Axhenda ekonomike globale është mbushur në vitin 2023. Në korrik ishte Forumi Politik i Nivelit të Lartë të Kombeve të Bashkuara, kushtuar monitorimit të progresit drejt Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm. Samiti i dytë i SDG u mbajt në shtator, siç ishte samiti i G20 në Nju Delhi, i ndjekur në tetor nga takimet vjetore të Bankës Botërore dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar në Marrakesh. Në nëntor, OKB-ja miratoi një vendim të rëndësishëm për bashkëpunimin ndërkombëtar tatimor. Tani, udhëheqësit po takohen në Dubai për Konferencën vjetore të OKB-së për Ndryshimet Klimatike (COP28).
Një mësim i qartë nga takimet e deritanishme është se botës po i duhet shumë kohë për të arritur SDG-të – veçanërisht për t’i dhënë fund varfërisë dhe për të garantuar sigurinë ushqimore – dhe për të bërë përparim domethënës në luftën kundër ndryshimeve klimatike. Një tjetër është se ekonomia globale po përballet me politikëbërësit me rreziqe të shumta: në vitin 2022, një rritje e inflacionit çoi në rritje të shpejtë të normave të interesit në shumë vende, të cilat, së bashku me borxhin publik në rritje, kufizuan aftësinë e qeverive për të përdorur politika fiskale ekspansioniste për të kundërshtuar. ngadalësimi i rritjes. Megjithëse inflacioni është në rënie, normat e larta të interesit dhe rritja më e ngadaltë vazhdojnë.
Ndër masat që janë propozuar në dhe rreth mbledhjeve të këtij viti, veçohen tre. Së pari, financimi ndërkombëtar i zhvillimit duhet të zgjerohet ndjeshëm. Së dyti, vendet në zhvillim kanë nevojë për më shumë mbështetje për t’u mundësuar atyre të kontribuojnë në ofrimin e të mirave publike globale, veçanërisht në luftën kundër pandemive globale dhe ndryshimeve klimatike, dhe të menaxhojnë efektet e ndërprerjeve ekonomike ndërkombëtare. Së treti, një lloj lehtësimi duhet t’u ofrohet vendeve me rrezik të lartë të shqetësimit të borxhit – një grup që përfshin të paktën një të tretën e ekonomive në zhvillim.
Janë marrë pak vendime se si të arrihen këto objektiva, por duket se po shfaqet një konsensus rreth disa ideve. Në veçanti, bankat e zhvillimit shumëpalësh (MDB) duhet të kalojnë përtej rolit të tyre tradicional të mbështetjes së projekteve të investimeve të vendeve në zhvillim në zhvillimin social dhe infrastrukturën, në avancimin e të mirave publike globale. Kjo e fundit kërkon financime me koncesion, duke përfshirë për vendet me të ardhura të mesme dhe investime të sektorit privat në ato mallra të mbështetura nga këto institucione.
Për më tepër, vendet me borxhe të larta kanë nevojë për akses në linjat e reja të kreditimit dhe, ndoshta, pezullimin e shërbimit të borxhit dhe madje reduktimin e detyrimeve të tyre në kohë krize. Së bashku me MDB-të, FMN-ja duhet të kontribuojë përmes mekanizmave të posaçëm financimi si Trusti i Rezistencës dhe Qëndrueshmërisë dhe Trusti për Reduktimin dhe Rritjen e Varfërisë, të cilat u krijuan për të financuar vendet në zhvillim me të drejta të veçanta tërheqjeje të papërdorura të vendeve të zhvilluara (pasuri rezervë e Fondit). Fonde të ngjashme mund të krijohen për të kanalizuar SDR-të e papërdorura në vende përmes MDB-ve.
Disa nga propozimet më interesante lidhen me reformën e Bankës Botërore. Një komponent kyç i Udhërrëfyesit të Evolucionit të institucionit është rritja e kapacitetit të tij financiar duke përdorur kapitalin ekzistues, mundësisht të plotësuar me burime nga institucionet private dhe përdorimin më aktiv të garancive të kredisë.
