Një raport nga Observatori Tatimor i BE-së, një laborator i pavarur kërkimor i organizuar në Shkollën Ekonomike të Parisit, tregon se korporatat shumëkombëshe shmangën pagesën e taksave prej 200 miliardë dollarësh (188 miliardë euro) në mbarë botën në vitin 2020, viti i fundit për të cilin ka të dhëna të disponueshme.
Të gjitha këto para u shmangën përmes zhvendosjes së fitimeve, një strategji e përdorur nga kompanitë që kanë filiale në shumë vende të ndryshme.
Ata regjistrojnë një sasi joproporcionale të fitimeve të tyre në territore me taksa të ulëta ose aspak, të njohura si parajsa fiskale. Kjo ndodh edhe pse fitimet janë bërë në vende të tjera.
Por si funksionon zhvendosja e fitimit, pse ka rëndësi dhe cilët janë fituesit dhe humbësit?
Si funksionon zhvendosja e fitimit?
Imagjinoni një kompani shumëkombëshe që punon në dy vende të ndryshme. Pjesa më e madhe e punës kryhet në një vend me taksa të larta. Megjithatë, pronat intelektuale si patentat dhe projektet e dizajnit mbahen nga një filial në një territor me taksa më të ulëta.
Kompania në vendin e parë, ku realizohen fitimet, duhet të paguajë filialin për të përdorur pronat e regjistruara. Meqenëse shumëkombëshe kontrollon të dy entitetet, ajo mund të vendosë çmimin e transaksionit. Në fund, kjo bën që kompania në territorin e taksave të larta t’i paguajë shumë para filialit në parajsën fiskale.
Pas marrëveshjes, libri i fitimit në kompaninë e parë bie, ndërsa balanca në filialin e parajsës tatimore rritet. Shumëkombëshe tani mund të deklarojë më pak fitim në vendin ku taksat do të jenë më të larta dhe më shumë në vendin ku janë më të ulëta.
Ky nuk është thjesht një ushtrim i imagjinatës: ka ndodhur së fundmi me gjigantin amerikan të këpucëve Nike. Një rrjedhje dokumenti tregoi se ndërsa prodhimi dhe shitja e atleteve ndodhnin në vende me taksa të larta, njësitë vendore të kompanisë duhej të paguanin honorare për një filial në Bermuda, ku taksat praktikisht nuk ekzistojnë. Skema të ngjashme u raportuan për shumëkombëshe si Microsoft dhe Apple.
Pse ka rendesi?
Të ardhurat globale të taksave të humbura për shkak të zhvendosjes së fitimit ishin rreth 200 miliardë dollarë në vitin 2020, një vit kur pandemia COVID-19 dëmtoi masivisht aktivitetin ekonomik. Në vitin 2019, kjo shifër ishte 250 miliardë dollarë.
Për të vënë në kontekst humbjen e të ardhurave në vitin 2020, është rreth një e pesta e investimeve që u duhen vendeve në zhvillim për të zbutur efektet e ndryshimeve klimatike, sipas vlerësimeve të bëra nga një grup ekspertësh ekonomistësh që u mblodhën në COP27 në Sharm el-Sheikh. Egjipti.
Idann Gidron, koordinator i të dhënave në Observatorin e Taksave të BE-së, tha se vetëm kompanitë e mëdha mund të përballojnë të tregtojnë në tregjet ndërkombëtare dhe të hapin filiale në parajsat fiskale në det të hapur. Në këtë mënyrë, lojtarët më të mëdhenj përfundojnë me një barrë më të vogël tatimore.
“Kjo krijon padrejtësi fiskale sepse aktorët më të vegjël në ekonomi duhet të kontribuojnë më shumë se më të pasurit,” tha ai.
Kush fiton?
Sigurisht, fituesit më të mëdhenj të zhvendosjes së fitimit janë kompanitë që kursejnë në taksa. Një sasi joproporcionale e tyre vijnë nga Shtetet e Bashkuara. Rreth 40% e të gjitha fitimeve të zhvendosura globalisht vijnë nga shumëkombëshe amerikane.
Ndërsa konglomeratet kursejnë miliarda duke zhvendosur fitimet, janë parajsat fiskale që përfitojnë gjithashtu.
Gidron thotë për kërkimin e tyre, vendet me norma tatimore efektive nën 15% konsiderohen si parajsë fiskale. Ai merr në konsideratë normat që zbatohen normalisht dhe jo atë që shkruhet në letër, pasi shpesh përdoren boshllëqet ligjore për të ulur nivelet e taksave.
Raporti gjithashtu merr parasysh vendet ku kompanitë shumëkombëshe bëjnë fitime që janë tepër të larta në krahasim me pagat totale që paguajnë në nivel lokal – një tregues që fitimet e rezervuara transferohen nga vendet ku është kryer puna e vërtetë.
Disa vende të vogla nuk aplikojnë fare taksa, por megjithatë përfitojnë nga një nivel i rritur i aktivitetit ekonomik në terren. Edhe nëse njësitë vendore janë operacione shumë të vogla për shumëkombëshe, ato përsëri mund të jenë të rëndësishme për ekonomitë më të vogla.
Parajsat më të mëdha tatimore, nga ana tjetër, mund të aplikojnë normat e tyre më të ulëta tatimore mbi fitimet e zhvendosura. Edhe nëse taksat janë relativisht të ulëta, ato mbulojnë xhepat e tyre me të ardhura që përndryshe nuk do të kishin akses.
Ku janë parajsat fiskale?
