Modeli i rritjes ekonomike të Kinës ka qenë një sukses i jashtëzakonshëm. Me fokusin e saj në promovimin e eksportit, investimet kapitale dhe arritjen teknologjike, ajo ka nxjerrë nga varfëria rreth 800 milionë njerëz gjatë 40 viteve të fundit. Kohët e fundit, ajo ka bërë mrekulli për vendosjen e energjisë së pastër në shtëpi, si dhe uljen e kostove të burimeve të rinovueshme dhe baterive globalisht. Vetëm në vitin 2023, Kina do të ketë instaluar mbi 150 gigavat kapacitet diellor – pothuajse gjysma e totalit të botës për një vit.
Por perspektiva e Kinës nuk është aq rozë sa mund të sugjerojnë këto shifra. Motori i tij i rritjes ka filluar të spërkat, me projeksionin më të fundit të Fondit Monetar Ndërkombëtar që e vendos fitimin e PBB-së të këtij viti në vetëm 5%, shumë larg rritjeve dyshifrore të kujtesës së fundit. Më keq, norma e rritjes ndoshta do të vazhdojë të zbresë drejt nivelit të ekonomive të përparuara, duke bërë që shumë njerëz të pyesin nëse Kina do të arrijë ndonjëherë SHBA-në në terma të PBB-së – edhe me një popullsi që është katër herë më e madhe.
Emetimet kineze të dioksidit të karbonit gjithashtu vazhdojnë të rriten, duke zënë tani pothuajse një të tretën e totalit në botë. Edhe me shtytjen e madhe drejt burimeve të rinovueshme, konsumi i energjisë elektrike në Kinë është rritur aq shpejt sa kërkon një strategji “të gjitha më lart” që përfshin sasi të mëdha të energjisë me qymyr (pavarësisht nga ekonomia e saj gjithnjë e më e pafavorshme).
Rritja dhe problemet e emetimeve të Kinës kanë një burim të përbashkët: investimet joproduktive. Megjithëse Kina është ende një vend me të ardhura mesatare me projekte të bollshme me kthim të lartë, investimet në dekadën e fundit janë përqendruar në sektorin e pronave. Duke llogaritur deri në 25% të PBB-së në vitet 2010, investimet në shtëpi shkuan shumë përtej nevojave të klasës së mesme urbanizuese të Kinës. Inkurajimi i qeverive vendore për zhvilluesit, së bashku me financat e lira nga bankat shtetërore, nxitën një flluskë pronash që thithi burime që do të ishin përdorur më mirë në sektorë të tjerë ekonomikë. Kjo flluskë tani duket se po shfryhet, duke zvarritur besimin e konsumatorit dhe duke rrezikuar një spirale klasike të zhvlerësimit, të ngjashme me atë që u përball Perëndimi pas shpërthimit të flluskës së hipotekave subprime në 2008.
Ilaçi është i thjeshtë: ndajini më gjerësisht përfitimet e rritjes. Konsumi kinez përfaqëson vetëm 40% të PBB-së, që është ndër normat më të ulëta në botë dhe shumë më poshtë se SHBA. Rrjeti i dobët i sigurisë sociale i Kinës i detyron familjet kineze të kursejnë shuma të mëdha të të ardhurave të tyre, të cilat derdhen drejtpërdrejt në investimet e brendshme nga një sistem financiar i drejtuar nga shteti. Ndërkohë, normat artificialisht të ulëta të interesit bankar, rritja e konsumit të sektorit publik dhe zgjedhje të tjera të politikave ul qëllimisht konsumin e familjeve dhe nxit investimet.
Heqja e këtyre shtrembërimeve makroekonomike do të përfitonte jo vetëm familjet kineze, por edhe planetin. Investimi kinez ka qenë shumë i kushtueshëm për klimën. Kina përdor gjysmën e çelikut dhe qymyrit në botë, dhe 60% të çimentos së saj. Të gjitha ato apartamente, rrugë dhe ura kërkojnë sasi të mëdha energjie dhe materiale intensive karboni.
Ngadalësimi i shkallës së investimit në kapitalin fizik do të frenonte një pjesë të këtij dëmi të madh të klimës. Për më tepër, ndërsa të ardhurat rriten, konsumatorët kinezë do t’i zhvendosin shpenzimet e tyre proporcionalisht në shërbime. Në mbarë botën, ndërsa familjet bëhen më të pasura, ato priren të shpenzojnë më shumë për kujdesin shëndetësor, arsimin dhe mikpritjen, dhe më pak për produkte me intensitet karboni. Ky ligj i hekurt i zhvillimit do të ngadalësojë më tej rritjen e emetimeve të Kinës, duke e lejuar atë të përkulë kurbën poshtë përmes përpjekjeve të bashkërenduara për dekarbonizimin.
Kina tashmë ka arritur një fitore të madhe për dekarbonizimin me shtytjen e saj drejt automjeteve elektrike. Përvetësimi i EV i vendit është i pakrahasueshëm me asnjë ekonomi tjetër të madhe. Që nga gushti, automjetet elektrike dhe hibridet përbënin gati 40% të tregut kinez të makinave, nga pothuajse zero pak para pandemisë. Tani, kompania shtetërore e naftës kineze parashikon që kërkesa kineze për naftë do të arrijë kulmin këtë vit, kryesisht për shkak të EV-ve. Globalisht, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë pret që kërkesa për naftë të arrijë kulmin deri në vitin 2028.
Kina ka arritur një fitore të madhe për dekarbonizimin me shtytje e saj drejt automjeteve elektrike. Përvetësimi i EV i vendit është i pakrahasueshëm me asnjë ekonomi tjetër të madhe. Që nga gushti, automjetet elektrike dhe hibridet gati 40% të tregojë kinezët e makinave, nga zero pak para pandemisë. Tani, kompania e madhe e kineze parashikon që kërkon kineze për naftë do të ketë kulmin këtë vit, shumë për shkak të EV-. Globalisht, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë së Pret që kërkon për naftë të jetë kulmin deri në vitin 2028.
Megjithatë, Kina do të duhet të ngadalësojë rritjen e kërkesës së përgjithshme për energji elektrike në mënyrë që të heqë gradualisht qymyrin dhe të reduktojë emetimet e CO2. Bota e pasur ka dëshmuar një kolaps të energjisë me qymyr, pasi burimet e rinovueshme me kosto marxhinale zero janë kombinuar me kërkesën e ndenjur për energji elektrike për të filluar të detyrojnë opsionet më të ndotura jashtë rrjetit. Ka shumë punë për të bërë edhe në Perëndim, por me rënien e shpejtë të kostos për burimet e rinovueshme dhe bateritë që nuk tregojnë asnjë shenjë ngadalësimi, një parakusht që Kina të fillojë të detyrojë qymyrin të shkëputet nga rrjeti është në vend. Tjetra është që Kina të fokusohet në largimin nga rritja e udhëhequr nga investimet dhe inkurajimi i zhvillimit të shërbimeve vendase.
Rezultati do të jetë një shkëputje e plotë e rritjes ekonomike nga rritja e kërkesës për energji dhe, rrjedhimisht, emetimet e CO2. Nga perspektiva klimatike, kapitulli tjetër ekonomik i Kinës nuk mund të vijë mjaft shpejt.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Dy javët e ardhshme do të jenë kritike për Kinën”
A do të rikthehen në normalitet shkollat dhe universitetet?
ANALIZA/ Ekonomia botërore, rreziku dhe premisat
