Kur tanket ruse u mbyllën në Kiev në shkurt, stafi i një shtëpie për të moshuarit në Fastiv, një fshat aty pranë, u tremb aq shumë sa disa u përpoqën të hidhnin në erë një urë afrimi. Fati dhe trimëria e ushtrisë ukrainase do të thotë që Fastivi nuk e pësoi kurrë sprovën e pushtimit rus, siç bënë disa fshatra aty pranë. Por nëntë muaj më vonë, lufta e Vladimir Putin ka sjellë një tmerr të ri në këtë shtëpi kujdesi. Zoti Putin ka vendosur që nëse nuk mund ta mposhtë ushtrinë ukrainase, të paktën mund të ngrijë civilët ukrainas.
Për disa ditë në nëntor, shtëpia e Fastivit u gjend pa energji elektrike, ujë dhe ngrohje. Stafi i rraskapitur mendërisht, të paaftë për të ndërruar pelenat apo për të larë pacientët e tyre, siç kërkojnë protokollet. Banorët e ftohtë të qendrës, kryesisht të shtrirë në shtrat, kanë frikë. “Unë jam duke ngrirë,” murmuritin disa prej tyre, ndërsa rrëshqiten nëpër korridoret e errësuar, të ndihmuar nga stafi me pishtarë të kokës.
Një ish-ekonomiste dhe juriste, 83-vjeçarja zonja Derezhenets ka kaluar pjesën më të madhe të jetës së saj në punë me fuqi të lartë në vendlindjen e saj Moskë ose në Kazakistan. Duke përqafuar një triko nga lëkura e deleve, ajo thotë se e urren atë që vendi i saj i lindjes po i bën atdheut të saj të adoptuar. Por ajo këmbëngul se e pa luftën totale që po vinte vite më parë. “Jeta ka optimistë dhe pesimistë. Unë kam qenë gjithmonë realist. Putini nuk do të tërheqë trupat e tij apo të ndalojë vullnetarisht raketat e tij dhe thjesht do të përkeqësohet.”
Shtatë valë të raketave ruse që synojnë infrastrukturën kritike të energjisë civile sugjerojnë se ajo ka një pikë. Sulmet e para, më 10 tetor, erdhën kryesisht nga dronët e lirë, të prodhuar nga Irani. Ata mposhtën sistemet e mbrojtjes ajrore me një numër të madh, duke lejuar që raketa më të fuqishme të kalojnë. Deri tani Ukraina arrin të rrëzojë pothuajse të gjithë dronët para se të godasin objektivat e tyre. Por Rusia ka mësuar se si të manovrojë dhe synojë më mirë raketat e saj të lundrimit. Në sulmin e fundit, më 23 nëntor, vetëm 19 nga 70 raketat e saj kaluan. Megjithatë, kjo ishte e mjaftueshme për të paralizuar të gjitha, përveç pjesëve më të mbrojtura të rrjetit energjetik të Ukrainës, pikërisht kur vendi po përgatitej për ngricat e thella të dimrit.
Fushata e bombardimeve ruse ka goditur të gjitha termocentralet dhe hidrocentralet e Ukrainës, megjithëse disa janë dëmtuar më rëndë se të tjerët. Maria Tsaturian, një zëdhënëse për Ukrenergo, firma shtetërore përgjegjëse për drejtimin e elementeve kryesore të rrjetit kombëtar, thotë se goditjet e fundit bënë që gjysma e sistemit të energjisë të mos funksiononte. Veprimet e shpejta të inxhinierëve bënë që energjia t’u rikthehej ndërmarrjeve kritike brenda 14 orëve. Por me çdo goditje sistemi degradohet dhe puna e ridrejtimit të rrjeteve bëhet më e vështirë. Në disa raste, puna e riparimit do të zgjasë një ose dy javë. Në të tjerat, infrastruktura duhet të rindërtohet nga e para.
