Qipro është një ishull në Detin Mesdhe lindor, jo aq larg nga Izraeli, Siria, Turqia, Libani dhe Egjipti. Është një destinacion popullor turistik për turistët sirianë, izraelitë dhe libanezë dhe në dekadën e fundit, ai ka gëzuar popullaritet në rritje me vizitorët rusë.
Ishulli është gjithashtu shumë i rëndësishëm nga pikëpamja gjeopolitike për shkak të vendndodhjes së tij midis Evropës dhe Lindjes së Mesme. Pjesa më e madhe e aktivitetit të ishullit aktualisht sillet rreth shumë fushave të gazit në det të hapur që janë zbuluar në 15 vitet e fundit, më së fundi në 2022.
Shumë shpresojnë se për shkak të gazit të saj, Qipro do të jetë në gjendje të luajë një rol më të madh në Lindjen e Mesme.
Eksperti i Lindjes së Mesme, Cosme Ojeda nga Universiteti CEU i Spanjës, San Pablo, beson se depozitat e gazit mund të përbëjnë një mundësi për paqen në rajon dhe të ndihmojnë në deskalimin e konfliktit të vazhdueshëm midis Turqisë dhe Greqisë mbi Qipron.
“Fushat e gazit kanë potencialin për të rritur jashtëzakonisht prosperitetin e të gjithë të përfshirëve. Ky lloj projektesh tubacioni nuk mund të realizohet vetëm dhe t’i detyrojë kundërshtarët të punojnë së bashku,” tha Ojeda.
Turqia ka mbajtur një qëndrim kundër Izraelit në luftën kundër Hamasit, ndërsa Qiproja ka qëndruar qartë në anën e Izraelit. Kjo tregon se sa të ndryshme janë pozicionet, tha Ojeda.
Planet për fushën e gazit të Gazës Detare në akull
Elai Rettig, kreu i Divizionit të Energjisë në Qendrën Begin-Sadat për Studime Strategjike të Izraelit, tha se vendimi i Gjermanisë për të ngrirë projektin e gazsjellësit Nord Stream 2 si rezultat i luftës së Rusisë kundër Ukrainës i trembi investitorët.
“Megjithatë, depozitat e gazit në det të hapur në Lindjen e Mesme mund të zvogëlojnë ndjeshëm rëndësinë e furnizuesve të tjerë të gazit, si dhe varësinë nga vende të tilla si Katari,” shtoi ai.
Lufta Izrael-Hamas erdhi në kohën kur Lindja e Mesme ishte në prag të një ngjarjeje historike, tha Rettig. “Kishte një marrëveshje tentative midis Izraelit dhe qeverisë së Gazës për të zhvilluar, financuar dhe shpuar së bashku fushën e gazit Detare të Gazës.”
“Marrëveshja mund të kishte ndryshuar marrëdhëniet midis Izraelit dhe palestinezëve në shumë mënyra pozitive dhe në këtë mënyrë të kishte një ndikim pozitiv në rajon,” tha ai.
Por pas sulmeve terroriste të Hamasit në Izrael më 7 tetor, këto plane janë lënë në pritje.
LNG në Qipro ka më shumë gjasa se linjat e gazit për në Greqi
Qiproja është e ndarë që nga viti 1974. Gjysma jugore është anëtare e Bashkimit Evropian, ndërsa Republika Turke e Qipros Veriore njihet vetëm nga Turqia.
Ka pasur edhe konflikte territoriale në lidhje me kufijtë detarë. Në 10 vitet e fundit, një sërë marrëveshjesh janë arritur midis Izraelit dhe Libanit, Izraelit dhe Turqisë, dhe midis Qipros dhe Greqisë se kush mund të shpojë për gazin e ishullit dhe kush mund ta shesë atë. Por sipas Rettig, asnjëra prej tyre nuk ishte “detyruese”.
Kancelari gjerman Olaf Scholz, i cili u takua me presidentin qipriot Nikos Christodoulides në maj, është gjithashtu i interesuar që Qipro t’i shesë gaz BE-së në të ardhmen. Chevron, TotalEnergies dhe ENI janë vetëm disa nga lojtarët e interesuar për gazin në Mesdheun lindor dhe janë të përfshirë në mënyra të ndryshme.
Në afat të shkurtër, do të jetë më e lehtë të eksportohet gazi natyror i lëngshëm (LNG) sesa të ndërtohet një tubacion i ri, kështu që qeveria në Nikosia po kërkon të ndërtojë një terminal LNG sa më shpejt të jetë e mundur.
Megjithatë, të gjitha negociatat duhet të përfshijnë Turqinë. Ankaraja ka pretenduar për burimet natyrore në brigjet e ishullit që nga viti 1974.
Për Qipron, depozitat e gazit janë një mundësi për t’u bërë ekonomikisht më pak e varur nga Rusia, e cila ofroi mbështetje në formën e kredive dhe investimeve pas krizës financiare të vitit 2013. Rusia ishte gjithashtu e interesuar për gazin qipriot në atë kohë, por që atëherë ka hequr dorë nga planet e shpimit.
Ulja e varësisë nga Rusia
Kyriacos Kokkinos, i cili shërbeu si shkencëtari kryesor për kërkimin dhe inovacionin në qeverinë e mëparshme qipriote, kishte shpresuar se shtrëngimi i lidhjeve ekonomike me Izraelin do të ndihmonte në reduktimin e mbështetjes së Qipros nga Rusia. Megjithatë, kjo ishte para luftës aktuale midis Izraelit dhe Hamasit.
“Është një pozicion që izraelitët shpikën dhe të cilin ne e miratuam sepse donim të ishim një qendër ndërkombëtare e teknologjisë dhe shkencës si ata,” tha ai. Ai shtoi se gazi i ishullit mund të jetë një urë për më shumë bashkëpunim ekonomik. Kjo situatë, tha ai, nuk ka ndryshuar që nga 7 tetori, por pyetja tani është se si të veprohet.
Shpimi duhet të kishte filluar në vitin 2018, sipas planeve origjinale të krijuara nga grupi energjetik Noble, të cilin kompania shumëkombëshe amerikane Chevron e bleu në vitin 2020.
Në vitin 2022, Libani dhe Izraeli arritën një marrëveshje historike për ndarjen e fushës së gazit përtej kufirit të tyre detar. Por konflikti aktual me Hamasin mund t’i ndalë këto plane.
Fuqi të ndryshme po bëjnë pazare dhe manovra, tha Ojeda. “Do të nevojitet shumë durim.”
Projektet e energjisë anashkalojnë Turqinë
DEH Quantum Energy me bazë në Qipro po punon aktualisht në një kabllo energjie nëndetëse për të lidhur rrjetet e energjisë të Greqisë, Qipros dhe Izraelit. Nisur nga situata aktuale, Rettig mendon se ky projekt do të jetë më i lehtë për t’u realizuar sesa një gazsjellës.
I quajtur EuroAsia Interconnector, projekti 2000 megavat do të ishte kablloja më e gjatë e energjisë nëndetëse në botë.
Edhe një herë, Turqia nuk është e përfshirë. “Por qeveria atje ndoshta do të shqetësohej më pak prej saj sesa nga një tubacion gazi nga Qipro në Greqi,” tha Rettig.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Kriza energjetike do të zgjasë më shumë sesa një dimër”
‘The Economist’: Si duhet të përballet Europa me krizën e energjisë?
“Industria në mbijetesë, qeveria të nxisë industrializimin e vendit”
