Në pamje të parë, ekonomia botërore duket shumë elastike. SHBA lulëzoi edhe kur lufta tregtare me Kinën u përshkallëzua. Gjermania e përballoi humbjen e gazit rus nga i cili ishte e varur pa pësuar fatkeqësi ekonomike. Lufta në Lindjen e Mesme nuk shkaktoi një tronditje në tregun e naftës. Si pjesë e PBB-së globale, tregtia është rikuperuar nga pandemia dhe parashikohet të ketë rritje të shëndetshme këtë vit. Megjithatë, kur çështja shqyrtohet më thellë, duket brishtësia e situatës aktuale. Pas vitesh prishjeje të rendit që ka qeverisur ekonominë globale që nga Lufta e Dytë Botërore, sot ajo është në prag të kolapsit, me një rikthim të mundshëm të papritur në anarki, ku lufta rishfaqet si streha e fuqive të mëdha. Edhe nëse konflikti nuk ndodh kurrë, efekti i rënies së të gjitha normave në ekonomi mund të jetë i shpejtë dhe brutal.
Parashikimi
Rënia e rendit të vjetër, siç thekson “The Economist” në analizën e tij, është e dukshme kudo. Sanksionet përdoren si mjet katër herë më shumë se gjatë viteve ’90. SHBA së fundmi vendosi sanksione “sekondare” kundër subjekteve që mbështesin ushtrinë ruse. Një luftë subvencionesh është duke u zhvilluar, ndërsa vendet kërkojnë të kopjojnë mbështetjen masive të Kinës dhe të qeverisë së SHBA-së për prodhimin e gjelbër. Megjithëse dollari mbetet dominues dhe ekonomitë në zhvillim janë më elastike, flukset globale të kapitalit kanë filluar të copëtohen. Institucionet që vëzhguan sistemin e vjetër ose janë tashmë të vdekur ose po humbasin me shpejtësi kredibilitetin. Organizata Botërore e Tregtisë (OBT) do të mbushë 30 vjet vitin e ardhshëm, por për shkak të neglizhencës amerikane, ajo do të “ngecë” për më shumë se pesë vjet. FMN-ja është në një krizë identiteti, e bllokuar mes axhendës së gjelbër dhe garantimit të stabilitetit financiar. Këshilli i Sigurimit i OKB-së është i paralizuar.
Autokratët në “festë”
Rikthimi eventual i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë me botëkuptimin e tij absolutisht ekskluziv do të vazhdonte erozionin e institucioneve dhe normave, sipas “The Economist”. Frika për një valë të dytë të importeve të lira kineze mund ta përshpejtojë këtë më tej. Një luftë e drejtpërdrejtë midis SHBA dhe Kinës për Tajvanin, ose midis Perëndimit dhe Rusisë, mund të shkaktojë një kolaps të përgjithshëm. Në shumë prej këtyre skenarëve, humbjet do të jenë më të mëdha se sa shumë njerëz e kuptojnë. Ndërsa është në modë të kritikohet globalizimi i papenguar si shkaku i pabarazisë, krizës financiare globale dhe neglizhencës klimatike, arritjet e viteve ’90 dhe 2000, janë të pashembullta në histori. Shkalla e vdekshmërisë foshnjore në mbarë botën është më pak se gjysma e asaj që ishte në vitet ’90. Përqindja e popullsisë globale të vrarë në konfliktet në nivel shtetëror arriti në 0.0002 përqind më të ulët të pasluftës në 2005, ndërsa në 1972 ishte pothuajse 40 herë më e lartë. Ndërprerja e sistemit kërcënon të ngadalësojë këtë progres apo edhe ta ndryshojë atë. Pasi të prishet, sistemi nuk ka gjasa të zëvendësohet me rregulla të reja. Në sytë e Partisë Komuniste Kineze, Presidentit rus Vladimir Putin dhe cinikëve të tjerë, një sistem në të cilin forca ka gjithmonë të drejtë nuk do të ishte asgjë e re.
Fundi “i errët”
Hulumtimet e fundit tregojnë se epoka e “Konsensusit të Uashingtonit”, të cilin udhëheqësit e sotëm shpresojnë ta zëvendësojnë, ishte një epokë në të cilën vendet e varfra filluan të gëzonin rritjen, duke ngushtuar hendekun me botën e pasur. Vendet me të ardhura të mesme si India dhe Indonezia, të cilat shpresojnë të shfrytëzojnë mundësitë e krijuara nga fragmentimi i rendit të vjetër në rrugën e tyre drejt pasurisë, përfundimisht do të mbështeten tek ekonomia globale që do të mbetet e integruar dhe e parashikueshme. Dhe prosperiteti i pjesës më të madhe të botës së zhvilluar, veçanërisht të ekonomive të vogla dhe të hapura si Britania e Madhe dhe Koreja e Jugut, varet tërësisht nga tregtia. Disave mund t’u duket se ekonomia botërore mund të mbijetojë çdo gjë. Por “The Economist” parashikon një fund të errët dhe paralajmëron se mundet t’i mbijetojë gjithçkaje.
