Me 10 maj 1933, studentë gjerman dogjen rreth 25,000 libra, duke përfshirë këtu autor me prejardhje hebreje si Albert Einstein e Sigmund Freud. Ata e morën një iniciativë për të zhdukur çdo material “jo gjerman” dhe për të zhdukur çdo ide të autorëve që sipas tyre ishin të demshme për popullin e tyre.
Djegia e librave ka një histori të gjatë dhe të errët.
Djegia e librave i referohet një lloj rituali të shkatërrimit të librave përmes djegies por edhe materialeve tjëra të shkruara. Kryer në një kontekst publik, djegia e librave përfaqëson një element censurimi dhe zakonisht rrjedh nga një kundërshtim kulturor, fetar ose politik ndaj materialeve në fjalë.
Djegia e librave nën regjimin nazist më 10 maj 1933, është ndoshta djegia më e famshme e librave në histori.
Një precedent i shekullit të nëntëmbëdhjetë
Në 1817, shoqatat gjermane të studentëve (Burschenschaften) zgjodhën 300-vjetorin e 95 Tezave të Luterit për të mbajtur një festival në Ëartburg, një kështjellë në Turingi ku Luteri kishte kërkuar një vend të shenjtë pas shkishërisë së tij. Studentët, duke demonstruar për një vend të bashkuar – Gjermania atëherë ishte e ndarë në shtete të vogëla- dogjën tekste dhe literaturë antikombëtare dhe reaksionare të cilat studentët i shihnin si “jogjermane”.
“Sinkronizimi” i kulturës me ideologjinë naziste
Në vitin 1933, autoritetet naziste gjermane synuan të sinkronizonin organizatat profesionale dhe kulturore me ideologjinë dhe politikën naziste (Gleichschaltung). Joseph Goebbels, Ministri nazist për Iluminizmin Popullor dhe Propagandën, filloi një përpjekje për të sjellë artin dhe kulturën gjermane në përputhje me qëllimet naziste. Qeveria spastroi organizatat kulturore të hebrenjve dhe zyrtarëve të tjerë që pretendohej se ishin të dyshuar politikisht ose që kryenin ose krijonin vepra arti të cilat ideologët nazistë i etiketuan “të degjeneruara”.
Në një përpjekje për të sinkronizuar komunitetin letrar, Goebbels kishte një aleat të fortë në Shoqatën Kombëtare Socialiste të Studentëve Gjermanë (Nationalsozialistischer Deutscher Studentenbund, ose NSDStB). Studentët gjermanë të universitetit ishin ndër pararojat e lëvizjes së hershme naziste dhe në fund të viteve 1920, shumë prej tyre mbushën radhët e formacioneve të ndryshme naziste. Ultra-nacionalizmi dhe antisemitizmi i organizatave studentore laike të klasës së mesme kishte qenë intensiv dhe i zëshëm për dekada. Pas Luftës së Parë Botërore, shumë studentë kundërshtuan Republikën e Vajmarit (1919–1933) dhe gjetën në Nacional Socializëm një mjet të përshtatshëm për pakënaqësinë dhe armiqësinë e tyre politike.
Më 6 prill 1933, Zyra kryesore e Shoqatës së Studentëve Gjerman Nazist për Shtypin dhe Propagandën shpalli një “Veprim kundër Shpirtit Jogjerman” mbarëkombëtar, për të arritur kulmin në një spastrim letrar ose “pastrim” (Säuberung) me zjarr. Kapitujt lokalë duhej të furnizonin shtypin me publikime dhe artikuj të porositur, të ofronin lista të zeza të autorëve “jogjermanë”, të sponsorizonin figura të njohura naziste për të folur në tubime publike dhe të negocionin për kohën e transmetimit në radio.
