A zbulon kolapsi i Silicon Valley Bank një dobësi thelbësore në kuadrin aktual të stabilitetit financiar, apo thjesht tregon për një dështim të lokalizimit të mbikëqyrjes?
Duke rrezikuar shumë kompani të shquara dhe me rritje të lartë në sektorin e teknologjisë, dështimi i bankës sigurisht që ushtroi presion të rëndësishëm politik mbi Rezervën Federale të SHBA. Por ndërhyrja emergjente e fundjavës së Fed – kur ajo dha një garanci gjithëpërfshirëse të depozitave dhe u dha kredi bankave të tjera, duke vlerësuar kolateralin e tyre të bonove të thesarit të SHBA-së – sugjeron se ajo ishte vërtet e shqetësuar edhe për infektimin financiar. Dhe tani, frika e fundit rreth Credit Suisse ka detyruar rregullatorët evropianë të bankave për të menduar të njëjtat pyetje.
Natyrisht, ka pasur një dështim të mbikëqyrjes. Falimentimi i SVB erdhi për shkak të ekspozimit të saj plotësisht të parashikueshëm ndaj rritjes së normave të interesit. Ajo kishte përdorur depozitat e klientëve për të financuar investimet në një portofol të thesareve të SHBA-së, të cilat ishin gati të bien në vlerë kur Fed filloi të shtrëngonte politikën e saj monetare një vit më parë. Problemi nuk ishte as rreziku i kredisë dhe as rreziku i likuiditetit: përkundrazi, ishte një formë e dukshme e rrezikut të tregut. Testet e zakonshme të stresit të Fed mund t’i kenë kursyer mbikëqyrësit nga sikleti, përveç se SVB u përjashtua nga kjo kërkesë, për shkak të një ndryshimi legjislativ të vitit 2018 që rriti pragun për pjesëmarrje nga 50 miliardë dollarë aktive në 250 miliardë dollarë. SVB kishte 209 miliardë dollarë në asete kur dështoi.
Ky boshllëk sugjeron se mund të ketë vërtet një problem më të thellë me kuadrin e stabilitetit financiar. Që nga kriza globale financiare e vitit 2008, rregullatorët në të dy anët e Atlantikut janë përpjekur të forcojnë rregullimin dhe mbikëqyrjen e sektorit financiar brenda kufijve të një kuadri gjerësisht të qëndrueshëm. Dy tiparet kryesore janë fuqitë dhe aftësitë e përmirësuara mbikëqyrëse, me fokus të veçantë në institucionet e identifikuara si “të rëndësishme sistematike” dhe skemat e pjesshme të sigurimit të depozitave, të cilat janë krijuar për të mbrojtur depozitat deri në një shumë të caktuar për depozitues.
SVB nuk u konsiderua i rëndësishëm sistematikisht. Megjithatë, jo vetëm që Fed u detyrua të ndërmerrte një ndërhyrje të jashtëzakonshme urgjente për të shmangur rreziqet sistematike të paraqitura nga kolapsi i saj. Ai gjithashtu pranoi në mënyrë efektive se regjimi i sigurimit të pjesshëm të depozitave të FDIC (krahas rregullave të reja për zgjidhjen e bankave) ishte i pamjaftueshëm për të qetësuar depozituesit; asgjë më pak se sigurimi gjithëpërfshirës i depozitave do të bënte. Duke qenë se këto përfundime u arritën pas faktit, ia vlen të pyesim nëse do t’i kishim arritur ndonjëherë në mungesë të një krize të papritur.
Sigurisht, logjika e “rëndësisë sistematike” të regjimit të pas 2008-ës mund të ketë pasur më shumë të bëjë me vështirësinë e shpërbërjes së institucioneve masive si Lehman Brothers sesa me shqetësimet për prirjen e tyre më të madhe për të shkaktuar kriza. Në fund të fundit, krizat financiare mund të fillojnë me institucione të të gjitha përmasave, dhe një nga fushat ku ka pasur përparim më të madh që nga kriza financiare ka qenë vendosja e rregullave më të detajuara dhe më të forta për zgjidhjen e bankave.
Por saga e SVB-së sugjeron se reformat e pas vitit 2008 – forcimi i kërkesave të mjaftueshmërisë së kapitalit, vendosja e rregullave për zgjidhjen e bankave (me garanci për mbajtësit e obligacioneve), hartimi i “testamenteve të jetesës” për bankat – nuk ishin të mjaftueshme. Sigurimi gjithëpërfshirës i depozitave duhet të jetë gjithashtu pjesë e tablosë dhe është qartësisht më mirë që të kemi një sistem të tillë përpara faktit.
Për të qenë të sigurt, duket sikur ndërhyrja e Fed-it ishte kryesisht e motivuar nga një shqetësim për infektimin financiar, dhe jo nga nevoja për të mbrojtur depozituesit e korporatave në një sektor me rëndësi strategjike. Por në rastin e filialit të SVB në Mbretërinë e Bashkuar, e kundërta duket të jetë e vërtetë. Megjithëse nuk u shpenzuan para nga tatimpaguesit për të shpëtuar depozituesit (SVB UK u ble nga HSBC për 1 €), mund të pyesim ende nëse kjo është mënyra më e mirë për të zbatuar një politikë industriale apo për të mbrojtur një sektor kritik.
Në rastin e Shteteve të Bashkuara, ne kemi qenë dëshmitarë të një episodi tjetër ku banka qendrore është thirrur të përdorë bilancin e saj për të mbrojtur sistemin financiar. Megjithëse krizat e dekadës së fundit mund të kenë pasur origjinë të ndryshme, rregullimi i bankës qendrore ka qenë i ngjashëm. Në të gjitha rastet, qeveria po vepron në mënyrë efektive si siguruesi i mundësisë së fundit.
Kjo mund të jetë e pashmangshme, madje edhe e dëshirueshme, në kuptimin që siguron të mirën publike të stabilitetit financiar. Por roli i zgjeruar i qeverisë na detyron të pyesim nëse nuk do të ishte më efikase të anashkaloheshin bankat krejtësisht duke lejuar depozituesit – si të shitësit me pakicë ashtu edhe ato të korporatave – të mbajnë fondet e tyre në bankën qendrore, përmes emetimit të një monedhe dixhitale të bankës qendrore. Kjo do të ishte një formë gjithëpërfshirëse e sigurimit të depozitave ex ante.
Më gjerësisht, nëse disa sektorë të ekonomisë do të mbrohen pavarësisht se çfarë, ne duhet të krijojmë një kornizë për ta bërë këtë përpara kohe, në vend që të shpëtojmë depozituesit e pasiguruar pas faktit. Këto janë ndër mësimet më të rëndësishme që politikëbërësit duhet të marrin nga kjo krizë e fundit.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Kush është fajtor për krizën e re bankare?
