Paqëndrueshmëria e zgjatur politike në Bullgari do të vazhdojë të ndikojë në vendimet kritike të sigurisë së energjisë dhe të ruajë statusin e vendit si klienti më i mirë i Rusisë në Evropë. Bullgaria, aktualisht blerësi i tretë më i madh i naftës ruse në botë, po shkon drejt një raundi tjetër të zgjedhjeve të përgjithshme më 2 prill, pasi parlamenti nuk arriti të formonte një kabinet të rregullt pas zgjedhjeve të tetorit 2022 (Dnevnik.bg, 2 shkurt). Ky do të jetë sondazhi i pestë parlamentar në dy vitet e fundit.
Asambleja Kombëtare Bullgare do të shpërndahet më 5 shkurt dhe një tjetër qeveri e përkohshme e emëruar nga presidenti, e pesta në dy vjet, do të marrë detyrën. Vendimet kritike për energjinë, duke përfshirë kërkimin e furnizimeve alternative të naftës dhe marrjen e kontrollit të rafinerisë ruse të naftës në bregun e Detit të Zi të Bullgarisë, ka të ngjarë të shtyhen, ndoshta edhe për një vit tjetër nëse nuk formohet një qeveri e rregullt këtë pranverë (Euronews, 13 janar).
Ndërsa Bashkimi Evropian tani ka hequr gradualisht 90 për qind të importeve të naftës nga Rusia, Bullgaria u bë blerësi i tretë më i madh i naftës së papërpunuar ruse pas Kinës dhe Indisë, duke kaluar Turqinë në atë listë në dhjetor 2022 (Svobodnaevropa.bg, 10 janar). Porti i Burgasit është i vetmi në Evropë ku nafta ruse mund të hyjë ende pasi Sofja ia doli të lobonte në Komisionin Evropian për një përjashtim nga ndalimi i naftës ruse në det, i cili hyri në fuqi më 5 dhjetor 2022. Dërgesat e naftës ruse në Bullgari në fakt u rrit me 30 për qind në mesin e vitit 2022 dhe mbeti e qëndrueshme pas kësaj, duke lejuar që rafineria të punojë me kapacitetin e saj të plotë prej 196,000 fuçi në ditë (Svobodaevropa.bg, 13 maj 2022).
Nafta e transportuar nëpërmjet Detit të Zi me cisterna nga Novorossiysk përpunohet në rafinerinë më të madhe në Ballkan, e cila është tërësisht në pronësi të Lukoil, kompania e dytë më e madhe e naftës në Federatën Ruse. Moska është përpjekur të ruajë tregjet dhe ndikimin e saj tradicional duke përdorur rafineritë Lukoil dhe Rosneft në Evropë; por pas embargos së fundit, kjo është e mundur vetëm në Bullgari. Kjo, nga ana tjetër, do ta bëjë vendin veçanërisht të prekshëm ndaj propagandës së Kremlinit gjatë zgjedhjeve të ardhshme.
Në përgjithësi, Bullgaria nuk ka bërë përpjekje të mjaftueshme për të siguruar furnizime alternative të papërpunuara për rafinerinë e saj të vetme, e cila është gjithashtu një furnizues kryesor me benzinë dhe vaj motori në pjesën më të madhe të Ballkanit. Ndërsa nafta nga Kazakistani po bëhet e disponueshme, jo vetëm përmes Konsorciumit të Gazsjellësit Kaspik në Portin e Novorossiysk, por edhe përmes portit të Supsa në Gjeorgji, Sofja nuk ka planifikuar të shfrytëzojë këtë potencial.
Vetëm tani, pothuajse një vit pas fillimit të luftës gjithëpërfshirëse të Rusisë kundër Ukrainës, qeveria e përkohshme bullgare nënshkroi një memorandum me Greqinë për të eksploruar nëse projekti tashmë i pafuqishëm i naftësjellësit Burgas-Aleksandropolis mund të ringjallet dhe të përdoret në anën e kundërt për të dërguar naftë bruto, nga portet greke në portin e Burgasit, duke anashkaluar ngushticat turke (Money.bg, 5 janar).
