Shqipëria po ecën kënaqshëm në procesin e integrimit evropian, me angazhim serioz për negociatat, ndërsa përparimi në sistemin e drejtësisë dhe rritja ekonomisë janë në drejtimin e duhur, teksa theksi kritikues vihet te klima politike e cila është e polarizuar.
Këto janë pikat kryesore të progres raportit të Komisionit Evropian për Shqipëri, raporti i parë nga Brukseli pas përfundimit të fazës së parë të negociatave me procesin screening, raporti i të cilët u publikua në fund korrikun e kaluar.
Një fakt për t’u përmendur në raport është evidentimi disa herë i konfliktit në Partinë Demokratike, që KE e lidh edhe me pjesëmarrjen e ulët në zgjedhjet e 14 majit por edhe me polarizimin e klimës politike në Kuvend.
“Aktiviteti parlamentar vazhdoi të ndikohej nga polarizimi politik, në sfondin e përçarjeve të thella të vazhdueshme brenda partisë më të madhe opozitare”, evidenton raporti.
Negociatat Shqipëri-BE
Progres raporti nis me një panorama të përgjithshme të situatës në Shqipëri, teksa evidentohet fakti se tashmë vendi ka bërë konferencën e parë ndërqeveritare ne Brukselin dhe po ecën kënaqshëm në këtë drejtim.
“Pas Konferencës së parë Ndërqeveritare që hapi negociatat e anëtarësimit në BE me Shqipërinë në korrik 2022, qeveria ka rinovuar angazhimin e saj të përgjithshëm politik në rrugën e vendit në BE. Nën koordinimin e kryenegociatorit dhe strukturave të sapo reformuara të negociatave të BE-së, institucionet shqiptare kanë mobilizuar burime të konsiderueshme për t’u angazhuar aktivisht në procesin e shqyrtimit, i cili po ecën pa probleme, dhe për t’u përgatitur për hapat e ardhshëm në negociatat e anëtarësimit”, evidenton Komisioni Evropian.
Drejtësia me ritme të mira
Vlerësim shumë pozitiv Brukseli ka për avancimin në drejtim të një sistemi drejtësie të pavarur.
“Shqipëria ka një nivel të moderuar përgatitjeje për funksionimin e gjyqësorit. Të zbatimi i reformës në drejtësi vazhdoi, duke rezultuar në një progres të mirë në përgjithësi. Të Emërimet në Gjykatën Kushtetuese kanë përfunduar me të nëntë gjyqtarët tani zyrë, nga të cilët tetë me mandat të plotë nëntëvjeçar. Struktura e Specializuar kundër Korrupsioni dhe Krimi i Organizuar (SPAK) arriti rezultate të mëtejshme dhe një shef i ri special Prokurori u zgjodh në dhjetor 2022 pas një procesi të shëndoshë. Efikasiteti i gjyqësorit sistemi dhe aksesi në drejtësi vazhduan të ndikohen nga periudha e gjatë kohore e procedurave, rritja e ngarkesës së punës dhe numri i madh i lëndëve të pazgjidhura, i cili mbetet veçanërisht i lartë në apel dhe gjykatat e shkalles se pare. Është arritur progres në adresimin e vendeve vakante gjyqësore përmes betimi i 40 magjistratëve të rinj në tetor 2023. Vlerësimi i përkohshëm i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorët (procesi i verifikimit) ka vazhduar të ecë me ritme të kënaqshme”, thuhet në raport.
Komisioni evropian nënvizon edhe ecurinë shumë pozitive në reformën e institucioneve të reja të drejtësisë.
“Nga 6 Tetor, 57% e dosjeve të vettingut të përpunuara kanë rezultuar me shkarkime, dorëheqje apo ndërprerjen e mandatit. Në qershor 2023, Gjykata e Shkallës së Parë të Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimi i Organizuar dënoi ish-kreun e Gjykatës Kushtetuese me 6 muaj burg për deklarim të rremë dhe fshehje gjatë procesit të vetingut. Shqipëria duhet të sigurojë që procedurat penale të iniciohen sistematikisht ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve të të cilëve procesi i vetingut zbuloi elementë kriminalë”, thuhet në raport ndërsa kërkohet një përmirësim i sistemit të menaxhimit të burimeve njerëzorë dhe përgatitjes në gjyqësor për të rritur më tej efikasitetin dhe profesionalizmin në të gjithë sektorin.
