Rreth kësaj kohe një vit më parë, rreth 85% e ekonomistëve dhe analistëve të tregut, prisnin që ekonomia e SHBA-së dhe ajo globale do të pësonin një recesion. Inflacioni në rënie, por ende i qëndrueshëm, sugjeroi se politika monetare do të shtrëngohej më shumë përpara se të lehtësohej me shpejtësi sapo të godiste recesioni; tregjet e aksioneve do të bien dhe yield-et e obligacioneve do të mbeten të larta.
Në vend të kësaj, kryesisht ndodhi e kundërta. Inflacioni ra më shumë se sa pritej, një recesion u shmang, tregjet e aksioneve u rritën dhe yield-et e obligacioneve ranë pasi u rritën.
Prandaj, duhet t’i qasemi çdo parashikimi të vitit 2024 me përulësi. Megjithatë, detyra bazë është e njëjtë: filloni me një skenar bazë, një përmbysje dhe një skenar negativ, dhe më pas caktoni probabilitete që ndryshojnë në kohë për secilin.
Baza aktuale për shumë, edhe pse jo të gjithë, ekonomistë dhe analistë është një ulje e lehtë: ekonomitë e përparuara – duke filluar nga Shtetet e Bashkuara – shmangin një recesion, por rritja është nën potencialin dhe inflacioni vazhdon të bjerë drejt objektivit prej 2% deri në vitin 2025, ndërkohë që bankat qendrore mund të fillojnë të ulin normat e interesit në tremujorin e parë ose të dytë të këtij viti. Ky skenar do të ishte më i miri për tregjet e aksioneve dhe obligacioneve, të cilat tashmë kanë filluar të rriten në pritje të tij.
Një skenar pozitiv është ai me “pa ulje”: rritja – të paktën në SHBA – mbetet mbi potencialin dhe inflacioni bie më pak se sa parashikojnë tregjet dhe Rezerva Federale e SHBA. Uljet e normës do të ndodhin më vonë dhe me një ritëm më të ngadaltë se sa presin aktualisht Fed, bankat e tjera qendrore dhe tregjet. Në mënyrë paradoksale, një skenar pa ulje do të ishte i keq për tregjet e aksioneve dhe obligacioneve, pavarësisht rritjes çuditërisht më të fortë, sepse nënkupton që normat e interesit do të mbeten disi më të larta për më gjatë.
Një skenar modest në rënie është një ulje me gunga me një recesion të shkurtër dhe të cekët që e shtyn inflacionin më të ulët, më shpejt nga sa presin bankat qendrore. Normat më të ulëta të politikës do të vinin më shpejt, dhe në vend të tre shkurtimeve me 25 pikë bazë që Fed ka sinjalizuar, mund të jenë gjashtë ato që tregjet po i vlerësojnë aktualisht.
Sigurisht, mund të ketë edhe një recesion më të rëndë, duke çuar në një krizë kredie dhe borxhi. Por ndërsa ky skenar dukej mjaft i mundshëm vitin e kaluar – për shkak të rritjes së çmimit të mallrave pas pushtimit rus të Ukrainës dhe disa dështimeve të bankave në SHBA dhe Evropë – duket e pamundur sot, duke pasur parasysh dobësinë e kërkesës agregate. Do të bëhej shqetësim vetëm nëse do të kishte një goditje të re të madhe stagflacioniste, siç është rritja e çmimeve të energjisë që rrjedhin nga konflikti në Gaza, veçanërisht nëse ai përshkallëzohet në një luftë më të gjerë rajonale që përfshin Hezbollahun dhe Iranin që pengon prodhimin dhe eksportet e naftës nga Humnerë.
Goditje të tjera gjeopolitike, si tensionet e reja midis SHBA-së dhe Kinës, ndoshta do të ishin më pak stagflacioniste (rritje më e ulët dhe inflacion më i lartë) sesa kontraktues (rritje më e ulët dhe inflacion më i ulët), përveç nëse tregtia ndërpritet masivisht ose prodhimi dhe eksportet e çipave tajvanez dëmtohen. Një tjetër tronditje e madhe mund të vijë në nëntor me zgjedhjet presidenciale në SHBA. Por kjo do të ndikojë më shumë në perspektivën e vitit 2025, përveç nëse ka paqëndrueshmëri të madhe të brendshme përpara votimit. Përsëri, megjithatë, trazirat politike në SHBA do të kontribuonin në stanjacion dhe jo në stagflacion.
