Një studim mbi debatet në këshillat bashkiake të vendit i publikuar në Tiranë të enjten, zbuloi se barazia gjinore e siguruar përmes kuotave dhe detyrimit të partive politike për të prezantuar lista të mbyllura kandidatësh me përbërje të barabartë të kandidatëve dhe kandidateve, duket se nuk është shoqëruar me një përmirësim në diskursin politik në këto këshilla, ku burrat vijojnë të dominojnë në masë dërrmuese dhe ku gratë, kur flasin, rrezikojnë 2.5 herë më shpesh se sa burrat që të ndërpriten.
Studimi me titull Kur numrat gënjejnë, me autore Marsela Dauti dhe Geldona Metaj, u realizua Rrjeti i Fuqizimit të Gruas në Shqipëri (AWEN).
Kuvendi i Shqipërisë miratoi në prill të vitit 2015, kuota gjinore të barabarta në këshillet bashkiake, ndërsa vendi zbatoi një reformë administrative dhe territoriale, e cila gjerësisht u pa si një instrument që, ndërsa synonte rritjen e eficiencës në administrim, sillte dobësim të përfaqësimit politik dhe të demokracisë vendore. Reforma gjithashtu nuk i shpëtoi praktikave të ‘gerrimanderizimit’ të hartës elektorale dhe krijimit të disa bashkive të vogla dhe jofunksionale si rrjedhojë e pazareve politike mes partive që përbënin aleancën qeverisëse në atë kohë.
Gjithsesi, manovrat politike mes partive në pushtet bënë që, ndonëse ligji parashikonte barazi gjinore, në praktikë në zgjedhjet e vitit 2015, në asnjë prej bashkive të vendit nuk pati përfaqësi të barabartë ndërsa në disa, gratë përbënin vetëm 10 apo 20% të këshilleve. Kjo ndodhi për shkak se të fortit e zonave garojnë nën emrin e partive të vogla, të cilat në mënyrë tipike fitojnë vetëm një mandat, të parin e listës, i cili është mashkull.
Situata u përmirësua në zgjedhjet pasuese falë rregullave shtesë, e megjithatë, edhe në zgjedhjet e vitit të kaluar, manovrat elektorale bënë që gratë të zinin 43% të këshillave dhe jo 50%.
Pabarazia duket akoma më e lartë në analizën e debateve të zhvilluara në këshillat bashkiake.
Gjatë periudhës gusht-dhjetor 2023, periudhë në të cilën përfshihet konstituimi i këshillave të reja bashkiake pas zgjedhjeve si dhe debatet mbi projektbuxhetin e secilës bashki që zhvillohet zakonisht në dhjetor, studiuesit dhe 11 kërkuesit analizuan 49 mbledhje, debatet e së cilave u transkriptuan.
Ata numëruan 8300 raste kur këshilltarët kanë marrë fjalën dhe zbuluan se hendeku gjinor në marrjen e fjalës është i lartë.
“Burrat e morën fjalën 6,169 herë (74.33%) dhe gratë e morën fjalën 2,131 herë (25.67%)”, shënohet në studim.
“Burrat dominojnë diskutimet në të gjitha këshillat e marrë në studim. Dominimi i burrave në diskutime ndihet veçanërisht në këshillin bashkiak të Korçës (81.05%), Malësisë së Madhe (84.80%), Pukës (80.97%), dhe Sarandës (85.53%). Figura 3 paraqet numrin e herëve që këshilltarët kanë marrë fjalën—të ndarë sipas gjinisë—në secilin këshill bashkiak,” thuhet më tej në studim.
Gratë këshilltare përballen shumë më shpesh se sa burrat me ndërprerjen e fjalës, edhe pse flasin më rrallë.
“Ndërprerja e fjalës mund të vinte nga Kryetari i këshillit, këshilltarë të tjerë, apo administrata e Bashkisë. Grupi i punës evidentoi 977 raste të ndërprerjes së fjalës (11.77%),” theksohet në studim.
“Grave ju ndërpre fjala 453 herë nga 2,131 herë që e morën fjalën (21.26%); ndërkohë, burrave ju ndërpre fjala 524 herë nga 6,169 herë që e morën fjalën (8.49%). Me fjalë të tjera, grave u ndërpritet fjala rreth 2.5 herë më shpesh se burrave.”