“Njerëzit priren të mendojnë se zhvendosja e fitimit lidhet me vendet në Karaibe, por parajsat fiskale që po tërheqin shumicën e fitimeve janë në fakt në Evropë,” thotë Gidron.
Vende si Holanda, Irlanda, Zvicra, Luksemburgu dhe Belgjika marrin fitime më të zhvendosura sesa parajsat tropikale si Panamaja apo Bermuda. Kjo rezulton në suficit buxhetor në ato vende. Në Irlandë, për shembull, fitimet e zhvendosura gjenerojnë rreth 60% të të gjithë taksës së korporatës që vendi mblodhi në vitin 2020.
Të marra së bashku, parajsat kryesore evropiane tatimore morën një taksë shtesë prej 32 miliardë dollarësh për shkak të zhvendosjes së fitimeve në vitin 2020. Kjo do të thotë se ata po bëjnë, vetëm në para shtesë tatimore, një shumë afërsisht të barabartë me PBB-në e vendeve si Senegali, Hondurasi apo Bosnja. .
Territoret e huaja britanike dhe varësitë e kurorës gjithashtu nxisin një pjesë të konsiderueshme të abuzimit me taksat. Në vitin 2020, 76 miliardë dollarë fitime u zhvendosën në vende si Ishujt e Virgjër Britanikë, Bermuda, Ishujt Kajman dhe Jersey.
Kush humbet?
Në nivel ndërkombëtar, zhvendosja e fitimit është një lojë e shumës negative. Parajsat tatimore shtesë të të ardhurave që marrin shmangen nga vendet me norma më të larta tatimore. Në fund të fundit, kjo redukton paratë publike në dispozicion të qeverive në mbarë botën.
Humbësit më të mëdhenj janë anëtarët e tjerë të Bashkimit Evropian dhe vendet e tjera në Organizatën për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD). Gjermania, vendi më i prekur proporcionalisht, mund të kishte fituar 26% më shumë në taksat e korporatave në vitin 2020.
Sidoqoftë, fitime të konsiderueshme po rezervohen gjithashtu larg vendeve në zhvillim dhe në zhvillim: rreth 60 miliardë dollarë në 2020 – dhe kjo vlerë ra për shkak të COVID-19 nga 75 miliardë dollarë në 2019.
Një shembull është Brazili, i cili humbi një potencial prej 7 miliardë dollarësh të ardhura nga taksat në vitin 2020. Kjo shumë do të ishte e mjaftueshme për të përfshirë 4 milionë familje të tjera në Bolsa Familia, një program bazë të ardhurash që synon të zhdukë varfërinë.
A është e ligjshme?
Sipas Liz Nelson, drejtoreshë në grupin e kërkimit dhe avokimit, Tax Justice Network, ligjshmëria e skemave tatimore si zhvendosja e fitimit shpesh vendoset vetëm në gjykatat e drejtësisë, pasi ato priren të operojnë në zona gri të legjislacionit.
Nuk është e paligjshme që një shumëkombëshe të hapë degë në vende të ndryshme dhe këto degë janë të lira të tregtojnë mes tyre. Megjithatë, ka një arsye pse zhvendosja e fitimit zakonisht ndodh me transferimin e mallrave dhe shërbimeve jomateriale.
Ndërkohë që të njëjtat synime për uljen e taksave mund të arrihen gjithashtu duke vendosur çmime dinak për shitjet e të mirave materiale, pronat e paprekshme zakonisht nuk tregtohen në një treg të hapur. Kjo është e rëndësishme sepse, sipas rregulloreve ndërkombëtare, çmimet e paguara ndërmjet njësive të ndryshme të një kompanie shumëkombëshe duhet të pasqyrojnë atë që zakonisht shihet në transaksionet nga palët e palidhura.
Kur nuk ka tregues të qartë se çfarë është një çmim normal, është më e vështirë për autoritetet tatimore të ngrenë një rast kundër abuzimit të kompanive shumëkombëshe.
“Skema të tilla mund të mos jenë kriminale në kuptimin ligjor, por moralisht ato janë të gabuara,” tha Nelson. “Qeveritë janë bashkëfajtorë dhe shumëkombëshe janë bashkëfajtorë. Ato po krijojnë vështirësi për njerëzit që mund të jenë punonjësit e tyre.”
Çfarë mund të bëhet për ta zgjidhur atë?
Sipas Observatorit Tatimor të BE-së, niveli i zhvendosjes së fitimit ka qenë i qëndrueshëm globalisht që nga viti 2015, pavarësisht nismave nga OECD. Studiuesit thonë se kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se politikat e mëparshme nuk patën efekt, pasi ato mund të kishin parandaluar rritjen e sasisë. Megjithatë, ata e pranojnë se duhet bërë më shumë.
Në vitin 2021, rreth 140 vende nënshkruan një marrëveshje për të zbatuar një normë minimale globale të taksës së korporatave prej 15%. Megjithatë, studiuesit e Observatorit Tatimor të BE-së pohojnë se marrëveshja tatimore është e pamjaftueshme për shkak të boshllëqeve që do t’i lejonin disa vende të vazhdojnë të taksojnë kompanitë në nivele më të ulëta.
Në vend të kësaj, ata po propozojnë një grup taksash më të lartë prej 20%, me shtypjen e të gjitha boshllëqeve. Kjo, thonë ata, mund të gjenerojë 250 miliardë dollarë shtesë të ardhura tatimore në mbarë botën çdo vit.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
ANALIZA: Të rikthejmë madhështinë amerikane
Borxhet u rikthyen, por Shqipëria nuk ka kapacitet për…
Delaware nis hetimet për kompaninë “Dunwell Haberman”
