Ekspertja e ekonomisë, Eriola Hoxha ka folur për skemën e re të pensioneve që pritet të ndryshohet pas 10 viteve. Zonja Hoxha ka renditur problematikat që mbart sistemi i pensioneve në Shqipëri dhe ka treguar mënyrat se si mund të rriten pensionet në vendin tonë. Nga ana tjetër, ekspertja ka folur edhe për planin e qeverisë që të gjitha pensionet të shpërndahen në banka.
-Zonja Hoxha, shumë shpejt do të aplikohet një skemë e re për pensionet por edhe për mbrojtjen sociale në tërësi. Duke qenë se reforma e bërë në vitin 2014-të e ka mbyllur ciklin e saj dhe nuk ka adresuar siç duhet problematikat, Banka Botërore dhe qeveria shqiptare po bëhen gati të vënë në jetë një reformë të re, e cila synon të ketë më shumë qëndrueshmëri dhe të sjellë të ardhura më të larta për pensionistët. Sipas jush, pse Shqipëria po ndryshon skemën e pensioneve pas 10 vitesh?
Sistemi i pensioneve në Shqipëri është një pjesë kritike e strukturës sociale dhe ekonomike të vendit. Pas përfundimit të periudhës së komunizmit dhe fillimit të procesit të tranzicionit në vitet 1990, Shqipëria përjetoi ndryshime të thella në sistemin e pensioneve. Në fillim, kishte një sistem pensionesh që bazoheshin kryesisht në punën e plotë të të rinjve gjatë kohës së regjimit komunist. Megjithatë, me kalimin e kohës dhe ndryshimin e strukturës së tregut të punës, ky sistem u përball me sfida të reja dhe u nevojitet rishikim dhe riformulim. Sistemi i pensioneve në Shqipëri ka përmbushur funksionet e tij themelore gjatë tranzicionit, por tani po ballafaqohet me disa probleme të mprehta që e bëjnë reformimin e tij të domosdoshëm. Së pari, skema ofron përfitime të ulëta për disa kategori, ndërsa përfitimet vazhdojnë të ulen edhe më shumë nëse nuk bëhen reforma. Së dyti, skema karakterizohet nga elementë të theksuar padrejtësie, duke lejuar që disa grupe kontribuesish të përfitojnë pensione shumë të larta ndërsa kontribuojnë më pak. Së treti, skema vuan nga një deficit i lartë financiar që e bën atë të papërballueshme. Së katërti, ndonëse të gjithë të moshuarit janë të mbuluar, një pjesë e madhe e popullsisë në moshë pune nuk ka siguruar pension për shkak të papunësisë së lartë dhe informalitetit. Kjo ka përkeqësuar raportin mes kontribuesve dhe përfituesve, duke bërë që shumë të moshuar të mos marrin pension fare në të ardhmen. Në këtë mënyrë, sistemi shqiptar i pensioneve nuk është më në gjendje të barazpeshojë mjaftueshmërinë e përfitimeve me përballueshmërinë e shpenzimeve. Deficitet në skemën e sigurimeve shoqërore mund të sjellin shqetësime në afat të gjatë, duke kërcënuar qëndrueshmërinë financiare dhe aftësinë për të plotësuar nevojat e popullsisë së pensionuar dhe të punësuar. Është e rëndësishme që qeveria dhe institucionet relevante të ndërmarrin masa për të adresuar çështjet e skemës së sigurimeve shoqërore dhe për të siguruar që ajo të jetë e qëndrueshme dhe efektive në kohën e ardhshme. Në Shqipëri, skema e sigurimeve shoqërore ka përjetuar ndryshime të ndryshme në vitet e fundit, veçanërisht nga viti 2014 deri më tani. Disa prej këtyre ndryshimeve janë të rëndësishme në kontekstin e qëndrueshmërisë dhe funksionimit të skemës së pensioneve: Në fillim, është vlerësuar se ka pasur një rritje të moshës minimale për pensionimin, e cila është një masë për të adresuar sfidat e qëndrueshmërisë financiare të skemës së pensioneve. Ndryshimi në moshën minimale të pensionimit ka për qëllim të sigurojë një balancë më të mirë mes kontributoreve dhe përfituesve të skemës.Një tjetër ndryshim ka qenë rritja e nivelit të kontributeve të punonjësve dhe punëdhënësve në skemën e sigurimeve shoqërore. Kjo rritje ka për qëllim të ndihmojë në rritjen e fondeve të nevojshme për të siguruar pensionet e mjaftueshme dhe të qëndrueshme në të ardhmen.Reformat pensionale kanë qenë një pjesë tjetër e përpjekjeve për të përmirësuar skemën e pensioneve në Shqipëri. Këto reforma përfshijnë ndryshime në kritere për të marrë pension dhe në mënyrën se si llogariten pensionet. Qëllimi i këtyre reformave është të adresojnë sfidat demografike dhe financiare që sistemesh pensionale përballet. Ndryshimet në skemën e pensioneve kanë pasur ndikime të ndryshme në pensionistë. Disa prej tyre kanë përfituar nga rritja e pensioneve, ndërsa të tjerë kanë mundur të ndikohen negativisht nga këto ndryshime. Është e rëndësishme që pasojat dhe ndikimet e këtyre ndryshimeve të monitorohen me kujdes për të siguruar që skema e pensioneve të jetë e drejtë dhe e qëndrueshme për të gjithë qytetarët. Këto ndryshime janë bërë me qëllimin e përmirësimit të qëndrueshmërisë së skemës së pensioneve dhe për të siguruar që ajo të jetë në gjendje të përmbushë nevojat e pensionistëve dhe të gjithë popullsisë së punësuar në të ardhmen.
