Vitin e kaluar, investimet në energjinë me karbon të ulët arritën në 1.1 trilion dollarë – një rekord i lartë dhe një rritje e madhe në krahasim me vitin e kaluar.
Megjithatë, ky investim rekord nuk bëri asgjë për sigurinë energjetike të botës, mesa duket, sepse përveç investimeve rekord në burimet e rinovueshme, viti 2022 ishte edhe një vit që pati një rritje të madhe të kërkesës për naftë, gaz dhe qymyr.
Jo vetëm kaq, por paralajmërimet u shumëfishuan për më shumë investime në lëndët djegëse fosile që do të nevojiten. Edhe kreu i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë paralajmëroi në fillim të këtij muaji se tregu i naftës po përballet me një mungesë më vonë këtë vit për shkak të një hendeku në rritje midis ofertës dhe kërkesës.
Në një kontekst të tillë, kur ekonomitë më të zhvilluara në botë po përpiqen të zvogëlojnë varësinë e tyre nga lëndët djegëse fosile, nuk mund të mos pyesim veten pse ato gjithashtu po inkurajojnë më shumë prodhimin e karburanteve fosile.
Gjermania, për shembull, sapo mbylli tre termocentralet e saj të fundit bërthamore – një burim energjie me karbon të ulët – por zgjeroi një minierë qymyri. Qeveria federale e Shteteve të Bashkuara po shpenzon miliarda për energjinë alternative, por po këmbëngul që prodhuesit e naftës të rrisin prodhimin e tyre. Britania dëshiron të bëhet Arabia Saudite e energjisë së erës, siç tha ish-kryeministri Boris Johnson, por kërkesa për gaz arriti një rekord vitin e kaluar.
Diçka nuk duket se po shtohet. Kjo është kostoja e fshehur e energjisë së rinovueshme. Nuk është diçka për të cilën flitet gjerësisht sepse ka potencialin të prishë përpjekjet e tranzicionit duke hedhur dyshime mbi qëndrueshmërinë e tranzicionit.
Megjithatë, çështja është shumë e qartë dhe prezente. Përse tjetër Kina do të ndërtonte po aq termocentrale me qymyr sa pjesa tjetër e botës, pavarësisht se mburret me kapacitetin më të madh të erës dhe diellit në botë?
Shumë kritikë të tranzicionit te era dhe dielli argumentojnë se problemi më i madh është se këto po shpallen si më të lira se lëndët djegëse fosile. Dhe llogaritjet për ta bërë këtë bëhen në bazë të diçkaje që quhet kosto e niveluar e energjisë.
Kostoja e niveluar e energjisë është një masë e thjeshtë. Sipas Departamentit të Energjisë të SHBA-së, LCOE mat kostot gjatë gjithë jetës për një instalim energjie të ndarë me prodhimin e energjisë. Tingëllon e drejtpërdrejtë dhe mjaft e thjeshtë. Problemi është se nuk është.
LCOE nuk është një matje gjithëpërfshirëse e kostove, sepse ajo vetëm faktorizon kostot fillestare dhe koston e funksionimit të një ferme me erë ose diellore. Ajo që në mënyrë të dukshme nuk faktorizon është kostoja e energjisë që nuk prodhohet nga këto ferma kur dielli nuk shkëlqen dhe era nuk po fryn.
Këto janë disa kosto të konsiderueshme, sepse kur era dhe dielli janë në rënie, impiantet e karburanteve fosile duhet të ndërhyjnë dhe të mbushin boshllëkun, dhe energjia elektrike që ata prodhojnë është bërë e shtrenjtë për shkak të atyre burimeve të rinovueshme të lira.
Por përveç LCOE, të cilin ithtarët e erës dhe diellit e kanë përdorur prej vitesh për të argumentuar për përballueshmërinë e tyre, ka edhe kosto të tjera që po bëhen të njohura tani. Çmimet e lëndëve të para po shkojnë deri në çati dhe askush nuk mund të bëjë diçka për këtë.
Daniel Yergin në fillim të këtij muaji shkroi në një shkrim për Wall Street Journal se tranzicioni do të niste një bum minerar. Arsyeja është se era, dielli dhe EV-të kërkojnë sasi masive të metaleve dhe mineraleve, dhe këto nuk po prodhohen askund afër shkallës së nevojshme. Dhe kjo do të thotë se disa mungesa mund të shfaqen në horizont.
Bakri është një rast i tillë. Trafigura paralajmëroi vitin e kaluar se kishte vetëm pesë ditë furnizim bakri në botë në inventar. Jo vetëm kjo, por ai inventar ka të ngjarë të tkurret më tej në vetëm 2.9 ditë. Sa e rrezikshme është kjo bëhet e qartë nga fakti se zakonisht, inventarët e bakrit në botë maten në javë.
Si rezultat, çmimet e bakrit janë gati të arrijnë një rekord këtë vit—përsëri—sipas Trafigura. Kjo nuk do të bëjë asgjë për përballueshmërinë e erës dhe diellit, veçanërisht duke pasur parasysh se nuk është i vetmi mall me mungesë.
“Gjithçka po bëhet shumë më e shtrenjtë në një zinxhir furnizimi tashmë të shtrirë të industrisë së erës”, tha një drejtues i lartë i Siemens Gamesa për FT në fund të vitit të kaluar. Në SHBA, administrata Biden pezulloi për herë të fundit tarifat e tepruara për panelet diellore të importit aziatik pasi këto shkaktuan një mori vonesash dhe anulimesh të projekteve të reja për shkak të kostove më të larta.
Nuk është çudi, pra, që industritë e erës dhe diellit po e gjejnë jetën të vështirë për momentin, pavarësisht raporteve optimiste që vazhdojnë të këmbëngulin se era dhe dielli janë burimet më të lira të energjisë.
Kjo është arsyeja pse nafta – dhe qymyri gjithashtu – vazhdojnë të jenë thelbësore për sigurinë energjetike të botës. LCOE-ja e tyre mund të jetë më e lartë se ajo e erës dhe e diellit, por po ashtu është edhe besueshmëria e tyre sepse, ndryshe nga ato të dyja, fuqia e karburantit fosil është e dispeçueshme: ajo mund të japë sa herë që nevojitet.
Dhe le ta pranojmë – prodhimi dhe përpunimi i naftës dhe gazit kërkon shumë më pak metale dhe minerale sesa prodhimi i paneleve diellore, invertorëve, kabllove dhe turbinave me erë për atë energji me kosto të ulët dhe me karbon të ulët që në thelb nuk është asnjëra nga këto.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “OilPrice.com“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A do të mundet biznesi të “ecë” më lehtë në planet?
A do të dështojë industria e naftës në Amerikë?
