Evropa kishte kaluar një dimër që nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia në vitin 2022. Por megjithëse çmimet e gazit ‘ishin kthyer’ në tokë, ato ishin të sigurta se do të rriteshin në muajt më të ftohtë të ardhshëm. Kështu, nëse tregtarët e mallrave blejnë me çmime më të ulëta gjatë verës, ata mund të ofrojnë shpërndarje të ardhshme me çmime shumë më të larta në tregun e ardhshëm. Për ta bërë marrëveshjen të funksiononte, gjithçka që u nevojitej ishte diku për të ruajtur produktin. Kapaciteti nëntokësor i BE-së ishte pothuajse i plotë; parkimi i gazit në cisterna në det të hapur do të ishte i shtrenjtë. Zgjidhja e tyre nuk ishte ortodokse: pompimi i 3 miliardë metra kub (bcm) gaz natyror në lindje drejt Ukrainës.
Mbajtja e hidrokarbureve në një zonë lufte mund të duket e gabuar. Në të vërtetë, analistët pranverën e kaluar supozuan se kompanitë do të kërkonin sigurim të garantuar publikisht të luftës në mënyrë që të rrezikonin një tregti të tillë. Por deri në qershor, diferenca midis çmimeve të verës dhe dimrit ishte zgjeruar mjaftueshëm sa që bixhozi dukej i vlefshëm. Regjimi bujar doganor i Ukrainës për magazinimin afatshkurtër, i kombinuar me premtimet se gazi nuk do të kërkohej sipas ligjit ushtarak, u dha tregtarëve nxitje shtesë. Tregtia që rezultoi ndihmoi në mbajtjen e rezervave të BE-së gjatë gjithë këtij dimri, duke ulur çmimet e gazit në të gjithë kontinentin. Ai gjithashtu siguroi fitime të shëndetshme për firmat e përfshira. Akos Losz i Universitetit të Kolumbisë vlerëson se tregtarët fituan deri në 300 milionë euro (320 milionë dollarë) nga shfaqja.
Tani tregtia po duket si një provë për strategjinë e ardhshme energjetike të Evropës. Ukraina është shtëpia e kapacitetit të dytë më të madh të magazinimit të gazit në kontinent, pas Rusisë, me një total prej afro 33 miliardë metra katrorë. Ajo ka më shumë hapësirë magazinimi se ekonomitë e mëdha si Gjermania, e cila krenohet me rreth 24 miliardë cm, dhe e kalon atë të Polonisë fqinje me një faktor dhjetë. Duke qenë se janë zhvilluar kryesisht si pjesë e infrastrukturës energjetike të Bashkimit Sovjetik, objektet tejkalojnë masivisht nevojat e brendshme të Ukrainës. Si BE ashtu edhe qeveria ukrainase janë të prirur t’i vënë ato në punë. Denys Shmyhal, kryeministri i Ukrainës, ka thënë se ai dëshiron ta kthejë vendin e tij në “sigurinë e gazit” të Evropës. Naftogaz, një kompani energjetike në pronësi të shtetit, ka ofruar deri në gjysmën e hapësirës së saj të magazinimit për firmat evropiane të energjisë. Tregtarët tani janë gati të përsërisin tregtinë e vitit të kaluar me vëllime më të mëdha këtë pranverë, duke filluar nga një datë më e hershme. Firmat e përfshira në tregti kanë heshtur, pjesërisht për arsye sigurie. Trafigura, një gjigant mallrash, është i vetmi përfshirja e së cilës është konfirmuar, por Naftogaz raporton se më shumë se 100 kompani evropiane kanë përdorur vendet e saj të ruajtjes. Sipas Natasha Fielding e Argus Media, një firmë informative për energjinë, këto përfshijnë “kompani të mëdha energjetike me tavolina tregtare dhe firma më të vogla lokale të shërbimeve në Evropën Lindore”. Kjo e fundit, thotë ajo, mund të përfitonte më së shumti nga marrëveshja. Vendeve, duke përfshirë Moldavinë dhe Sllovakinë, jo vetëm që nuk kanë kapacitet të konsiderueshëm të ruajtjes së tyre, por gjithashtu mbeten shumë të varura nga gazi rus, i cili ende dërgohet përmes Ukrainës sipas një marrëveshjeje tranziti afatgjatë që do të skadojë në dhjetor.
Megjithëse problemet energjetike të Evropës janë bërë më pak të mprehta, magazinimi siguron një mbrojtje kundër ndërprerjeve në të ardhmen. Ukraina po shikon gjithashtu të ardhmen. Vendi ende merr deri në 1.5 miliardë dollarë në vit nga kompanitë ruse, të cilat përdorin tubacionet e tij për të ofruar gaz sipas marrëveshjes ekzistuese të tranzitit. Pasi kjo marrëveshje të skadojë, qeveria synon të kompensojë një pjesë të mungesës duke përdorur tarifat e magazinimit të paguara nga firmat perëndimore. Ekziston edhe një konsideratë tjetër për liderët e Ukrainës. Sa më shumë të mund të integrojnë industrinë energjetike të vendit të tyre me tregjet evropiane, aq më shumë do të investohet BE në mbrojtjen e tyre. Në një kohë kur mbështetja nga aleatët e tyre duket e lëkundur, kjo vlen shumë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist”
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Analiza: Ukraina dhe ekonomia botërore
