Aksionet dhe obligacionet evropiane kanë pasur shumë për t’u marrë në vitet e fundit, jo më pak luftë, një krizë energjetike dhe inflacion në rritje. Tani gjërat po shikojnë lart. Indeksi dax i aksioneve të Gjermanisë është shtuar 11% që nga fillimi i nëntorit. Yield-et e obligacioneve të qeverisë franceze dhjetëvjeçare kanë rënë nga 3.5% në tetor në 2.8%. Edhe yield-et italiane ranë për pak kohë nën 4%, nga 5% në mes të tetorit. Investitorët janë pjesërisht optimistë sepse inflacioni po bie më shpejt se sa pritej. Megjithatë, disponimi i tyre pasqyron gjithashtu një realitet më të zymtë: ekonomia është aq e dobët sa sigurisht që shkurtimet e normave të interesit nuk janë larg.
A do ta ndjekin politikëbërësit? Në nëntor inflacioni qëndroi në vetëm 2.4%, brenda një mustaqe të objektivit prej 2% të Bankës Qendrore Evropiane. Tregjet janë duke ulur çmimet me dy ulje deri në qershor dhe tre të tjera deri në tetor, për të ulur normën kryesore në 2.75%, nga 4% (shih grafikun 1). Ekonomistët janë më pak të sigurt – ata presin vetëm uljen e parë deri në qershor. “Numri më i fundit i inflacionit e ka bërë një rritje të mëtejshme të normës mjaft të pamundur,” pranoi kohët e fundit Isabel Schnabel, një anëtare e ashpër e bordit ekzekutiv të BQE. Por nuk ka pasur asnjë aluzion për shkurtime. Sigurisht që askush nuk e pret një të tillë në takimin e 14 dhjetorit. Në një kohë kur ekonomia e Evropës po dobësohet me shpejtësi, zyrtarët rrezikojnë të jenë të ngadaltë në reagim.
Ka dy arsye për shqetësim të veçantë. E para është rritja e pagave. Fillimisht, inflacioni i eurozonës u nxit nga rritja e çmimeve të energjisë dhe zinxhirët e furnizimit të rënduar, gjë që rriti çmimin e mallrave. Meqenëse marrëveshjet e pagave janë rënë dakord shpesh për disa vite në tregun e unionizuar të punës në Evropë, pagat dhe çmimet e shërbimeve u deshën më shumë për t’u përgjigjur. Si rezultat, deri në tremujorin e tretë të vitit 2023, pagat reale gjermane kishin rënë afërsisht në nivelin e tyre në vitin 2015. Tani ato po rikuperojnë terrenin e humbur. Në mënyrë të ngjashme, pagat e negociuara kolektive holandeze u rritën me pothuajse 7% në tetor dhe nëntor, krahasuar me një vit më parë, edhe pse inflacioni lëvizi rreth zeros. Rritja e përgjithshme e pagave në vendet e eurozonës është rreth 5%.
Nëse kjo rritje e pagave vazhdon, inflacioni mund të rritet në vitin 2024 – frika e madhe e BQE-së. Megjithatë ka shenja që tashmë ka filluar të ngadalësohet. Në të vërtetë, një platformë punësimi, gjurmon pagat në shpalljet e punës. Ai zbulon se rritja e pagave në lista ka rënë (shih grafikun 2), duke sugjeruar se pagat do të pasojnë së shpejti. Për më tepër, rritja e pagave nuk çon gjithmonë në inflacion. Fitimet e korporatave, të cilat panë një rritje në vitin 2022 kur kërkesa ishte e lartë dhe pagat ishin të ulëta, mund të marrin një goditje. Ka disa tregues se marzhet kanë filluar të tkurren.
Arsyeja e dytë për shqetësim është shëndeti i ekonomisë në përgjithësi. Ajo ka luftuar me kërkesën e dobët ndërkombëtare, përfshirë nga Kina, dhe çmimet e larta të energjisë. Tani sondazhet sugjerojnë se si prodhimi ashtu edhe shërbimet janë në një recesion të lehtë. Një bum konsumi në pjesë të Evropës tashmë po zbehet: vetë politika monetare po rëndon mbi blerjet më të mëdha të financuara nga borxhi dhe pronarët e hipotekave po zvogëlohen për të përmbushur pagesa më të mëdha mujore.
Rënia e normave të interesit të tregut duhet të lehtësojë kushtet financiare si për konsumatorët ashtu edhe për investitorët, dhe për këtë arsye të zvogëlojë nevojën që zyrtarët e BQE-së të lëvizin shpejt. Megjithatë, ka një kapje. Siç thekson Davide Oneglia nga ts Lombard, një firmë kërkimore, këto norma interesi më të ulëta të tregut reflektojnë kryesisht rënien e inflacionit dhe kështu nuk prodhojnë norma reale më të ulëta. Si rezultat, ata nuk kanë gjasa të bëjnë aq shumë për të stimuluar kërkesën.
Ka një arsye më shumë që politikëbërësit të bëjnë një lëvizje përpara. Ndryshimet e normave të interesit ndikojnë në ekonomi me vonesë: duhet kohë që normat më të larta të ndryshojnë vendimet e investimeve dhe shpenzimeve, dhe si rrjedhim të ulin kërkesën. Përplasja e plotë e ndryshimeve në norma zakonisht kërkon një vit ose më shumë për t’u ndjerë, që do të thotë se shumë nga rritjet e normave të BQE-së duhet të kalojnë ende. Politikëbërësit ndoshta janë shtrënguar shumë.
Ana e kundërt është se uljet e normave në muajt e ardhshëm nuk do të ndikojnë në ekonomi deri në fund të vitit 2024, kohë në të cilën pak analistë presin që inflacioni të jetë ende një problem dhe shumë presin që ekonomia të jetë ende në vështirësi. Deri atëherë, politikëbërësit e BQE-së do të duan të jenë afër normës “neutrale” të interesit të bllokut, e cila është diku midis 1.5 dhe 2%, mendon zoti Oneglia, që të mos vazhdojnë të ulin kërkesën. Fillimi herët do të nënkuptonte që BQE-ja do të shmangte uljen shumë agresive gjatë verës së vitit 2024.
Të dhënat e inflacionit të janarit mund të jenë të paqëndrueshme, pjesërisht për shkak se skemat e ndihmës së qeverisë të prezantuara gjatë krizës energjetike po hiqen gradualisht. Një rritje do ta bënte BQE-në edhe më të kujdesshme. Të dhënat e pagave publikohen me një vonesë të gjatë në Evropë dhe zyrtarët shpesh hezitojnë të mbështeten në tregues në kohë reale, siç janë të dhënat e publikuara nga Indeed. Kjo është arsyeja pse ekonomistët nuk presin ulje të normave deri në qershor, shumë më vonë se sa sugjerohet nga çmimet aktuale të tregut. BQE ishte shumë e ngadaltë për të reaguar ndaj rritjes së inflacionit. Tani rrezikon të jetë shumë i ngadalshëm edhe në rrugën e poshtëm.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Europa po shkon drejt recesionit!
Europa po shkon drejt recesionit. Sa i rëndë do të jetë?
