Në janar, Kina pranoi zyrtarisht se popullsia e saj filloi të zvogëlohej vitin e kaluar – afërsisht nëntë vjet më herët sesa kishin parashikuar demografët kinezë dhe Kombet e Bashkuara. Implikimet e kësaj është e vështirë të mbivlerësohen. Do të thotë që të gjitha politikat ekonomike, të jashtme dhe të mbrojtjes të Kinës bazohen në të dhëna demografike të gabuara.
Për shembull, ekonomistët e qeverisë kineze kanë parashikuar se deri në vitin 2049, PBB-ja për frymë e Kinës do të ketë arritur gjysmën ose edhe tre të katërtat e asaj të Shteteve të Bashkuara, ndërsa PBB-ja e saj e përgjithshme do të jetë rritur në dyfishin ose edhe tre herë atë të rivalit të saj. Por këto parashikime supozonin se popullsia e Kinës do të ishte katër herë më e madhe se ajo e SHBA-së në vitin 2049. Shifrat reale tregojnë një histori shumë të ndryshme. Duke supozuar se Kina është mjaft me fat për të stabilizuar shkallën e saj të fertilitetit në 1.1 fëmijë për grua, popullsia e saj në vitin 2049 do të jetë vetëm 2.9 herë më e madhe se ajo e SHBA-së dhe të gjithë treguesit e saj kryesorë të vitalitetit demografik dhe ekonomik do të jenë shumë më keq.
Këto parashikime të gabuara nuk prekin vetëm Kinën. Ato nënkuptojnë një efekt fluturues gjeopolitik që mund të shkatërrojë përfundimisht rendin ekzistues global. Autoritetet kineze kanë vepruar në përputhje me besimin e tyre të gjatë në Lindjen në rritje dhe Perëndimin në rënie. Në mënyrë të ngjashme, presidenti rus Vladimir Putin besonte se për sa kohë që Rusia ruan marrëdhënie të qëndrueshme me një Kinë në rritje, Perëndimi në rënie do të ishte i pafuqishëm për ta mbajtur atë përgjegjës për agresionin e tij kundër Ukrainës. Dhe në nxitimin e saj për të braktisur Afganistanin në mënyrë që të përqendrojë burimet e saj në Kinë, SHBA padashur mund të ketë guximuar më tej Putinin.
Plakja e popullsisë do të jetë një pengesë e madhe e përhershme për ekonominë e Kinës. Në fund të fundit, siç tregon përvoja e Italisë, raporti i varësisë së të moshuarve (numri i njerëzve mbi 64 vjeç, pjesëtuar me ata të moshës 15-64 vjeç) ka një korrelacion të fortë negativ me rritjen e PBB-së, ashtu si mosha mesatare dhe përqindja e njerëzve mbi 64.
Në vitin 1950, mosha mesatare e Japonisë ishte 21 vjeç, krahasuar me 29 në SHBA. Siç mund të pritej, Japonia më pas përfitoi nga vitet e rritjes më të shpejtë ekonomike. Megjithatë, në vitin 1994, forca e punës në moshë të re (15-59) filloi të binte, ndërsa popullsia në moshë pune në SHBA nuk pritet të bjerë deri në vitin 2048.
Deri në vitin 1992, mosha mesatare e Japonisë ishte 5.5 vjet më e lartë se ajo e Amerikës dhe raporti i saj i varësisë së pleqërisë filloi të tejkalonte atë të SHBA-së. Nuk është për t’u habitur që rritja e saj e PBB-së ka qenë më e ulët se ajo e Amerikës që atëherë. PBB-ja për frymë e Japonisë u rrit nga 16% e nivelit të SHBA-së në vitin 1960 në 154% në 1995. Por deri në vitin 2022, kjo shifër kishte rënë në 46% dhe ka të ngjarë të bjerë nën 35% në të ardhmen.
Në mënyrë të ngjashme, për shkak të popullatës së tyre të re, Tajvani dhe Koreja e Jugut arritën një konvergjencë të shpejtë ekonomike për më shumë se pesë dekada, me PBB-në për frymë që u rrit nga 5% e nivelit të SHBA-së në vitin 1960 në 42% dhe 53%, respektivisht në 2014. Por të dyja ekonomitë kanë stagnuar që atëherë ndërsa fuqia e tyre punëtore është tkurrur, duke i vendosur ato në rrugën e rënies nën 30% të PBB-së për frymë të SHBA-së.
