Amerika përpiqet sërish të “shkëputet” nga Izraeli. Divergjenca e dukshme midis administratës Biden dhe qeverisë së Netanyahu- veçanërisht për nevojën për të krijuar një shtet palestinez- mund të sjellë një ndryshim thelbësor në politikën e jashtme amerikane: Krisjen e një marrëdhënieje unike në histori, një aleancë kaq të ngushtë që madje tejkalon marrëdhëniet me aleatët atlantikë të NATO-s, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar.
Boshti midis Shteteve të Bashkuara dhe Izraelit sot kontestohet më shumë se kurrë nga zona të ndryshme zgjedhore amerikane: në kampuset universitare, në komunitetin me ngjyrë, midis emigrantëve arabë dhe nga shumë zyrtarë federalë në të gjitha nivelet, që i janë bashkuar peticioneve të fundit për Gazën.
Një “shkëputje” e pjesshme midis Amerikës dhe Izraelit sigurisht nuk do të thotë një ndarje totale (e paimagjinueshme), në shumë aspekte aleanca do të mbetej në këmbë, por do të bëhej një marrëdhënie më normale, më e ngjashme me atë që Uashingtoni ka me vendet e tjera mike dhe aleatët. Do të ishte një risi dhe në të njëjtën kohë një rikthim në origjinë.
Presidentët e parë që qeverisnin Shtetet e Bashkuara pas lindjes së Shtetit të Izraelit, demokrati Harry Truman dhe republikani Dwight Eisenhower, mbajtën njëfarë barazie ndërmjet mbrojtjes së kombit të ri dhe interesave të botës arabe. Gjërat filluan të ndryshojnë gjatë presidencës së John Kennedy, por me Lyndon Johnson situata u stabilizua. Përpjekjet për ta bërë politikën e jashtme amerikane më autonome nga Izraeli ndodhën në kohën e Jimmy Carter dhe Bill Clinton; por sulmi terrorist i 11 shtatorit 2001 dhe “lufta kundër terrorit” e shpallur nga George W. Bush çuan në forcimin e kësaj aleance sërish.
Nga pikëpamja e themeleve të saj teorike, përpjekja më sistematike për të kontestuar boshtin Amerikë-Izrael daton nga një eksponent i madh i “shkollës realiste” në gjeopolitikë, John Mearsheimer. Unë do ta përkufizoja atë, për ta thjeshtuar, si një student i Henry Kissinger, i cili u zhvendos më tej djathtas. Mearsheimer nuk është “pëllumb”, ai nuk e konteston lidhjen me Izraelin mbi baza pacifiste. Ai është një realist ekstrem, në favor të një politike të jashtme që korrespondon me interesat e vërteta jetike të Shteteve të Bashkuara: sigurinë, lirinë dhe prosperitetin e kombit amerikan.
Ai nuk është domosdoshmërisht një izolacionist, edhe nëse analizat e tij mund të çojnë në një reduktim drastik të angazhimeve ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara. Që nga vitet 1980 ai ka zhvilluar mendimin e tij realist dhe konservator, autoritar por i padëgjuar; sot po kthehet në modë me erën izolacioniste që fryn në të gjithë Amerikën.
Një klasik shumë i diskutueshëm nga Mearsheimer, i bashkë-shkruar me Stephen Walt, ishte “Lobi i Izraelit dhe Politika e Jashtme e SHBA”. Një artikull i parë mbi këtë temë u porosit disa vjet pas 11 shtatorit nga revista progresive ‘The Atlantic’, e cila më pas refuzoi ta botonte. Më vonë u botua në “London Review of Books” në 2006. U përmbyt menjëherë me kritika dhe u akuzua për antisemitizëm. Pjesërisht për t’iu përgjigjur atyre kritikave, Mearsheimer dhe Waltz e zhvilluan atë në një libër, të botuar në vitin 2007. Është ende interesant leximi sot, pavarësisht gjithçkaje që ka ndryshuar si në Amerikë ashtu edhe në Lindjen e Mesme.
Megjithatë, në rastin e asaj vepre klasike të Mearsheimer dhe Walt, akuza për antisemitizëm është e pabazuar. Si fillim, përkufizimi i tyre për “lobin hebre” nuk ka asgjë etnike në lidhje me të. Ai nuk përshkruan një lob hebre, por përkundrazi një seri grupesh dhe organizatash amerikane që përfshijnë gjithashtu shumë johebrenj, të bashkuar nga një vizion i caktuar i rolit të Izraelit dhe si rrjedhim i nevojës për të mbështetur këtë shtet në një mënyrë pothuajse të pakushtëzuar.
