Para disa vitesh më bie rasti të takoj një grek i cili ishte me mendje të ndarë që Gjergj Kastrioti ishte grek dhe quhej Jorgo Kastriotis. Skënderbeun, emrin e tretë të tij, as e citonte fare. Duke mos dashur ta fyej për injorancën e tij, i thashë që me këtë logjikë edhe mbretëresha e Anglisë ishte greke madje as kishe nevojë t’ia përktheje emrin, dhe babai i saj mund të quhej nga Gjergj në Jorgo; mbreti i Spanjës nga Huan në Jani e kështu me radhë. Nuk i bëri syri tërr dhe më tha që të gjithë janë grekë. Një zot e di si e mbajta të qeshurën.
Këto në përgjithësi janë sëmundje foshnjore të nacionalizmit dhe sa më shpejt të kalojnë, aq më mirë është. Ne sapo kemi hyrë kurse grekët kanë ngecuar aty.
Kjo sëmundje e shpjegon edhe maninë për të bërë gjithçka shqiptare dhe është e kuptueshme. 34 vite pasi dolëm në botë, ishim të panjohur për të tjerët dhe shpeshherë të përbuzur. Tani, ku shumë shqiptarë e kanë marrë veten ekonimikisht, kërkojnë të gjejnë edhe një identitet të tyren dhe shpeshherë bien viktima të teorive pa asnjë bazë shkencore. Asgjë e re në botë dhe do mësohemi edhe në Shqipëri.
Problemi nis kur këto bëhen trend në stacionet televizive të nivelit kombëtar dhe marrin qytetarinë nën etiketën se “e kam parë në televizor”. Kjo niset nga fakti se në nivelet e stacioneve kombëtare duhet të ketë filtra profesionale përpara se dikush të dalë në ekran, sidomos për çështje shkencore dhe nuk mund t’i lihet në dorë një gazetari që i hyn me libër telefoni të ftuarve. Si rrjedhim jemi në fazën kur deri personazhe komike na i kanë paraqitur si gjuhëtarë, historianë apo mjekë ku në rastin e fundit kanë marrë në qafë edhe njerëz.
Sot ne po përjetojmë një sulm vulgar ndaj studiuesve tanë të gjuhës apo historisë nga ana e rrjetit dhe e pseudoshkencëtarëve. Të paditur për të përballuar një debat shkencor i sulmojnë si komunistë, dogmatikë apo konservatorë, duke rënë në pozita qesharake pasi shkenca në vetvete është konservatore dhe përpara se të vlerësojë si të saktë një teori, e kalon më filtrin e debatit, eksperimentit dhe praktikës.
Për fat ne kemi ende shkencëtarë dhe studiues që kanë bërë dhe po bëjnë një punë të lavdërueshme për të vendosur shqipen dhe shqiptarët në vendin e duhur të historisë, por ajo që i mungon tregut shqiptar është shkenca e divulguar, e përtypshme dhe e kuptueshme për masën e gjerë. Dikur ka qenë një revistë e quajtur “Shkenca dhe Jeta”, e cila bënte përhapjen e shkencës dhe drejtohej nga një njeri erudit, Luan Dibra, i cili sot nuk jeton më.
Në kushtet e përhapjes së informacionit masiv, ku gjithkush mund të botojë gjithçka, del detyra e shtetit nëpërmjet kanaleve televizive publike me redaksi që kanë edhe filtrat profesionale të bëjë emisione divulgative për shkencën, antropologjinë apo gjuhësinë. Kjo është një praktikë e njohur në vendet moderne. Radiotelevizioni italian ka pasur një moderator të famshëm të quajtur Piero Anxhela që drejtonte emisionin divulgativ të quajtur “Quark” dhe të cilin mision sot e vazhdon i biri. Ky është më i famshmi por jo i vetmi. Dhe sa më shumë të ndriçohen shikuesit, aq më qytetarë të ditur do të jenë. Ndaj unë nuk kam njohur italian që të pretendojë se është pasardhës direkt i romakëve, sikurse u duket një fakt normal historik që Lombardia e sotme është pasardhëse edhe e pushtimit dhe kulturës së longobardëve gjermanikë; jugu i saj pasardhës i shtresëzimeve helenëve të Magna Grecia-s dhe ato të mëvonshme arabe; Sicilia që ka pjesë të kulturës gote dhe arabe, e kështu me radhë. Por kjo nuk i pengon ta ndjejnë veten pasardhës të kulturave të mëdha nga përzierja e të cilave ka lindur ajo që është Italia e sotme dhe ku natyrisht krenaria që një pjesë e tyre është edhe romake, është e ligjshme. Sikurse duket groteske deri në qesharake pretendimet e fqinjëve tanë jugorë që grekët e sotëm janë pasardhës direkt 100% të helenëve, në një gadishull që ka parë dyndje të pafund popujsh nordikë apo lindorë e ku të fundit ishin otomanët e madje edhe vetë helenët e lashtë ishin produkt i kulturave mikene dhe dore të ardhura nga Afrika dhe veriu i Evropës.
Nëse për origjinën tonë do u shpjegohet njerëzve që shqiptarët janë produkt i ilirëve, por me mbivendosje dhe shtresëzime popullsish të tjera që nga ato romake, sllave, katalanase, gjermanike, otomane; që kjo nuk është çudi pasi e kanë përjetuar të gjithë popujt evropianë dhe kjo ka sjellë pasurim të kulturës sonë, natyrisht që do u ikë ky zjarri i nacionalizmës dhe do dëgjojnë më me kujdes studiuesit seriozë që mos të bëhen qesharakë kur të flasin për heronjtë tanë dhe origjinën e tyre, sikurse greku u bë me mua, aq sa nuk e kam harruar edhe pas 15 viteve budallallëkun e tij.
