I fuqishëm në shprehi, me fraza të bukura dhe pasqyrim pasionant, tenori Saimir Pirgu në rolin kryesor i jep këtij “Ernani” shkëlqimin që i duhet një produksioni festivali. Kështu e përshkruan interpretimin e artistit shqiptar, kritika europiane.
Me operan “Ernani”, që çeli dje edicionin e ri, Festivali i Bregenzit në Austri ofron një vepër relativisht të rrallë të interpretuar nga Giuseppe Verdi, opera e hershme e lënë në hije nga kryeveprat e tij të mëvonshme.
Nuk donit ta merrnit seriozisht një histori të tillë në vitin 2023. Tre burra dëshirojnë të njëjtën grua. Njëri, Don Carlo, është një burrë i fuqisë brutale dhe maço dhe, si perandori i mëvonshëm Karli V, gjithsesi vendos rregullat e tij. Tjetri, Duka Silva, është një plak, i fiksuar pas besimit të tij se, në bazë të traditës, ai ka të drejtën mbi gruan rreth së cilës nuk dimë shumë. I treti dhe më i riu, Ernani, është ai që ajo dashuron. Si një fisnik i refuzuar, ai është kthyer në një bandit, një Robin Hood i zemrës së saj.
Për nga emocionaliteti i saj agresiv, shfaqja me katër akte nuk është aspak inferiore ndaj asaj të politikës së brendshme. Motivet qendrore janë hakmarrja dhe pushteti. Tre burra, lideri rebel Ernani, mbreti i Spanjës Don Carlo dhe Silva i ofenduar, të gjithë duan një gjë: Elvirën. Zhvillohet një intrigë, bazuar në materialin e një vëzhguesi të shkëlqyer të natyrës njerëzore: drama e Victor Hugo (“Të Mjerët”) “Hernani ose Nderi Kastijan” (1830). Opera e Verdit e vitit 1844, e bazuar në një dramë të Viktor Hugos nga viti 1830, konsiderohet nga muzikologët si një vepër kyçe në zhvillimin e operave si “Rigoletto”. Por edhe problematike për sa i përket përmbajtjes.
Tenori shqiptar Saimir Pirgu, triumfon në rolin e Ernanit, cilësojnë kritikët. Ai bind përgjatë gjithë shfaqjes me tonet e larta të fuqishme dhe me shkëlqimin magjepsës heroik.
Dueti me Guanqun Yu, në rolin e Elvirës, në të cilin bashkohen zërat e lakueshëm, është një nga pikat kryesore muzikore të produksionit. Sopranoja Guanqun Yu shpreh një pianisimo magjepsëse si dhe një temperament kërkues, në të njëjtën masë. Goran Jurić (Silva) kënaq me basin e tij më shumë të zhdërvjellët se sa të fuqishëm. Dhe Franco Vassallo (Carlo) stolis timbrin e tij të errët të baritonit në një kompaktësi magjepsëse kah cinizmit, të cilin ai duhet ta shfaqë në shprehjet e fytyrës dhe gjestet.
Në kohën kur i mbushi të tridhjetat, Verdi ishte tashmë në gjendje të krijonte një partiturë të fuqishme dhe të efektshme teatrale, të kompletuar me pasazhe të bukura, ndonëse për dreq modeli- “Hernani” nga Victor Hugo-, është kaq i tmerrshëm. Libreti që Francesco Maria Piave ndërtoi prej tij nuk duhej të ishte një hit, por në të ndërhyri kompozitori. Puna e tij, një shembull kryesor i epokës së fundit të belkantos, ofron role ëndrrash për tenorë, baritone dhe soprano ambiciozë dhe një sfidë për ekipin regjisorial.
Lotte de Beer e merr prirjen drejt groteskut te “Ernani” në produksionin e saj në sallën e Festivalit të Bregenzit dhe e ushtron atë me një rigorozitet të mrekullueshëm. Burrat – të paktën meshkujt në lojë – udhëhiqen nga instinkti. Në vend të arsyes, ata veprojnë me modele reagimi si “nder” dhe “hakmarrje”. Burrat e De Beer janë të këmbyeshëm në pamje – luftëtarë me uniforma bezhë. Skena të shkëlqyera të turmës dhe koreografi luftarake nga Ran Arthur Braun.
“E di që opera luhet rrallë, megjithëse muzika është vërtet e mrekullueshme”, tha regjisorja Lotte de Beer. Vepra ofron “pak natyralizëm”, por grotesk të treguar ashpër.
Akti i tretë, të cilin Verdi dhe libretisti i tij Francesco Maria Piave e titullojnë me ironi “La clemenza” (Mëshira), dhe që zhvillohet në kriptën perandorake të Karlit të Madh në Aachen, është vendosur këtu përballë disa gurëve të varreve të rrënuara. Fuqia, cila pëlqen të zbukurohet me dinjitet, tregon më së miri fytyrën e saj të shëmtuar kur demaskohet. Kjo është ajo që e bën këtë produksion kaq të jashtëzakonshëm: duke satirizuar natyrën e libretit, ajo demaskon modelin pas tij.
Këtë vit, Festivali Bregenz ofron më shumë se 70 ngjarje artistike deri më 20 gusht, për të cilat janë lëshuar 215,000 bileta – të paktën 90 për qind janë rezervuar para fillimit.
