Turqia ka sfida të tjera në Detin e Zi dhe me NATO-n…
Presidenti i Turqisë, Recep Tayyip Erdoğan, do të mbërrijë në Athinë të enjten për herë të parë në gjashtë vjet, i vendosur për të vazhduar me një “qasje të favorshme” nga mosmarrëveshjet dhe tensionet e lëna nga udhëtimi i tij i mëparshëm në qytet.
Herën e fundit që lideri turk vizitoi kryeqytetin grek, pikërisht gjashtë vjet më parë deri në atë ditë – ajo që ishte faturuar si një turne historik u shndërrua në një teatër verbal lufte ndërsa Erdogan, duke hequr dorë nga bukuritë diplomatike, shkoi në ofensivë.
Brenda një ore pas zbritjes nga avioni, ai kishte: vënë në pikëpyetje traktatin që përcaktonte kufijtë midis dy fqinjëve; ngriti çështjen e mprehtë të Qipros së ndarë nga lufta; të flakta për trajtimin e pakicës myslimane në Traki; dhe i ndëshkoi grekët për trajtimin e vendeve osmane, një trashëgimi prej 400 vjetësh sundimi osman.
“Ne ende nuk e kemi harruar atë,” tha një diplomat i vendosur mirë. “Ishte sikur të ishte një boksier në ring, duke gjuajtur grushta nga fillimi në fund”.
Që atëherë e tutje, lidhjet dypalëshe vetëm u përkeqësuan, me dy rivalët e NATO-s gati në luftë për burimet e diskutueshme të energjisë nënujore; Athina akuzon fqinjin e saj për “armatim” të migracionit dhe Ankaraja vë në pikëpyetje pronësinë e ishujve periferikë grekë.
Gjatë vizitës së së enjtes – që pritet të zgjasë mezi gjashtë orë – udhëheqësi i famshëm i paparashikueshëm do të lërë mënjanë pugilizmin.
Ajo që i mungon në kohë, thotë Erdogan, do të bëhet në miqësi, me një ofensivë sharmi që synon jo vetëm ndërtimin e urave, por dërgimin e një mesazhi të bashkërenduar paqeje në një kohë kur lufta në Gaza po shkakton telashe në Mesdheun lindor.
“Ne do të shkojmë në Athinë me një qasje të favorshme.Atje do të diskutojmë si për marrëdhëniet tona dypalëshe ashtu edhe për marrëdhëniet Turqi-BE, në mënyrë që të marrim vendime të denja për frymën e epokës së re.”, u tha ai gazetarëve në bordin e avionit presidencial ndërsa kthehej nga samiti i klimës Cop28.
Të mërkurën, presidenti 69-vjeçar shkoi më tej, duke i thënë të përditshmes greke Kathimerini se nuk kishte asnjë problem që të dy vendet nuk mund ta kapërcenin.
“Pavarësisht nëse janë çështjet në Egje, përpjekjet e përbashkëta kundër migrimit të parregullt, problemet e vazhdueshme të pakicës turke në Greqi, nuk ka asnjë problem që ne nuk mund ta zgjidhim përmes dialogut të bazuar në vullnetin e mirë të ndërsjellë.”, tha Erdogan.
Të paktën tetë marrëveshje bashkëpunimi, duke filluar nga rritja e tregtisë dypalëshe deri te miratimi i një marrëveshjeje migracioni që do të shihte zyrtarët e rojes bregdetare nga të dy vendet të krijojnë linja komunikimi të drejtpërdrejtë, janë planifikuar të nënshkruhen.
Rënia dramatike e fluksit të migracionit nga Turqia në muajt e fundit ka qenë tregues i përmirësimit të lidhjeve.
Erdogan tha se, në kohën kur ai të largohet nga Athina, ai shpreson që të dy palët të kenë nënshkruar një “deklaratë të marrëdhënieve miqësore dhe bashkëpunimit të mirë fqinjësor … për të zyrtarizuar këtë qëllim të ndërsjellë”.
