Historia e inflacionit në Rusi është e gjatë dhe e dhimbshme. Pas revolucionit të vitit 1917, vendi u përball me vite të tëra çmimesh në rritje dhe më pas u përball me presion të vazhdueshëm çmimesh në periudhën e hershme të sundimit të Josef Stalinit. Fundi i Bashkimit Sovjetik, kriza globale financiare e viteve 2007-09 dhe më pas pushtimi i parë i Ukrainës nga Vladimir Putin në vitin 2014 sollën gjithashtu telashe. Shpejt deri në fund të vitit 2023, ndërsa lufta në Ukrainë po i afrohet përvjetorit të dytë dhe çmimet ruse po përshpejtohen përsëri – edhe pse inflacioni lehtësohet diku tjetër.
Sipas shifrave të publikuara më 8 dhjetor, inflacioni në nëntor ishte 7.5%, nga viti në vit, nga 6.7% një muaj më parë. Banka qendrore u përball me një rritje në fillim të vitit 2022, menjëherë pasi Rusia pushtoi Ukrainën për herë të dytë. Tani, megjithatë, zyrtarët shqetësohen se ata mund të humbasin kontrollin. Në mbledhjen e fundit të bankës ata ngritën normat e interesit me dy pikë përqindjeje, dyfishi i asaj që pritej. Në rradhën e tyre më 15 dhjetor, një rritje e ngjashme është në kartat. Megjithatë, shumica e parashikuesve presin që inflacioni të vazhdojë të rritet.
Inflacioni i Rusisë i vitit 2022 u shkaktua nga një rubla më e dobët. Pasi Putin filloi pushtimin e tij, monedha ra me 25% kundrejt dollarit, duke rritur koston e importeve. Këtë herë lëvizjet e monedhës po luajnë një rol të vogël. Në muajt e fundit, rubla në fakt është rritur, pjesërisht për shkak se zyrtarët vendosën kontrollet e kapitalit. Inflacioni i çmimeve të mallrave të konsumit joushqimor, shumë prej të cilave importohen, është në përputhje me mesataren e paraluftës.
Megjithatë, shikoni më nga afër ekonominë e Putinit gjatë kohës së luftës dhe bëhet e qartë se ajo po mbinxehet në mënyrë të rrezikshme. Inflacioni në sektorin e shërbimeve, i cili përfshin gjithçka, nga këshillat ligjore deri te ushqimet në restorante, është jashtëzakonisht i lartë. Kostoja e një nate qëndrimi në Ritz-Carlton të Moskës, që tani quhet Carlton pasi mbështetësit e saj perëndimorë u tërhoqën, është rritur nga rreth 225 dollarë para pushtimit në 500 dollarë. Kjo sugjeron se shkaku i inflacionit është i rritur në vend.
Shumë ekonomistë fajësojnë shpenzimet e qeverisë, të cilat po rriten ndërsa zoti Putin përpiqet të mposht Ukrainën. Në vitin 2024 shpenzimet e mbrojtjes pothuajse do të dyfishohen, në 6% të PBB-së – më e larta që nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Duke pasur parasysh zgjedhjet e ardhshme, qeveria po rrit gjithashtu pagesat e mirëqenies. Disa familje të ushtarëve të vrarë në aksion po marrin pagesa ekuivalente me pagën mesatare prej tre dekadash. Shifrat nga ministria e financave e Rusisë sugjerojnë se stimuli fiskal aktualisht vlen rreth 5% të PBB-së, një nxitje më e madhe se ajo e zbatuar gjatë pandemisë Covid-19.
Kjo, nga ana tjetër, po rrit normën e rritjes së vendit. Të dhënat ekonomike në kohë reale të publikuara nga Goldman Sachs, një bankë, tregojnë për rritje solide. JPMorgan Chase, një tjetër bankë, ka rritur parashikimin e saj të PBB-së për vitin 2023, nga një rënie prej 1% në fillim të vitit, në 1.8% në qershor dhe së fundmi në 3.3%. “Tani ne themi me besim: do të jetë mbi 3%,” u mburr kohët e fundit zoti Putin. Parashikimet e një kolapsi ekonomik rus – të bëra pothuajse në mënyrë uniforme nga ekonomistët dhe politikanët perëndimorë në fillimin e luftës në Ukrainë – janë dëshmuar jashtëzakonisht të gabuara.
Problemi është se ekonomia ruse nuk mund të përballojë një rritje kaq të shpejtë. Që nga fillimi i vitit 2022, oferta e saj është tkurrur në mënyrë drastike. Mijëra punëtorë, shpesh me arsim të lartë, janë larguar nga vendi. Investitorët e huaj kanë tërhequr rreth 250 miliardë dollarë investime të drejtpërdrejta, gati gjysma e stokut të paraluftës.
Kërkesa e nxehtë po përballet me këtë ofertë të reduktuar, duke rezultuar në çmime më të larta për lëndët e para, kapitalin dhe fuqinë punëtore. Papunësia, me më pak se 3%, është në nivelin më të ulët të regjistruar, gjë që po i inkurajon punëtorët të kërkojnë paga shumë më të larta. Paga nominale po rritet me rreth 15% nga viti në vit. Më pas, kompanitë po ua kalojnë këto kosto më të larta klientëve.
Normat më të larta të interesit mund t’i heqin përfundimisht kësaj kërkese, duke ndaluar rritjen më të madhe të inflacionit. Një rikuperim i çmimit të naftës dhe kontrolle shtesë të kapitalit mund të rrisin rublën, duke ulur koston e importeve. Megjithatë e gjithë kjo po funksionon kundër një force të palëvizshme: dëshirës së Putinit për të fituar në Ukrainë. Me shumë fuqi financiare, ai ka potencialin për të shpenzuar edhe më të mëdha në të ardhmen, duke sjellë akoma një inflacion më të shpejtë. Si në shumë raste të mëparshme, në Rusi ka gjëra më të rëndësishme sesa stabiliteti ekonomik.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A e përballon Kina një luftë të ftohtë?
“Më të ashpër me Rusinë”, pse Gjermania nuk është dakord?
A do të nisë një luftë bërthamore Putini? Zheji: Perëndimi i pa sigurtë
