Mijëra fluturime drejt dhe nga Evropa janë prekur nga bllokimi i dyshuar rus i sistemeve GPS, duke ngritur shqetësime për sigurinë dhe besueshmërinë e navigimit. Që nga gushti i kaluar, rreth 46,000 avionë, përfshirë ato të linjave ajrore të mëdha si Ryanair, Wizz Air, British Airways dhe easyJet, kanë raportuar incidente të ndërhyrjes GPS mbi Detin Baltik. Ndërprerja, e dokumentuar nga faqja e internetit GPSJAM.org, prek kryesisht fluturimet në Evropën Lindore në kufi me Rusinë, duke nënvizuar rreziqet e mundshme të sigurisë që vijnë nga ndërhyrja GPS. GPS i bazuar në satelit është pjesë përbërëse e sistemeve të navigimit të avionëve dhe çdo ndërprerje mund të rrezikojë sigurinë e fluturimit. Megjithatë, Evropa nuk duhet të jetë fare e papërgatitur, për shkak se Rusia ka nisur prej kohësh një luftë hibride, duke synuar kryesisht infrastruktura kyçe dhe duke “infiltruar” agjentët e saj.
Bllokimi i GPS
Bllokimi i GPS është raportuar në më shumë se 2,300 fluturime të Ryanair që nga gushti i kaluar, si dhe në pothuajse 1,400 fluturime të Wizz Air, 82 fluturime të British Airways dhe katër fluturime EasyJet, që jan pothuajse 3,800 fluturime. Në total, rreth 46,000 avionë regjistruan probleme GPS mbi Detin Baltik në të njëjtën periudhë, raportoi “The Sun” bazuar në një analizë të regjistrave të fluturimeve nga faqja e internetit GPSJAM.org, siç raportohet nga “The Guardian”. Shumica e problemeve GPS të raportuara në këtë faqe kanë ndodhur në Evropën Lindore, zona pranë kufirit me Rusinë. Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar konfirmoi në mars se një aeroplan i Forcave Ajrore Mbretërore (RAF) që mbante Sekretarin e Mbrojtjes Grant Shapps kishte regjistruar bllokime të sinjaleve GPS gjatë fluturimit pranë enklavës ruse të Balltikut të Kaliningradit, rrugës nga Polonia për në Britani. Një burim i mbrojtjes e përshkroi rastin si absolutisht “të papërgjegjshëm”.
Zona e rrezikut
Deti Baltik, i quajtur nga disa si “liqeni i NATO-s” për shkak të bashkimit të fundit të Finlandës dhe Suedisë në aleancën ushtarake perëndimore, ka qenë një vatër tensionesh rajonale që nga fillimi i luftës në Ukrainë. Me përjashtim të enklavës ruse të Kaliningradit, të gjitha vendet me dalje në Detin Baltik janë tani anëtarë të NATO-s. Zonat me rrezikun më të lartë të bllokimit të sinjaleve GPS përfshijnë Poloninë, Letoninë, Lituaninë, Estoninë dhe pjesë të Finlandës. Turqia, e cila është larg nga Baltiku, por ende relativisht afër zonës së luftës në Detin e Zi, konsiderohet gjithashtu një zonë me rrezik të lartë, sipas “Newsweek”. Të dhënat e pasakta GPS janë një rrezik i mundshëm i sigurisë për avionin pasi sistemi përdoret për të ndihmuar navigimin duke gjurmuar vendndodhjen. Megjithatë, rreziku praktik i bllokimit të GPS për sigurinë e fluturimit është minimal.
Presioni ndaj Evropës
Dhe ndërsa disa media theksojnë se është e mundur që Moska qëndron pas bllokimit të GPS në avionët komercialë, Mark Galeotti, një Kremlinolog i njohur, drejtor i kompanisë kërkimore Mayak Intelligence dhe bashkëpunëtor i lartë i Institutit të Shërbimeve Mbretërore të Bashkuara. (RUSI), autor i më shumë se 25 librave për Rusinë, pajtohet se bllokimi i sinjaleve GPS është një problem në rritje për trafikun ajror civil, jo vetëm në Balltik, por edhe në Detin e Zi dhe Mesdheun Lindor, por gjithashtu se, sipas për të, është e qartë se Rusia qëndron pas saj. Pyetja, megjithatë, është pse Kremlini po e bën këtë. Mund të supozohet se operacionet në rritje të këtij lloji në Balltik janë një përgjigje ndaj bashkimit të Finlandës dhe Suedisë në NATO. Gjithashtu, bllokimi në zonën e Detit të Zi nuk është vetëm një nga mënyrat për të ndërprerë operacionet ajrore dhe detare të Ukrainës, por edhe një mënyrë për të fshehur lëvizjen e anijeve ruse. Megjithatë, ka më shumë gjasa që kjo të jetë pjesë e një fushate të përgjithshme për t’i bërë presion Evropës. Ajo që duhet mbajtur parasysh është se varësia nga teknologjia në përgjithësi do të thotë “dobësi” dhe, siç përfundon Galeotti, kur bëhet fjalë për Perëndimin, nuk është vetëm Kremlini që është në rrezik.
