Në errësirën e hershme të mëngjesit të 17 korrikut, dy shpërthime rrëzuan një pjesë të urës së Kerçit që formon lidhjen e vetme midis Krimesë dhe Rusisë kontinentale. Thuhet se i kryer nga dronët detarë, ishte sulmi i dytë i suksesshëm i Ukrainës në urë. Rusia u përgjigj duke gjuajtur raketa lundrimi në Odessa. Ajo gjithashtu konfirmoi se do të tërhiqej nga marrëveshja sipas së cilës kishte lejuar Ukrainën të eksportonte grurë me anije përtej Detit të Zi.
Marrëveshja, e ndërmjetësuar nga Turqia dhe OKB-ja, u arrit fillimisht në verën e vitit 2022. Rusia ishte e etur për të rifituar simpatinë e vendeve në zhvillim që ishin goditur nga rritja e çmimeve të ushqimeve. Në muajt që pasuan Ukraina eksportoi 33 milion ton grurë, misër dhe fara vajore, duke ndihmuar në kthimin e çmimeve në nivelet e paraluftës. Marrëveshja ishte për rinovim.
Megjithatë, kur Rusia njoftoi se do të tërhiqej, çmimet e grurit mezi u zhvendosën. Tregtia nga Deti i Zi kishte rënë që nga maji, kur Rusia filloi të ndalonte anijet të shkonin në portin e Pivdennyi, i cili përbënte një të tretën e eksporteve të ushqimit të Ukrainës nga deti që nga nënshkrimi i marrëveshjes.
Marrëveshja mund të ringjallet ende, por negociatat janë të ndërlikuara. Duke vënë në dukje se sektorët e saj të ushqimit dhe plehrave janë të përjashtuar nga sanksionet perëndimore, Rusia po kërkon që të lehtësohen kufizimet ndaj disa prej institucioneve të saj shtetërore, si Banka Bujqësore. Por këto janë provuar se lehtësojnë eksportet joushqimore si nafta e papërpunuar, kështu që aleatët e Ukrainës ngurrojnë. Çdo marrëveshje e re ka të ngjarë të jetë e lëkundshme dhe afatshkurtër.
Megjithatë, ndikimi global ka të ngjarë të jetë i heshtur. Furnizimet botërore të grurit janë të forta pas eksporteve jashtëzakonisht të larta nga Australia dhe Rusia dhe një rikthim në dërgesat kanadeze pasi thatësirat ndërprenë sezonin e vitit të kaluar. Pas rënies prej vitesh, stoqet globale më në fund mund të rriten në vitin 2023. Sa i përket misrit, mungesa e Ukrainës mund të plotësohet nga shitjet e pritshme rekord nga Brazili, llogarit Alexis Ellender nga Kpler, një firmë e të dhënave.
Në vend të kësaj, efekti kryesor do të ndihet në Ukrainë. Kostot e larta të rrugëve alternative për eksportimin e drithit të saj – nëpërmjet hekurudhave dhe lumenjve përmes Evropës – do t’i detyrojnë fermerët ukrainas të ulin çmimet, duke dekurajuar mbjelljen. Prodhimi i drithërave atje është tashmë 35-40% më i ulët se para luftës, vëren Joe Glauber nga ifpri, një institut. Përdorimi më i madh i këtyre rrugëve mund të rrisë gjithashtu tensionet midis Ukrainës dhe fqinjëve të saj të Evropës Lindore, ku eksportet e saj ushqimore konkurrojnë me prodhimet vendase për magazinim, hekurudha, objekte portuale dhe maune.
Në planin afatgjatë, roli i Ukrainës si një furnizues kryesor i ushqimit mund të zbehet, me pasoja të këqija për urinë globale. Vendi normalisht përbën përkatësisht 10% dhe 10-15%, të eksporteve botërore të grurit dhe misrit. Vitin e kaluar një katastrofë e madhe ushqimore u shmang me vështirësi, falë rifillimit të eksporteve të Ukrainës dhe korrjeve të mëdha në të gjithë planetin. Por së shpejti mund të vijë një vit kur asnjëri nuk do të vijë në ndihmë.
/Përkthyer dhe përshtatur për “Konica.al” nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A do të ulë çmimet marrëveshja e grurit Rusi – Ukrainë?
Si ndikon lufta në Ukrainë në tregun global të grurit?
Kundër pritshmërive, bien çmimet globale të ushqimeve
