Vera e Evropës ishte një përzierje e çuditshme e reshjeve të dendura dhe zjarreve. Ekonomia e kontinentit ishte gjithashtu e rrënuar nga ekstremet. Inflacioni mbeti i nxehtë: çmimet u rritën me 5.3% në gusht krahasuar me një vit më parë. Dhe zyrtarët janë gjithnjë e më të shqetësuar nga perspektiva e turbullt e rritjes. Një rënie e fundit në indeksin e menaxherëve të blerjeve (pmi) sugjeron se blloku po përballet me recesion.
Përpara takimit të ardhshëm të Bankës Qendrore Evropiane (BQE) më 14 shtator, politikëbërësit do të shqetësohen nga shfaqja e mundshme e stagflacionit (një situatë në të cilën rritja e ulët shoqërohet me inflacion të rrënjosur). Christine Lagarde, presidentja e bankës qendrore, kohët e fundit përsëriti angazhimin e saj për të ulur inflacionin dhe për të vendosur normat e interesit në “nivele mjaft kufizuese për aq kohë sa është e nevojshme për të arritur një kthim në kohë të inflacionit në objektivin tonë afatmesëm prej 2%.” Thënë më thjeshtë: BQE-ja do të preferonte shumë një “ulje të vështirë”, me dhimbje ekonomike, sesa dështimi për të ulur rritjen e çmimeve.
Problemi është se BQE rrezikon të rrëzojë ‘avionin’. Inflacioni i Eurozonës po rezulton po aq kokëfortë sa varieteti amerikan. Në Evropë, rritja e çmimeve u nxit nga rritja e kostove të energjisë; në Amerikë, ata ishin më të drejtuar nga kërkesa. Por në të dyja vendet inflacioni ka ndjekur një rrugë të ngjashme, me Europën pak prapa. Tani pyetja është nëse inflacioni bazë, i cili përjashton çmimet e paqëndrueshme të energjisë dhe ushqimeve, do të hyjë në tokë. Deri më tani, ajo është duke qëndruar me kokëfortësi të lartë.
Kjo është pjesërisht sepse Evropa, ashtu si Amerika, deri më tani ka arritur t’i shmanget recesionit. Në fund të vitit të kaluar, kur shumë prisnin një rënie evropiane, shtrëngimi monetar nuk kishte goditur ende ekonominë dhe qeveritë kombëtare ofruan ndihma bujare për të kundërshtuar goditjen energjetike. Sektori i shërbimeve tregoi rritje të mirë dhe librat e porosive industriale mbetën plot nga bumi pas kovid.
Zymtësia tani po përhapet në të gjithë kontinentin. Ekonomia globale po dobësohet dhe librat e porosive kanë shumë faqe bosh. Mbështetja shtetërore për familjet po mbaron gjithashtu. Çmimet me pakicë të energjisë mbeten më të larta se para krizës së vitit të kaluar; të ardhurat reale ende nuk janë rikuperuar. Aktiviteti në industrinë e shërbimeve u tkurr në gusht, sipas vrojtimit të PMI. Sektori është në nivelin më të dobët në dy vjet e gjysmë.
Normat më të larta të interesit kanë filluar të ndikojnë gjithashtu në ekonominë evropiane, siç synohet nga politikëbërësit e BQE. Ndërtimi, i cili tradicionalisht është i ndjeshëm ndaj normave të interesit, po ndjen dhimbje. Sipas Goldman Sachs, një bankë, huadhënia më e fortë bankare po çon në një ulje me 0.4 pikë përqindje të rritjes së PBB-së çdo tremujor. Falimentimet e korporatave u rritën me më shumë se 8% në tremujorin e dytë të vitit, krahasuar me të parën dhe kanë arritur më të lartat që nga viti 2015. Ndikimi i politikës monetare më të shtrënguar do të arrijë kulmin në gjysmën e dytë të këtij viti, parashikon Oliver Rakau i Oxford Economics, një konsulencë.
Kështu, një ulje e vështirë është pothuajse e garantuar. Por kthimi i inflacionit në objektivin prej 2% të BQE-së mbetet disi larg. Dy forca po i tërheqin çmimet në drejtime të ndryshme. Njëra është situata në tregun e punës. Papunësia mbetet në nivel të ulët rekord. Edhe pse firmat po punësojnë më pak punëtorë, nuk ka rrezik të menjëhershëm për pushime masive nga puna – pjesërisht sepse shefat duan të mbajnë punëtorët që janë gjithnjë e më të paktë në një kontinent të plakur. Si rezultat, pagat në të gjithë bllokun po rriten, edhe pse jo aq sa për të kompensuar inflacionin e mëparshëm.
Forca tjetër, e cila po ul inflacionin, është dobësimi i kërkesës për mallra dhe shërbime. Gjatë pandemisë kovid, rritja e çmimeve u ngrit përpara rritjes së pagave, duke bërë që fitimet e kompanive të rriteshin fuqishëm krahas inflacionit. Nëse kompanitë tani zbulojnë se kërkesa po thahet, është e mundur që inflacioni të bjerë në të njëjtën kohë kur rritja e pagave mbetet e lartë, duke ulur fitimet. Në të vërtetë, çmimet në tregjet me shumicë të mallrave tashmë po bien me shpejtësi dhe çmimet e importit po ashtu janë në rënie. Në një moment, këto çmime më të ulëta do t’u kalojnë konsumatorëve.
Cila nga këto dy forca do të fitojë? Për momentin, duket se përgjigja do të jetë kërkesa e dobët, pasi është përhapur edhe në sektorin e shërbimeve. Kjo sugjeron që inflacioni i eurozonës mund të bjerë në një periudhë relativisht të shkurtër. Por BQE-ja duket e pakënaqur dhe duket e gatshme të rrisë normën e saj kryesore në 4.5% nga 4.25%. Politikëbërësit do të ishte më mirë të mbanin normat e qëndrueshme, në mënyrë që ata të mund të vlerësonin rrezikun e një përplasjeje.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
