht, shpesh ndjekin kolegët e tyre shtetërorë diku tjetër.
Qasja e kampionëve të naftës të Gjirit mbështetet në dy shtylla. E para përfshin dyfishimin e naftës dhe gazit. Të mbështetur nga çmimet e larta të naftës së papërpunuar, firmat energjetike të rajonit po investojnë shumë për të zgjeruar prodhimin. Shpenzimet kapitale të Aramco në vitin 2022 do të arrijnë në 40-50 miliardë dollarë. Ajo po premton shuma edhe më të mëdha në vitet e ardhshme, pasi synon të rrisë kapacitetin e saj të prodhimit të naftës nga afërsisht 12 milionë fuçi në ditë (b/d) në 13 milionë deri në vitin 2027. adnoc do të shpenzojë 150 miliardë dollarë në projekte kapitale deri në vitin 2027 me synimi për të rritur kapacitetin nga afërsisht 4 milion në 5 milion b/d. Qatar Energy do të lërë 80 miliardë dollarë midis 2021 dhe 2025 për të zgjeruar prodhimin e gazit natyror të lëngshëm (lng) me dy të tretat deri në vitin 2027.
Për shumicën e firmave të energjisë, dyfishimi i karburanteve fosile gjatë tranzicionit në një botë të kufizuar nga karboni do të ishte marrëzi financiare. Çdo kompani kombëtare e naftës në botë “dëshiron të jetë e fundit në këmbë”, vëren Patrick Heller i Institutit të Qeverisjes së Burimeve Natyrore, një OJQ amerikane. Natyrisht, “jo të gjithë mund të jenë”. Gjigantët e Gjirit, me rezervat e tyre të mëdha dhe me kosto të ulët, kanë më shumë gjasa të mbizotërojnë. Si i tillë, investimet e tyre të mëdha në prodhimin e ri mund të shpërblehen, mendon Heller, “edhe nëse kërkesa globale bie në mënyrë dramatike në vitet në vijim”.
Bastet e naftëtarëve për naftën nuk janë asgjë e re. Por bastet e fundit të gjigantëve të Gjirit sugjerojnë se ata nuk e kanë më kokën në rërë për të ardhmen e kërkesës për naftë. Ata janë shumë të vetëdijshëm se klientët e tyre më të mirë në botën e zhvilluar do të godasin emetimet e karbonit, argumenton Mariam Al-Shamma nga s&p Global, një firmë kërkimore. Politikat si taksa e kufirit të karbonit të BE-së, detajet e të cilave shtetet anëtare miratuan më 18 dhjetor, janë një shenjë e gjërave që do të vijnë. “Për të qenë prodhuesi i fundit në këmbë, ju duhet më shumë sesa kostoja më e ulët,” thotë zonja Al-Shamma. Për të siguruar jetëgjatësinë e tyre, kampionët e naftës së Gjirit synojnë gjithashtu të jenë prodhuesit më të pastër të lëndëve djegëse fosile.
Ata gëzojnë një avantazh të natyrshëm. Rezervat e tyre hidrokarbure janë ndër më pak intensivet. Emiratet dhe sauditët kanë bërë gjithashtu një përpjekje për të reduktuar më tej këtë intensitet të karbonit me efikasitet të lartë operacional dhe ndezje të ulët të gazit, vëren Olga Savenkova nga Rystad Energy, një firmë kërkimore. adnoc po shpenzon 3.6 miliardë dollarë për kabllot e energjisë nënujore dhe pajisje të tjera për të zëvendësuar gazin natyror të djegur në objektet e tij në det me energji të pastër nga toka. Ky është një biznes i gjelbër dhe, potencialisht, i mirë. Zonja Al-Shamma mendon se klasat e naftës së papërpunuar të prodhuara me më pak emetime do të marrin një premium, një trend i parë tashmë në tregun e LNG.
Shtylla e dytë e strategjisë së Gjirit është më intriguese. Ai përfshin investimin e një pjese të të ardhurave të papritura fosile të sotme në teknologjitë e energjisë së pastër të së nesërmes. Qeveritë e rajonit po bëjnë disa nga bastet më të mëdha në botë për kapjen dhe ruajtjen e karbonit, burimet e rinovueshme dhe hidrogjenin. “Një valë projektesh me karbon të ulët po ndërtohet në Lindjen e Mesme,” habitet një analist.