Këshillat bashkiake në Shqipëri zgjidhen nga listat e mbyllura të partive politike. Qytetarët votojnë për një parti të caktuar, e cila nga ana e vet, përcakton kandidatët për këshilltarë. Besohet gjerësisht se mungesa e demokracisë së brendshme në partitë politike, pamundësia e qytetarëve për të zgjedhur se cilët prej kandidatëve duan të dërgojnë në këshill apo dominimi i diskursit publik nga krerët e partive kombëtare edhe në rastet e zgjedhjeve për pushtetin vendor, i ka bërë këshillat bashkiake institucione të dobëta, të paafta për të mbajtur llogaridhënës kryetarin apo kryetaren e bashkisë apo stafin e bashkisë. Kjo bën që këshilltarët bashkiakë të kenë pak fuqi reale për të ndikuar politikëbërjen në nivel vendor.
Studimi rendit një numër rastesh të cilësuara nga studiuesit si “praktika autokratike” në të cilat, mbledhjet e këshillave bashkiake u dominuan nga kryetari, këshilltarëve nuk iu dha përgjigje për pyetjet e ngritura apo, në një rast, një kryetare bashkie kritikonte këshilltarët se pse ata bënin pyetje.
“Gjatë analizimit të mbledhjeve vëzhguam praktika që na shqetësuan së tepërmi. Konkretisht, këshilltarët e partisë në pushtet iu kërkonin këshilltarëve të opozitës të mos ngrinin pyetje në këshill, por t’i kërkonin përgjigjet vetë në zyrat e Bashkisë; sulmuan një organizatë jo-qeveritare për të dëmtuar reputacionin dhe besueshmërinë e organizatës tek publiku; si dhe iu kundërpërgjigjën kritikave ndaj Bashkisë me falenderime drejtuar Kryetarëve të Bashkisë apo qeverisë qendrore,” thuhet në raport
Raporti vëren gjithashtu se, megjithëse mjetet ekzistojnë që këshillat bashkiake të bëjnë transmetim në internet, administratat e disa bashkive dukshëm kontrolluan transmetimet për llogari të kryetarit.
Intervistat e thelluara me gratë anëtare të këshillave vunë në dukje faktin se pozita e tyre brenda partive përkatëse është shumë më e dobët se sa ajo e burrave dhe se ato nuk ndjehen të sigurta se do të rikandidohen. Ato raportuan gjithashtu edhe për sjellje mizogjene nga burrat dhe komente të llojit “u bëre ti” apo “ju nuk dini gjë” apo te fakti se propozimet e tyre apo kërkesat e tyre për informacion thjeshtë injorohen si të parëndësishme.
Barazia gjinore në vendimmarrje është një çështje e debatuar gjerësisht në të gjithë botën ndërsa barazia numerike është shpesh më e lehtë të realizohet në vendet ku pushteti është i përqendruar në duar të caktuara dhe ku parlamentet apo këshillat kanë rol figurativ.
Aktualisht në Shqipëri, më shumë se gjysma e anëtarëve të Këshillit të Ministrave janë gra dhe afërsisht një në çdo tre deputetë është grua gjithashtu. Edhe shumë vende me kredenciale të pakta demokratike, si Arabia Saudite, Koreja e Veriut apo Ruanda kanë përfaqësi të lartë të grave nëpër këshille apo parlamente, por kjo dukshëm tregon të kundërtën e asaj që shtiret.
“Liderët autokratë përdorin rritjen numerike të grave në politikë që të përmirësojnë reputacionin në arenën ndërkombëtare, të legjitimojnë pushtetin në sytë e publikut dhe të organizatave të shoqërisë civile, apo të zhvendosin vëmendjen nga krizat politike apo ekonomike—strategji këto që i ndihmojnë të qëndrojnë më gjatë në pushtet,” vërejnë studiueset në raport, duke iu referuar studimeve të shumta ndërkombëtare mbi keqpërdorimin e grave për të maskuar mungesën e demokracisë.
“…reformat e barazisë gjinore transformohen në një instrument manipulues që edhe pse duket sikur nxisin qeverisjen e mirë, në realitet e dobësojnë atë,” nënvijëzon studimi./Reporter.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Hilet procedurale të socialistëve ngrenë shqetësim për transparencën e Kuvendit”
Analiza e BIRN: 2023, viti më i keq për median
“Si i shkaktohet dëm buxhetit nëse aksionet shtetërore rriten?!”
