Në takimet e pranverës të FMN-së dhe Bankës Botërore, parashikimet ekonomike të fondit u kalibruan me kujdes për ta vendosur institucionin në vendin e tij të ëmbël tradicional. Ai hezitoi të tregojë shenja të vërteta të përmirësimit të performancës ekonomike globale, sepse kjo do të dukej e vetëkënaqur. Njëlloj, nuk mund të parashikonte se bota do të hynte në një krizë financiare nga frika e një profecie vetë-përmbushëse. Pra, zgjodhi të paralajmërojë për rreziqet e vështira – veçanërisht nëse inflacioni nuk kontrollohej siç duhet.
Më bindës se ky vlerësim i kushteve aktuale ishte analiza e FMN-së për parashikimet e saj afatgjata gjatë 15 viteve të fundit. Këto tregojnë një tendencë të tmerrshme. Në vend që të mendohet se bota mund të mbajë një normë rritjeje prej gati 5 për qind në vit, për të cilën besonte në vitin 2008, fondi tani llogarit se norma e qëndrueshme është vetëm 3 për qind.
Në 30 parashikimet dy herë në vit që ka prodhuar që nga prilli 2008, FMN e ka rishikuar poshtë perspektivën afatgjatë pothuajse çdo herë. Pierre-Olivier Gourinchas, kryeekonomisti i FMN-së, thotë tani se ngadalësimi ishte “i parashikueshëm”. Ndoshta po, por nuk ishte parashikuar nga FMN.
E vërteta është se ky ngadalësim i vazhdueshëm i perspektivave afatmesme të rritjes globale nuk ishte aspak i lehtë për t’u parashikuar. Ndërsa Kina, India dhe ekonomitë e tjera të rëndësishme në zhvillim u bënë një pjesë më e madhe e ekonomisë globale, performanca e tyre dinamike i tërhoqi normat e rritjes afatmesme globale. Ekonomitë në zhvillim përfaqësonin 37 për qind të prodhimit global në 1990 krahasuar me 59 për qind tani. Kjo ishte forca dominuese globale deri në vitin 2008.
Por kjo është dashur të balancohet me tendencën e ritmeve të rritjes vjetore të këtyre vendeve për t’u ngadalësuar ndërsa ato bëhen më të pasura. Çdo lidhje e re hekurudhore ose rrugore, për shembull, përfaqësonte një nxitje më të vogël për ekonomitë e tyre dhe normat e rritjes.
Ajo që FMN-ja dhe shumica e parashikuesve të tjerë gabuan vazhdimisht ishte se ngadalësimi i brendshëm i ekonomive në zhvillim ka qenë shumë më i fuqishëm që nga viti 2008 sesa normat e tyre ende të shpejta të rritjes relative dhe pesha gjithnjë e më e madhe në ekonominë botërore.
Akoma më shqetësuese është se historia e ngadalësimit të rritjes nuk është në të vërtetë ajo e konvergjencës me vendet më të pasura. Është shumë më e saktë të thuhet se gjatë 15 viteve të fundit, perspektivat e rritjes afatmesme janë ngadalësuar kudo – në SHBA dhe ekonomi të tjera të përparuara, në Kinë, në ekonomi të tjera të mëdha në zhvillim dhe në vendet e varfra. Përjashtimi i vetëm i dukshëm është India.
Një pjesë e këtij përkeqësimi është efekti i pashmangshëm i rritjes më të ngadaltë të popullsisë dhe plakjes së shoqërive. Por kjo nuk është e gjithë historia; pjesa më e madhe vjen nga vendet që kanë prioritet qëndrueshmërinë afatshkurtër mbi efikasitetin dhe dinamizmin.
Pandemia u mësoi kompanive dhe qeverive rëndësinë e zinxhirëve të furnizimit elastik. Vendosja e vezëve në shumë kosha është më e sigurt, por ka një kosto. Dy ekonomitë më të mëdha, Kina dhe SHBA, e shohin njëra-tjetrën si rivalë strategjikë dhe i japin përparësi elasticitetit dhe sigurisë mbi tregtinë dhe integrimin. Megjithëse politikanët flasin për vende pune të krijuara në shtëpi, kur tregtia bie, kostoja e barrierave tregtare tejkalon përfitimet.
Për sa i përket politikës së brendshme, elasticiteti kur përkufizohet si stabilitet politik mund të nënkuptojë shmangien e reformave të vështira dhe jopopullore, por të nevojshme. Vetëm politikanët më të guximshëm, si Emmanuel Macron, përpiqen të zbatojnë ndryshime aq jopopullore sa vendimi i Francës për të rritur moshën e pensionit.
Pyetja është nëse ekuilibri është i duhuri. Shumë shpesh, elasticiteti paraqitet si një përfitim pa kosto. Por një dobësim i vazhdueshëm i ritmeve të rritjes ekonomike globale do të pengojë kalimin në zero neto dhe luftën kundër varfërisë globale; do të rrisë tensionet gjeopolitike dhe do të lërë shumë popullsi jashtëzakonisht të pakënaqur.
Ka vend për elasticitet në politikëbërje. Por ne duhet të kuptojmë kostot. Siç ka treguar FMN këtë javë, ato janë të larta. /Chris Giles
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Financial Times“