-A ka hapësira pë përmisime skema e pensioneve?
Skema e sigurimeve shoqërore në Shqipëri është nën presion për shkak të rritjes së shpenzimeve për pensione, pasi mbulon pothuajse të gjithë të moshuarit. Një nga sfidat kryesore është raporti i lartë i përfituesve të pensioneve në raport me popullsinë 65+ në krahasim me vendet e tjera në rajon. Kjo situatë ka përqendruar vëmendjen tek nevoja për rregullime dhe masa të reja për të përmirësuar qëndrueshmërinë financiare të skemës së pensioneve.Analizat e fundit kanë treguar se, megjithë mënyrat e llogaritjes dhe disa kufizimet, Shqipëria renditet më mirë se disa vende të tjera, si Greqia dhe Rumania në aspektin e indeksit të pensionit. Kjo është një shenjë e rëndësishme për performancën e skemës sonë, por nuk do të thotë se nuk ka hapësira për përmirësime.
-Si mund të rriten pensionet?
Rritja e pensioneve është një çështje komplekse dhe kërkon një qasje të kujdesshme për të garantuar që rritja e tyre të jetë e qëndrueshme dhe e përputhur me kapacitetet financiare të shtetit. Disa mundësi për të përmirësuar sistemin pensional janë: 1.Rritja e kontributeve: Duke rritur nivelin e kontributeve nga punonjësit, punëdhënësit dhe qeveria, mund të krijojmë më shumë fonde për të mbuluar nevojat e pensionistëve në mënyrë më të shëndetshme. 2.Përmirësimi i mbikëqyrjes dhe administratës: Një administratë dhe mbikëqyrje më efikase e skemës së sigurimeve shoqërore do të ndihmojë në parandalimin e abuzimeve dhe në sigurimin që kontributet të përdoren në mënyrë efikase. 3.Rritja e moshës së pensionimit: Rritja e moshës së pensionimit mund të ndihmojë në zvogëlimin e shpenzimeve duke shtyrë kohën e fillimit të pagesës së pensionit për një periudhë më të gjatë. 4.Rritja e efikasitetit ekonomik: Një ekonomi më e zhvilluar dhe e qëndrueshme do të sjellë më shumë burime për të mbështetur pensionet e mëdha. 5.Reformat në tregun e punës dhe formalitetin: Ndryshimet në tregun e punës dhe rritja e nivelit të formalitetit mund të rrisin kontributet në skemën e sigurimeve shoqërore dhe të sigurojnë më shumë fonde për pensionet. Këto masa dhe strategji duhet të jenë pjesë e një plani afatgjatë për të garantuar që sistemi pensional të mbetet i qëndrueshëm dhe efektiv për të gjithë qytetarët.
-Si mund të realizohet marrja e pensioneve në bankë?
Përdorimi i kartës bankare për shpërndarjen e pensioneve në Shqipëri paraqet një hap të rëndësishëm drejt modernizimit dhe efikasizimit të sistemit pensional. Procesi për ta realizuar këtë qëllim përfshin disa hapa të rëndësishëm. Në fillim, është e rëndësishme që të bëhet regjistrimi i pensionistëve në banka për identifikimin e tyre dhe krijimin e profileve të tyre në banka. Pastaj, bankat mund të fillojnë të lëshojnë kartat bankare për pensionistët, të cilat do të jenë të lidhura me llogarinë bankare të tyre dhe do të mundësojnë marrjen e pensionit nëpërmjet bankomateve ose në banka. Më pas, është e nevojshme të ketë eksplikim dhe trajnim për pensionistët lidhur me përdorimin e kartave bankare dhe procedurat për të marrë pensionin. Siguria dhe mbikëqyrja e kartave bankare janë gjithashtu elemente të rëndësishme për të mbrojtur informacionin dhe paratë e pensionistëve, duke garantuar që kartat bankare të përdoren në mënyrë të rregullt dhe të drejtë. Në fund, është e rëndësishme që qeveria të bëjë marrëveshje me bankat për të lehtësuar shpërndarjen e pensioneve nëpërmjet kartave bankare dhe për të siguruar që ky proces të jetë i qëndrueshëm dhe efikas. Megjithatë, kostot dhe komisionet për hapjen dhe mirembajtjen e llogarive bankare për pensionistët mund të ndryshojnë në varësi të politikave të bankave dhe marrëveshjeve qeverisë-bankë. Në përfundim, edhe pse ka rritje të vlerës së pensioneve në Shqipëri, shpërndarja e tyre ende shihet si e padrejtë duke pasur parasysh koston e jetesës së rritur dhe nevojat e pensionistëve. /Xhoana Vraniçi
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