Tani merrni parasysh Kinën. Në vitin 1980, mosha mesatare e saj ishte 21 vjeç, tetë vjet më e re se ajo e Amerikës, dhe nga viti 1979 deri në 2011, PBB-ja e saj u rrit me një normë mesatare vjetore prej 10%. Por fuqia punëtore e moshës primare të Kinës (15-59) filloi të tkurret në vitin 2012 dhe deri në vitin 2015, rritja e PBB-së ishte ngadalësuar në 7% përpara se të ngadalësohej më tej, në 3%, që nga viti 2022. Një mesatare prej 23.4 milionë lindjesh në vit nga 1962-1990 e bëri Kinën “fabrikën e botës”.
Por edhe shifrat zyrtare të ekzagjeruara të Kinës tregojnë se lindjet e vitit të kaluar ishin vetëm 9.56 milionë. Si rezultat, prodhimi kinez do të vazhdojë të bjerë, duke krijuar presione të reja inflacioniste në SHBA dhe gjetkë.
Ndërsa popullsia e Kinës ishte 1.5 herë më e madhe se ajo e Indisë në vitin 1975, edhe shifrat zyrtare të ekzagjeruara të qeverisë kineze tregojnë se ajo ishte më e vogël vitin e kaluar (1.411 miliardë krahasuar me 1.417 miliardë). Në realitet, popullsia e Indisë e kaloi Kinën një dekadë më parë dhe ajo mbetet në rrugën e duhur për të qenë gati 1.5 herë më e madhe se ajo e Kinës në vitin 2050, me një moshë mesatare prej 39 vjeç – një brez i plotë më i ri se ai i Kinës (57).
Deri në vitin 2030, mosha mesatare e Kinës do të jetë tashmë 5.5 vjet më e lartë se ajo e SHBA-së, dhe deri në vitin 2033, raporti i saj i varësisë së pleqërisë do të fillojë të tejkalojë atë të Amerikës. Norma e saj e rritjes së PBB-së do të fillojë të bjerë nën atë të Amerikës në 2031-35, në të cilën pikë PBB-ja e saj për frymë vështirë se do të ketë arritur 30% të rivalit të saj – e lëre më 50-75% të parashikuar nga ekonomistët zyrtarë kinezë. Nëse SHBA-ja kapërcehet si ekonomia më e madhe në botë, ajo do të jetë nga India, jo nga Kina.
Sigurisht, Kina po investon shumë në inteligjencën artificiale dhe robotikë për të kompensuar zvarritjen ekonomike të plakjes. Por këto përpjekje mund të shkojnë vetëm kaq larg, sepse inovacioni i vazhdueshëm mbështetet në mendjet e reja. Për më tepër, punëtorët robotë nuk konsumojnë dhe konsumi është shtytësi kryesor i çdo ekonomie.
Rënia e Kinës do të jetë graduale. Ajo do të mbetet ekonomia e dytë ose e tretë më e madhe në botë për dekadat e ardhshme. Por hendeku i madh midis fuqisë së tij demografike dhe ekonomike në rënie dhe ambicieve të tij politike në zgjerim mund ta bëjë atë shumë të cenueshëm ndaj gjykimeve të gabuara strategjike. Kujtimet e lavdisë së kaluar ose frika e statusit të humbur mund ta çojnë atë në të njëjtën rrugë të rrezikshme që Rusia ka marrë në Ukrainë.
Pra, udhëheqësit e Kinës duhet të marrin parasysh mësimet e pushtimit të dështuar të Rusisë dhe të zgjohen nga “Ëndrra kineze” e tyre jorealiste e përtëritjes kombëtare. Qasja aktuale e politikës së qeverisë është një formulë për kolapsin demografik dhe qytetërues.
SHBA-ja gjithashtu ka mësime për të mësuar, duke pasur parasysh dështimin e saj të dukshëm për të menaxhuar një Rusi në rënie. Amerika dhe aleatët e saj – përfshirë Kanadanë, Mbretërinë e
Bashkuar, Australinë, Zelandën e Re, Bashkimin Evropian, Japoninë dhe Korenë e Jugut – do të përballen gjithashtu me plakjen e shoqërisë dhe ngadalësimet ekonomike që rezultojnë. Pjesa e tyre e kombinuar në ekonominë globale tashmë ra nga 77% në 2002 në 56% në 2021, dhe kjo prirje do të vazhdojë.
Implikimet gjeopolitike duhet të jenë të dukshme. Nëse fuqitë e mëdha janë të mençura, ato do të bashkëpunojnë me mirëbesim për të krijuar një rend global të qëndrueshëm përpara se të mos kenë më fuqinë për ta bërë këtë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Si mund të sigurohet “mbijetesa” e raporteve Kinë-SHBA?
Pse tregjet globale të aksioneve janë rritur këtë vit?
Qëllimi i vetëm është dominimi!