Por pronësia ruse e rafinerisë do të vazhdojë të jetë problem derisa qeveria bullgare të marrë kontrollin e objektit siç bëri Gjermania me rafinerinë Schwedt në pronësi të Rosneft (Euractiv, 16 shtator 2022). Ligjvënësit bullgarë votuan në janar të këtij viti që qeveria mund të marrë përsipër funksionimin e rafinerisë së kompanisë ruse Lukoil Neftochim Burgas deri në një vit për të siguruar mbrojtjen e infrastrukturës kritike dhe furnizimet me karburant (Trud, 7 dhjetor 2022). Por kjo ia lë vendimin ministrit të ekonomisë dhe në një kohë zgjedhjesh parlamentare në pritje në një vend politikisht të paqëndrueshëm me një lob të fortë pro-rus, kjo mund të jetë problematike.
Që nga pranvera e vitit 2021, Bullgaria ka mbajtur katër zgjedhje të përgjithshme që kanë prodhuar një parlament të fragmentuar të paaftë për të emëruar një kryeministër, përveç njërit – Kiril Petkov, i cili shërbeu vetëm për shtatë muaj. Por qeveria e Petkov ra pasi një nga partnerët e koalicionit katërpartiak tërhoqi mbështetjen e tij në mesin e vitit 2022, në mes të një krize të furnizimit me gaz natyror. Ndërsa Petkov refuzoi të paguante për gazin rus në rubla, Moska pezulloi furnizimet me gaz në Bullgari, së bashku me Poloninë.
Edhe pse qeveria siguroi shpejt furnizime alternative me gaz nga Azerbajxhani dhe Shtetet e Bashkuara, bizneset e fuqishme bullgare të lidhura me Gazprom u nisën për të rrëzuar qeverinë (SeeNews.com, 8 qershor 2022; Fakti.bg, 23 qershor 2022). Zbulimet e njëkohshme publike se Sofja kishte shitur fshehurazi armë dhe municione palëve të treta për t’i dorëzuar në Ukrainë, i shtuan fushatës politike të nisur nga besnikët rusë, e cila përfundimisht rrëzoi qeverinë (Standart, 26 qershor 2022).
Më 5 shkurt, një tjetër embargo e BE-së – ndaj produkteve të naftës të prodhuara nga nafta ruse – do të hyjë në fuqi. Sipas kushteve të përjashtimit të Komisionit Evropian, Bullgaria nuk do të mund të eksportojë produkte të naftës, përveç Ukrainës. Më parë, benzina, naftë dhe vaj motori furnizoheshin në të gjithë Ballkanin, duke e bërë Lukoil një lojtar të madh rajonal.
Më 1 shkurt, qeveria e përkohshme bullgare njoftoi se eksporti i produkteve të naftës të prodhuara nga nafta ruse në Ukrainë do të vazhdojë pas 5 shkurtit (Euractiv.bg, 1 shkurt). Lukoil ka mohuar që karburanti i prodhuar nga nafta ruse është dërguar në Ukrainë në vitin 2022, duke pretenduar se ka të bëjë me mbi 500 ndërmjetës të ndryshëm dhe jo drejtpërdrejt me Ukrainën (EurAsia Daily, 18 janar). Por një hetim nga shërbimi bullgar i Euractiv zbuloi se, sipas Institutit Kombëtar të Statistikave, Ukraina kishte blerë 1000 herë më shumë karburant nga Bullgaria në 2022 sesa në 2021. Në fakt, shkalla e produkteve bullgare të naftës të eksportuara në Ukrainë është po aq e madhe. si 1 për qind e ekonomisë bullgare (Euractiv, 2 shkurt).
Duket se dekreti i presidentit rus Vladimir Putin, duke filluar nga 1 shkurti, për të ndaluar furnizimet me naftë për vendet që mbështesin kufirin e çmimit nuk ka ndikuar në rafinerinë Neftochim të Lukoil (Kremlin.ru, 27 dhjetor 2022). Si një anëtare e BE-së, Bullgaria mbështet kufirin e çmimit të miratuar nga grupi ekonomik G7, BE dhe Australia, aktualisht në 60 dollarë për fuçi. Por publiciteti i mëtejshëm rreth përdorimit të naftës ruse për furnizimin e ushtrisë ukrainase me naftë mund të ndryshojë mendjen e Putinit. Sofja duket se ka pak kohë për të gjetur furnizime alternative të naftës për ekonominë e saj.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “OilPrice.com“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Koha e krizës për sanksionet ekonomike të Evropës
Rusia po mbjell farën e “diplomacisë së grurit”