“Janë ndërmarrë veprime pozitive drejt rritjes së rëndësisë së program trajnimi të vazhdueshëm në periudhën raportuese. Është bërë njëfarë progresi në këtë rast sistemi i menaxhimit, veçanërisht me krijimin e funksionimit të ndërveprimit grupi dhe miratimi i kornizës së ndërveprueshmërisë duke vendosur bazën për nxjerrjen e sistemi”.
Klima politike dhe zgjedhjet
Komisioni Evropian bën një panoramë për zgjedhjet lokale të 14 Majit në Shqipëri. KE thotë se zgjedhjet u zhvilluan në klimë të qetë, por u karakterizuar nga polarizimi politik.
“Vëzhguesit i vlerësuan ato si të mirëadministruara, konkurruese dhe me pjesëmarrjen e aktorëve kryesorë politikë. Shqetësimet kanë të bëjnë me keqpërdorimin e burimeve shtetërore, pretendimet për presion mbi punonjësit e sektorit publik dhe votuesit, dhe pretendimet për blerje votash”, nënvizon raporti.
Gjithashtu KE thotë se është regjistruar një pjesëmarrje e ulët prej vetëm 38.2%, duke ia atribuuar këtë edhe përplasjeve në Partinë Demokratike.
“Skena politike vazhdoi të shënohej nga polarizim politik, në sfondin e përçarjeve të thella të vazhdueshme brenda partisë më të madhe opozitare. Mbikëqyrja parlamentare e ekzekutivit mbeti e kufizuar. Në mars 2023, me një shumicë të madhe u miratuan amendamente që forcojnë rolin konsultativ të Parlamentit në procesin e negociatave të anëtarësimit. Vonesat dhe politizimi i emërimeve të Avokatit të Popullit dhe Komisionerit të ri Kundër Diskriminimit i dobësojnë këto institucione të pavarura. Nën koordinimin e kryenegociatorit dhe strukturave të reja negociuese të BE-së të reformuara, institucionet shqiptare kanë mobilizuar të rëndësishme”, citon raporti.
Reforma zgjedhore dhe Parlamenti
Komisioni evropian thotë se puna për reformën zgjedhore ka ngecur, ndërsa vlerëson reformën për rritjen e rolit të Kuvendit në procesin integrues.
“Pavarësisht krijimit të komisionit të posaçëm për reformën zgjedhore, nuk u arrit asnjë përparim as në miratimin e ndonjë teksti dhe as në adresimin e rekomandimeve të pazgjidhura të OSBE/ODIHR dhe Komisionit të Venecias. Kjo kërkon dialog politik konstruktiv dhe gjithëpërfshirës nga të gjitha palët” thuhet në Raport.
KE kërkon më shumë punë nga Shqipëria për përafrimin e ligjeve me Bashkimin Evropian, por edhe më shumë goditje kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit.
“Pavarësisht disa përparimeve dhe përpjekjeve të vazhdueshme në luftën kundër korrupsionit, duke përfshirë një numër dënimesh të nivelit të lartë dhe hetime financiare në nivel të lartë, sërish mbetet një fushë me shqetësim serioz. Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha të jetës publike dhe të biznesit dhe masat për parandalimin e tij vazhdojnë të kenë një ndikim të kufizuar, veçanërisht në sektorët vulnerabël” vijon progres raporti
Abuzimet me fondet e IPARD
Në progres raportin e Komisionit Evropian për vitin 2023 përmendet edhe hetimet për akuzat për abuzime me fondet e IPARD në sektorin e bujqësisë.
“Shqipëria duhet të përmirësojë bashkëpunimin e saj me Komisionin Evropian për hetimet. Në vitin 2022, raportoi 71 raste të parregullsive dhe mashtrimeve të dyshuara në programet IPA dhe IPARD. Megjithëse bashkëpunimi për hetimet është përmirësuar, Shqipëria duhet të shtojë përpjekjet e saj në zhvillimin e një historie solide në bashkëpunimin në hetime, duke ofruar, ndër të tjera, asistencë efektive operacionale për hetuesit nga Zyra Evropiane Kundër Mashtrimit (OLAF) në mënyrë që ata të mund të delegojnë plotësisht detyra e tyre në kryerjen e një kontrolli në vend në përputhje me Rregulloren e BE”, evidenton raporti.
Ekonomia rezistoi krizës dhe luftës
Komsioni Evropian vlerëson ecurinë ekonomike të Shqipërisë, duke theksuar se ajo përballoi krizën që erdhi nga lufta në Ukrainë.