Por ka dy probleme me këto propozime. Së pari, ata kërkojnë burime të konsiderueshme. Nëse institucionet ndërkombëtare do të rrisin mbështetjen për vendet në zhvillim dhe me të ardhura mesatare në krizë dhe të kontribuojnë në të mirat publike globale, dikush do të duhet të paguajë. Por shumica e vendeve me të ardhura të larta nuk arrijnë objektivat e asistencës zyrtare për zhvillim të vendosura nga OKB-ja gjysmë shekulli më parë dhe shpesh kanë dështuar të kontribuojnë aq sa pritej në fondet speciale. Bindja e tyre për të financuar këto iniciativa të reja do të jetë e vështirë, për të thënë të paktën.
Problemi i dytë është se rritja e kapitalizimit të MDB-ve do të jetë e mundur vetëm me mbështetjen e palëve të rëndësishme të interesit, si Shtetet e Bashkuara. Tashmë ka shumë polemika mbi kapitalin, ose “kuotat”, si në Bankën Botërore ashtu edhe në FMN. Thirrjet për të rritur kuotat – dhe rrjedhimisht ndikimin – të ekonomive në zhvillim, veçanërisht Kinës, janë përballur me rezistencë të konsiderueshme në vendet e pasura. Tani ekziston një propozim për të rritur kuotat e FMN-së me 50%, duke i dhënë gjithashtu Bordit Ekzekutiv deri në vitin 2025 që të zhvillojë qasje të mëtejshme për reformën e kuotave. Nuk ka ende marrëveshje për kapitalizimin e Bankës Botërore.
Kur bëhet fjalë për borxhin, praktikisht asgjë nuk është vendosur. Gjithçka që u përcaktua në takimet vjetore të FMN/Bankës Botërore ishte se nevojitej më shumë diskutim. Dhe Deklarata e Liderëve që doli nga samiti i Nju Delhit ofroi pak më shumë se një pohim se G20 qëndron pranë angazhimeve të marra në Kornizën e Përbashkët për Trajtimin e Borxhit Përtej DSSI.
Pyetja nëse do t’u jepet disa vendeve të cenueshme me të ardhura mesatare akses në Kornizën e Përbashkët – e cila u krijua në vitin 2020 për të ndihmuar vendet me të ardhura të ulëta me borxhe të paqëndrueshme të përballen me pandeminë COVID-19 – mbeti pa përgjigje. Në çdo rast, mekanizmi deri më tani ka rezultuar i paefektshëm, për shkak të vonesave në negociatat me kreditorët dhe frikës së debitorëve se vlerësimet e tyre të kreditit do të vuajnë.
Sa i përket bashkëpunimit ndërkombëtar tatimor, marrëveshjet e arritura në vitin 2021 në Kornizën Gjithëpërfshirëse të OECD janë ende në pritje të zbatimit. Duke pasur parasysh përfitimet e dobëta të perceptuara të kornizës për vendet në zhvillim, Grupi i Afrikës i OKB-së paraqiti një rezolutë për të krijuar një komitet ndërqeveritar për të hartuar Termat e Referencës për një Konventë Kuadër të OKB-së për Bashkëpunimin Tatimor. Rezoluta u miratua në nëntor me një diferencë të madhe, por ndarja midis vendeve në zhvillim dhe atyre të zhvilluara – këto të fundit votuan kundër, me përjashtim të Norvegjisë, e cila abstenoi – do të vendosë kontekstin për zhvillime të mëtejshme në vitin 2024, kur negociatat mes dy grupeve të vendet do të jenë thelbësore.
Trajtimi i sfidave me të cilat përballet bota, nga borxhi te ndryshimet klimatike e deri te të ardhurat adekuate nga taksat, do të ishte e vështirë në kohët më të mira. Por perspektiva ekonomike globale nuk është aspak rozë. FMN parashikon që rritja globale do të jetë e ulët si në 2023 (3%) dhe 2024 (2.9%) – krahasuar me 3.7% në vit në dekadën para pandemisë – me vendet e zhvilluara dhe ato në zhvillim që po përballen me vështirësi. Ndërsa inflacioni duket se po lehtësohet, FMN rekomandon që bankat qendrore të kenë një qasje të kujdesshme ndaj normave të interesit, duke i ulur ato vetëm kur inflacioni është plotësisht nën kontroll. Kjo nuk premton mirë rritje.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A është lufta e Putinit, që po i rrit çmimet?!
Analistët tregojnë për CNN, pasojat e një lufte
Analiza/ Si filloi rënia e naftës e dimë, por si do të jetë fundi?