“Arabia Saudite ka avantazhe të mëdha në dekarbonizimin”, thotë Jim Krane nga Universiteti Rice në Teksas. Ai tregon për trakte të gjera toke të zbrazëta dhe me diell, me një gjeologji të përshtatur për ruajtjen e karbonit të emetuar në zonat industriale ngjitur. Aramco planifikon të zhvillojë kapacitetin për të kapur, ruajtur dhe përdorur 11 milion ton dioksid karboni në vit dhe të instalojë 12 gigavat (gw) energji nga era dhe dielli deri në vitin 2035.
Në përgjithësi, Arabia Saudite synon të ndërtojë 54 gw kapacitet të rinovueshme deri në vitin 2032. Për të mos mbetur pas, Emiratet e Bashkuara Arabe po synojnë 100 gw kapacitet të energjisë së rinovueshme deri në vitin 2030, brenda dhe jashtë vendit, nga një investim kumulativ në 15 gw në 2021. Kjo do ta bënte Masdarin, një kompani me energji të pastër të kontrolluar nga shteti, në të cilën adnoc ka një aksion, zhvilluesi i dytë më i madh në botë i energjisë së pastër. Kohët e fundit bleu një firmë britanike që zhvillon teknologjinë e ruajtjes së energjisë.
Bastet më të mëdha të gjelbra të Gjirit kanë të bëjnë me hidrogjenin. Nëse është bërë duke përdorur burime të rinovueshme në krahasim me gazin natyror, hidrogjeni është një lëndë djegëse e pastër. Investimet në infrastrukturën e nevojshme po shtohen në mbarë botën, nga Gujarat në Teksas. Në vitin 2021 Emiratet e Bashkuara Arabe përuruan fabrikën e parë të tillë të “hidrogjenit të gjelbër” në rajonin e tyre. Acwa Power, një ndërmarrje saudite, pothuajse ka përfunduar financimin për një projekt me hidrogjen të gjelbër prej 5 miliardë dollarësh. Omani, rezervat e naftës së të cilit janë më të vogla dhe më të kushtueshme për t’u shfrytëzuar sesa ato të fqinjëve më të mëdhenj, po flet për një investim prej 30 miliardë dollarësh në atë që mund të jetë centrali më i madh i hidrogjenit në botë. Ajo ka krijuar një njësi shtetërore të hidrogjenit për të ofruar koncesione për projektet e hidrogjenit të gjelbër në zonat e saj të veçanta ekonomike.
Sauditët dhe Emiratet po kërkojnë gjithashtu jashtë vendit. Masdar po investon në një sipërmarrje hidrogjeni prej 10 miliardë dollarësh në Egjipt; zhvillimi i projekteve 4 gw të hidrogjenit të gjelbër dhe të burimeve të rinovueshme në Azerbajxhan; dhe ka investuar në një firmë që punon në hidrogjenin e gjelbër në Anglinë veriore. Acwa Power po shikon projekte shumë miliarda dollarëshe me hidrogjen të gjelbër në Egjipt, Afrikën e Jugut dhe Tajlandë. Deri në vitin 2030, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite duan të kontrollojnë një të katërtën ose më shumë të tregut global të eksportit për hidrogjen të pastër.
Ben Cahill i Qendrës për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare, një think-tank, i sheh të dy vendet duke lëvizur në mënyrë agresive mbi hidrogjenin dhe amoniakun (të cilët mund të shërbejnë si një mjet më pak i keq për të transportuar gazin). Ata duan të fitojnë avantazhin e lëvizjes së parë duke siguruar marrëveshje me blerës nga Azia dhe Evropa. Katari po shpenzon më shumë se 1 miliard dollarë në një fabrikë për të prodhuar “amoniak blu” nga gazi natyror. Ai është planifikuar të hapet në vitin 2026. Nëse ekonomia e hidrogjenit merr hov, vlerëson Roland Berger, një konsulencë, ajo mund të prodhojë midis 120 dhe 200 miliardë dollarë të ardhura vjetore për vendet e Gjirit deri në vitin 2050. Kjo është shumë më pak se sa ata fitojnë tani nga nafta dhe gaz; Vetëm Aramco kishte shitje prej më shumë se 300 miliardë dollarë në gjysmën e parë të 2022. Por janë para serioze—dhe, duke pasur parasysh rrezikun real për t’i dhënë fund bonancës së naftës, sugjeron që përpjekjet e gjelbra të Gjirit duhet të merren seriozisht.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Ulja e prodhimit të naftës nga OPEC+, favorizon Rusinë
Tranzicioni drejt energjisë së pastër do të krijojë superfuqi mallrash