Analistët besojnë se lidhjet më të mira me Greqinë do të jenë gjithashtu çelësi për riparimin e marrëdhënieve të tensionuara të Turqisë me Bashkimin Evropian dhe aleatët e tjerë perëndimorë.
Por ndërsa tërmeti shkatërrues i Turqisë në shkurt dhe një përplasje vdekjeprurëse treni në Greqinë qendrore i kishin shtyrë me zell fqinjët drejt afrimit, zyrtarët besojnë se mosmarrëveshjet e paqëndrueshme të gjata do të anashkalohen të enjten.
Në vend të kësaj, delegacionet ka të ngjarë të përqendrohen në “politikë të ulët” që mund të japin lehtësisht fryte.
Greqia dhe Turqia mbeten në mosmarrëveshje për një sërë çështjesh, duke përfshirë kufijtë detarë, shtrirjen e rafteve të tyre kontinentale dhe hapësirën ajrore mbi Egje, megjithëse armiqësia mund të gjurmohet në nënshtrimin e grekëve nën sundimin osman përpara se një luftë e përgjakshme pavarësie të çonte në krijimi i shtetit modern grek në 1830.
Ndarja e vazhdueshme e Qipros – e pushtuar nga Turqia në 1974 pas një grusht shteti që synonte bashkimin me Greqinë – ka mbetur një gjemb i përhershëm në marrëdhënie.
Por ka shenja në rritje se në Ankara dhe Athinë, zyrtarët janë të etur të përqendrohen në marrëdhëniet dypalëshe përtej kufizimeve të vendosura në të dy kryeqytetet nga problemi i pazgjidhur i Qipros.
Me Erdoganin dhe kryeministrin grek Kiriakos Mitsotakis të rizgjedhur këtë vit dhe që gëzojnë shumicë komode, diplomatët pranojnë se liderët kanë hapësirën për t’u përqëndruar në çështjet e brendshme.
Përmirësimi i lidhjeve dypalëshe shihen si të dobishme për fokusin përkatës ekonomik që ndajnë të dy burrat, me Greqinë në një rritje të shpejtë pas një dekade trazirash financiare dhe Turqinë që po lufton me inflacionin e gjymtuar dhe investimet e lëkundshme ndërkombëtare.
Nënkryetari i Fondit Gjerman Marshall të Shteteve të Bashkuara, Ian Lesser, tha: “Të dy vendet kanë interesa shumë praktike për të pasur një marrëdhënie më të qëndrueshme”, duke vënë në dukje se të qenit në një bazë lufte pothuajse të vazhdueshme në Egje ishte një biznes i kushtueshëm..Kërkesat për shpenzimet e mbrojtjes të nxitura nga marrëdhëniet e tensionuara janë shumë të larta.”
“Turqia ka sfida të tjera në Detin e Zi dhe me NATO-n. Ekziston një dëshirë për të stabilizuar marrëdhëniet me Uashingtonin dhe Brukselin përmes Greqisë dhe tensionin në Egje”., shtoi ai.
Që nga krijimi i republikës turke 100 vjet më parë, ka pasur periudha të tjera të tensionit, veçanërisht në vitet 1930 dhe 1990, kur fqinjët u pajtuan pasi pësuan tërmete shkatërruese brenda disa javësh nga njëri-tjetri.
Lesser tha se çështja e madhe tani nuk ishte nëse secila palë dëshiron afrimin, por sa kohë do të zgjasë.
Tetëmbëdhjetë muaj më parë, linjat e komunikimit midis Athinës dhe Ankarasë u ndalën fare kur Erdogani, i irrituar nga marrëdhëniet në rritje SHBA-Greqi, njoftoi se nuk do të fliste më me Mitsotakis.
“Ka një cilësi të rënduar në politikën e jashtme të formësuar nga liderë të fortë individualë,” tha Lesser, duke iu referuar reputacionit të Erdoganit për paparashikueshmëri.
“Ajo mund të jetë kërcënuese dhe destabilizuese, por, me raste, prodhon edhe hapje pozitive. Pyetja tani është a do të jetë i qëndrueshëm?”/ Marrë nga The Guardian
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Greqia nuk është vetëm”, Mitsotakis marrëveshje me Macron