“Shqipëria ka një nivel mesatar dhe të mirë të përgatitjes për zhvillimin e një ekonomie tregu funksionale dhe ka bërë disa përparime në adresimin e rekomandimeve të vitit të kaluar. Ekonomia tregoi elasticitet dhe rritja e PBB-së mbeti e fortë në vitin 2022, pavarësisht pasojave ekonomike nga lufta e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës. Shqipëria është në nivelin e përgatitjes për të përballuar presionin konkurrues dhe forcat e tregut brenda BE-së dhe ka bërë disa përparime në reformat strukturore në tregun e energjisë, infrastrukturën e transportit, dixhitalizimin e ekonomisë dhe rezultatet e arsimit, megjithëse mbeten boshllëqe të konsiderueshme me nivelet rajonale dhe evropiane”, thuhet në raporti.
Shqipëria është vend kandidat për në Bashkimin Evropian që nga viti 2014. Në vitin 2018, Komisioni rekomandoi hapjen e negociatave me Shqipërinë pa kushte. Në mars 2020, Këshilli Evropian miratoi vendimin për hapjen e negociatave të anëtarësimit me Shqipërinë, ndërsa në fund të korrikut 2023 doli raporti i parë Screening.
Report TV siguron progres raportin/ KE hetim për fondet e IPARD: Shqipëria të bashkëpunojë, të ofrojë asistencë efektive për hetuesit e BE Ndër të tjera në faqen 74 të progres raportit trajtohet mbrotja e interesave financiare të BE-së. Në këtë pjesë i kushtohet vëmendje hetimeve të përdorimit të fondeve të IPARD II. Shqipërisë I kërkohet të përmirësojë bashkëpunimin e saj me Komisionin Evropian për hetimet si dhe të hartohet një strategji kombëtare kundër mashtrimit “Shqipëria ka siguruar një nivel përafrimi me acquis të BE-së, megjithatë, ajo ende duhet të harmonizojë plotësisht legjislacionin e saj me Direktivën e BE-së për luftën kundër mashtrimit ndaj interesave financiare të BE-së me anë të ligjit penal” thuhet në raport. Shërbimi kombëtar i koordinimit kundër mashtrimit ka krijuar një rrjet që përfshin autoritetet e tjera përkatëse, i cili takohet rregullisht. Megjithatë, rolet e autoriteteve pjesë e rrjetit AFCOS duhet të qartësohen më tej në lidhje me mbrojtjen e interesave financiare të BE-së. Një strategji kombëtare kundër mashtrimit duhet ende të miratohet. Manuali i procedurave për parregullsitë vazhdon të përditësohet. Shqipëria duhet të përmirësojë bashkëpunimin e saj me Komisionin Evropian për hetimet. Në vitin 2022, raportoi 71 raste të parregullsive dhe mashtrimeve të dyshuara në programet IPA dhe IPARD. Megjithëse bashkëpunimi për hetimet është përmirësuar, Shqipëria duhet të shtojë përpjekjet e saj në zhvillimin e një historie solide në bashkëpunimin në hetime, duke ofruar, ndër të tjera, asistencë efektive operacionale për hetuesit nga Zyra Evropiane Kundër Mashtrimit (OLAF) në mënyrë që ata të mund të delegojnë plotësisht detyra e tyre në kryerjen e një kontrolli në vend në përputhje me Rregulloren (BE, Euratom) Nr 883/2013 dhe Rregulloren (KE, Euratom) Nr 2185/1996. Në korrik 2023 Komisioni Evropian pezulloi përkohësisht pagesat nga programi për Shqipërinë në pritje të gjetjeve përfundimtare nga zyra e OLAF. Vetë Ministria e Bujqësisë në Tiranë e pranoi nisjen e hetimeve, por i konsideroi si procedurë normale, e ndodhur edhe në shumë raste edhe në vendet e Bashkimit Evropian. Shqipëria është vend kandidat për në Bashkimin Evropian që nga viti 2014. Në vitin 2018, Komisioni rekomandoi hapjen e negociatave me Shqipërinë pa kushte. Në mars 2020, Këshilli Evropian miratoi vendimin për hapjen e negociatave të anëtarësimit me Shqipërinë, ndërsa në fund të korrikut 2023 doli raporti i parë Screening. (Kliko këtu për të lexuar dokumentin e plotë) Progres raportin e KE