Sipas Holocaust Encyclopedia, më 8 prill, shoqata e studentëve hartoi gjithashtu dymbëdhjetë “tezat” e saj – një evokim i qëllimshëm i 95 tezave të Martin Luterit: deklarata që përshkruanin bazat e një gjuhe dhe kulture “të pastër” kombëtare. Pankartat publikuan tezat, të cilat sulmonin “intelektualizmin hebre”, pohonin nevojën për “pastrimin” e gjuhës dhe letërsisë gjermane dhe kërkonin që universitetet të ishin qendra të nacionalizmit gjerman. Studentët e përshkruan “veprimin” si një përgjigje ndaj një “fushate shpifjeje” mbarëbotërore hebreje kundër Gjermanisë dhe një afirmim të vlerave tradicionale gjermane.
Cilët autorë dhe vepra ishin në shënjestër?
Ndër autorët librat e të cilëve u dogjën liderët studentorë atë natë ishin socialistë të njohur si Bertolt Brecht dhe August Bebel; themeluesi i konceptit të komunizmit, Karl Marksi; shkrimtarët kritikë “borgjezë” si dramaturgu austriak Arthur Schnitzler; dhe “influencat e huaja korruptuese”, mes tyre edhe autori amerikan Ernest Hemingëay.
Zjarret konsumuan gjithashtu disa shkrime të autorit gjerman, fitues të çmimit Nobel të vitit 1929, Thomas Mann, mbështetja e të cilit për Republikën e Vajmarit dhe kritika e fashizmit ngriti zemërimin nazist. Gjithashtu u dogjën vepra të autorit ndërkombëtar bestseller Erich Maria Remarque. Ideologët nazistë e përçmuan përshkrimin e palëkundur të luftës nga Remarque, Asgjë e re nga Fronti i Perendimit, si “një tradhti letrare e ushtarëve të Luftës Botërore”. U dogjën gjithashtu vepra nga kritikët e hershëm letrarë gjermanë të regjimit nazist, si ato të Erich Kästner, Heinrich Mann dhe Ernst Gläser.
Shkrimtarë të tjerë të përfshirë në listat e zeza ishin autorët amerikanë Jack London, Theodore Dreiser dhe Helen Keller, besimi i të cilëve në drejtësinë sociale e inkurajoi atë të mbrojë personat me aftësi të kufizuara, pacifizmin, kushtet e përmirësuara për punëtorët industrialë dhe të drejtat e grave për votën.
Ndër shkrimtarët, veprat e të cilëve u dogjën numëroheshin autorë hebrenj, ndër ta disa nga shkrimtarët më të famshëm bashkëkohorë të asaj kohe, si Franz Ëerfel, Max Brod dhe Stefan Cvajg.
Gjithashtu midis atyre veprave të djegura ishin shkrimet e poetit të dashur hebre gjerman të shekullit të nëntëmbëdhjetë, Heinrich Heine, i cili shkroi në dramën e tij 1820–1821 Almansor këshillën e famshme, “Dort, ëo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen”: “Ku ata djegin libra, në fund do të djegin edhe njerëzit.”
Jo të gjitha djegiet e librave u bënë më 10 maj, siç kishte planifikuar Shoqata e Studentëve Gjermanë. Disa u shtynë disa ditë për shkak të shiut. Të tjera, bazuar në preferencën e kapitullit lokal, u zhvilluan më 21 qershor, solstici i verës, një datë tradicionale për festimet e zjarrit në Gjermani.
Megjithatë, në 34 qytete universitare anembanë Gjermanisë, 10 maji “Aksioni kundër shpirtit jogjerman” ishte një sukses, duke marrë një mbulim të gjerë gazetash. Në disa qytete, veçanërisht në Berlin, transmetimet radiofonike i sollën fjalimet, këngët dhe këngët ceremoniale “live” për dëgjues të panumërt gjermanë. Promovimi i kulturës “ariane” dhe shtypja e formave të tjera të prodhimit artistik ishte një tjetër përpjekje naziste për “pastrimin” e Gjermanisë.