Për shembull, shumë të krishterë ungjillorë janë pjesë e “lobit çifut” të Mearsheimer-Walt, të cilët kanë motivimin e tyre biblik për të mbështetur Sionizmin. Në të kundërt, një pjesë e madhe e komunitetit hebre amerikan është kritik ndaj Izraelit dhe mbështetjes së pakushtëzuar që ai merr nga Uashingtoni. Në këtë kuptim, “lobi çifut” në kuptimin Mearsheimer-Walt është një lob klasik, jo i ndryshëm nga lobi i armëve, apo lobi kundër racizmit, apo lobi LGBTQ; në të vërtetë edhe më të larmishëm dhe të përbërë nga brenda. Natyra e tij, organizimi dhe mënyra e tij e veprimit janë kryesisht transparente, në mes të ditës, si në shumicën e lobeve në sistemin politik amerikan: pa konspiracion, asnjë komplot të fshehtë.
Kritika e Mearsheimer është shumë e detajuar, më kujtohet vetëm një aspekt i saj. Është mbiemri “i pakushtëzuar” që përsëritet në karakterizimin e mbështetjes amerikane për Izraelin. Asnjë vend tjetër në botë nuk merr një sasi të krahasueshme ndihme nga Uashingtoni. Dhe kjo është një ndihmë që Shtetet e Bashkuara nuk e bazojnë te kushtet në kuptimin e vërtetë të fjalës.
Që nga vitet 1970 e tutje, nuk ka pasur kurrë një administratë amerikane që e ka ditur ose ka dashur ta përdorë atë ndihmë, si një levë për të përkulur qeveritë izraelite sipas vullnetit të saj. Edhe kur qeveritë izraelite bënë të kundërtën e asaj që dëshironte Uashingtoni (për shembull në lidhje me vendbanimet e paligjshme të kolonëve), ndihmat vazhduan të mbërrinin. Sipas Mearsheimer, Amerika ka sakrifikuar shumë nga interesat e saj në Lindjen e Mesme, ka tjetërsuar shumë simpatitë në botën arabe dhe gjithashtu në pjesë të tjera të Jugut global, pa marrë përfitime adekuate në këmbim.
Unë nuk i përqafoj të gjitha tezat e Mearsheimer-Walt: 14 vjet më vonë, disa nga gjykimet e tyre duken shumë të buta ndaj udhëheqjes palestineze, ndaj Hamasit dhe Hezbollahut, ndaj Iranit. Megjithatë, kjo ese shërben për të na kujtuar se prej kohësh ekziston një rrymë mendimi kritike revizioniste që kërkon një rishqyrtim të thellë të marrëdhënieve midis Amerikës dhe Izraelit. Me Netanyahun patëm disa herë ndjesinë se litari ishte tërhequr shumë, deri në atë pikë sa të rrezikonim të këputej.
Kur Netanyahu erdhi në Shtetet e Bashkuara për të nxitur Kongresin me shumicë republikane kundër Barack Obamës, marrëdhëniet me Shtëpinë e Bardhë ranë shumë. Por më pas presidenca Obama u akuzua – me të drejtë – se kishte bërë gabime katastrofike në Lindjen e Mesme. Me Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë, Netanyahu gjeti një aleat të hekurt.
Tani jemi në një situatë të re. Niveli i pakënaqësisë me boshtin Amerikë-Izrael është në nivelin më të lartë dhe përshkon zona shumë të ndryshme – elektoratin e të rinjve, elektoratin afrikano-amerikan, emigracionin arab, plus një pjesë të institucionit dhe trupit diplomatik – dhe ndoshta Biden madje rrezikon të luajë zgjedhjet në Gaza.
Kështu, manovrat madhështore të Sekretarit të tij të Shtetit Antony Blinken në Lindjen e Mesme, shfaqja e një boshti Uashington-Riad, nënkuptojnë se mbiemri “i pakushtëzuar” mund të pushojë së zbatuari për marrëdhëniet speciale me Izraelin.
Burimi: Corriere Della Sera
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Izraeli nuk do të heqë dorë lehtë nga lufta…