Pjesa më e madhe e sulmit rus synon rreth 100 nënstacione që transformojnë energjinë elektrike të tensionit të lartë të rrjetit në tension më të ulët për shpërndarje të mëtejshme në rrethe dhe shtëpi. Rrjeti i Ukrainës punon me një tension më të lartë se shumica e atyre në Evropë, që do të thotë se shkatërrimi i transformatorëve të tensionit më të lartë është një problem i madh: pjesët janë të shtrenjta, me furnizim të shkurtër dhe duhen disa muaj për t’u prodhuar. Zonja Tsaturian thotë se ajo është e sigurt se inxhinierët rusë të energjisë civile po punojnë së bashku me ushtrinë për të shkaktuar dhimbje maksimale. “Duhet të jesh ekspert i energjisë për të koordinuar raketat ruse pikërisht mbi pajisjet që do të shkaktojnë dëme të rënda.”
Ekziston një perspektivë e afërt e një ndërprerjeje më serioze, në të cilën ukrainasit e zakonshëm do të duhet të jetojnë pa energji elektrike për një javë. Rusia do të luftonte për të hequr plotësisht rrjetin e decentralizuar të Ukrainës, veçanërisht duke pasur parasysh furnizimin e saj të pakësuar të raketave. Por edhe disa ditë ndërprerje në dimër mund të nënkuptojnë katastrofë sociale. Më 1 dhjetor, kryetari i bashkisë së Kievit, Vitali Klitschko, tha se nëse termocentralet do të mbesin pa energji për 24 orë, autoritetet do të duhet të shpëlajnë të gjithë ujin në sisteme për të ndaluar ngrirjen e tij. Më pas ata do ta kishin të vështirë të rivendosnin ngrohjen përpara pranverës. Qeveria qendrore po koordinon një përgjigje për skenarët e rasteve më të këqija, duke përfshirë ndërtimin e një rrjeti kombëtar të të ashtuquajturave “qendra të pathyeshme” që ofrojnë ngrohje, energji elektrike, ndihmën e parë dhe lidhje celulare. Më shumë se 7300 janë hapur deri më tani, por kjo nuk mjafton për të gjithë. Janë përgatitur edhe protokollet e evakuimit.
Lyudmyla Vorovska, drejtoresha e shtëpisë së përkujdesjes Fastiv, po tërheq çdo fije që mundet për të siguruar furnizim rezervë të energjisë në rast të një ndërprerjeje të zgjatur. Në ditën e vizitës së The Economist, një shoqatë bamirëse e quajtur Let’s Help dërgon një gjenerator që do t’i mundësojë zonjës Vorovska të pompojë ujin në një kazan që mund të funksionojë me dru. Një ceremoni e improvizuar për të zbuluar këtë litar shpëtimi mbahet në strehën e pasme të shtëpisë së kujdesit. Por zonja Vorovska thotë se ajo ende nuk ka gjetur se si të paguajë benzinën. Një grant qeveritar mezi e lejon atë të mbulojë pagën minimale të punëtorëve të saj, afërsisht 150 dollarë në muaj. Ndoshta ajo do t’i kërkojë ndihmë kishës lokale, mendon ajo.
Qasja e zonjës Vorovska për t’u marrë me emergjencat vetëm kur ato lindin është histori e madhe e vendit të saj. Derisa Ukraina të mbyllë qiejt e saj, ajo vetëm do të suvatojë boshllëqet. Ajo do të kishte nevojë për qindra sisteme të shtrenjta të bazuara në tokë për të mbrojtur plotësisht të gjitha objektet e saj kritike, dhe kjo është joreale. Ukraina do të donte shumë avionë luftarakë me krahë fiks për të mbrojtur veten, por qeveritë perëndimore kanë hezituar t’i furnizojnë ato. Koha mund të mbarojë. “Ne të gjithë e dimë se tani varemi nga Perëndimi për mbijetesën tonë,” thotë zonja Derezhenets. “Por më fut në një raketë, më dërgo në Rusi dhe unë do të merrem vetë me Putinin”.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“The Economist”: Ekonomia e Ukrainës po sfidon shanset
“Acarin” e dimrit mund ta vuajë më shumë Rusia…
“Rusia mund të përdorë “njerëzit si armë”!”