Për sa i përket ekonomisë globale, si skenari pa ulje, ashtu edhe skenari i uljes së vështirë aktualisht duken si rreziqe bishti me probabilitet të ulët, edhe nëse probabiliteti për të mos u ulur është më i lartë për SHBA-në sesa për ekonomitë e tjera të përparuara. Nëse ka një ulje të butë ose një ulje me gunga, atëherë varet nga vendi ose rajoni.
Për shembull, SHBA dhe disa ekonomi të tjera të përparuara duket se mund të arrijnë një ulje të butë. Pavarësisht politikës monetare më të shtrënguar, rritja në vitin 2023 ishte mbi potencialin dhe inflacioni gjithsesi ra teksa goditjet e ofertës agregate negative të epokës së pandemisë u qetësuan. Në të kundërt, eurozona dhe Mbretëria e Bashkuar patën rritje nën potencial afër zeros ose negative për tremujorët e fundit pasi inflacioni ra dhe mund të humbasë performancën më të fortë në 2024 nëse vazhdojnë faktorët që kontribuojnë në rritjen e dobët.
Nëse ekonomitë më të përparuara do të kenë një ulje të butë ose me gunga varet nga disa faktorë. Si fillim, shtrëngimi i politikës monetare, i cili funksionon me një vonesë, mund të ketë një ndikim më të madh në 2024 sesa në 2023. Për më tepër, rifinancimi i borxhit mund të rëndojë shumë firma dhe familje me kosto dukshëm më të larta të shërbimit të borxhit këtë vit dhe vitin e ardhshëm. Dhe nëse ndonjë goditje gjeopolitike shkakton një tjetër periudhë inflacioni, bankat qendrore do të detyrohen të shtyjnë uljen e normave. Nuk do të duhej shumë përshkallëzimi i konfliktit në Lindjen e Mesme për të rritur çmimet e energjisë dhe për të detyruar bankat qendrore të rishqyrtojnë perspektivën e tyre aktuale. Dhe shumë megakërcënime stagflacioniste në horizontin afatmesëm mund të shtyjnë rritjen më të ulët dhe inflacionin më të lartë.
Më pas është Kina, e cila tashmë po përjeton një ulje me gunga. Pa reforma strukturore (të cilat nuk duken të ardhshme), potenciali i saj i rritjes do të jetë nën 4% në tre vitet e ardhshme, duke rënë më afër 3% deri në vitin 2030. Autoritetet kineze mund ta konsiderojnë të papranueshme rritjen aktuale nën 4% këtë vit; por një normë rritjeje prej 5% thjesht nuk është e arritshme pa një makro stimul masiv, i cili do të rriste raportet tashmë të larta të levës në nivele të rrezikshme.
Kina ka shumë të ngjarë të zbatojë një stimul të moderuar që është i mjaftueshëm për të arritur rritjen pak mbi 4% në 2024. Ndërkohë, zvarritjet strukturore të rritjes – plakja e shoqërisë, një mbingarkesë e borxhit dhe e pasurive të paluajtshme, ndërhyrja e shtetit në ekonomi, mungesa e një rrjet i fortë i sigurisë sociale – do të vazhdojë. Në fund të fundit, Kina mund të shmangë një ulje të fortë në shkallë të plotë me një krizë të rëndë borxhi dhe financiare; por ka të ngjarë të duket si një ulje me gunga përpara, me rritje zhgënjyese.
Skenari më i mirë për çmimet e aktiveve, aksioneve dhe obligacioneve është një ulje e lehtë, megjithëse kjo tani mund të jetë pjesërisht e vlerësuar. Një skenar i pazbarkimit është i mirë për ekonominë reale, por i keq për tregjet e kapitalit dhe obligacioneve, sepse do të parandalojë bankat qendrore nga ndjekja me ulje të normave. Një ulje me gunga do të ishte e keqe për aksionet – të paktën derisa recesioni i shkurtër dhe i cekët të duket sikur ka arritur fundin – dhe i mirë për çmimet e bonove, pasi nënkupton uljen e normave më shpejt dhe më shpejt. Së fundi, një skenar stagflacioni më i rëndë është padyshim më i keqi si për aksionet ashtu edhe për yield-et e obligacioneve.
Tani për tani, skenarët e rastit më të keq duket se janë më pak të mundshëm. Por çdo numër faktorësh, jo më pak zhvillimet gjeopolitike, mund të jenë prishësi i parashikimit të këtij viti.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Çfarë mund të bëjë tani Fed për inflacionin?
Cikli i rrezikshëm i borxhit
