Pjesë nga memorandumi “Dëbimi i shqiptarëve” i historianit serb Vasa čubrilović nga viti 1937.
“Problemi shqiptar në jetën tonë kombëtare dhe shtetërore nuk është vetëm që nga dje. Ka luajtur një rol të rëndësishëm në mesjetë, por mori rëndësi vendimtare kah fundi i shekullit të 17-të, kur serbët nga zonat e vjetra ish- raška u zhvendosën në veri në masë, ndërsa mali shqiptar sapo erdhi në vendin e tyre … në këtë mënyrë, trekëndëshi shqiptar u krijua deri në mesin e shekullit të 19-të.
Problemi ndërkombëtar i kolonizimit
…kur supozojmë se zhvendosja progresive e shqiptarëve është e paefektshme nga kolonizimi ynë progresiv, ne kemi vetëm një mënyrë të vetme për ta bërë këtë. Në këtë rast, kemi dy shtete para syve, Shqipërisë dhe Turqisë.
[…] siç e kemi dëgjuar, Turqia pajtohet që fillimisht të fillojë me zhvendosjen e rreth 200.000 personave me kusht që ata të jenë shqiptarë, çka për ne […] pa dyshim, ky problem do të shkaktojë trazira ndërkombëtare, e cila është e pashmangshme në raste të tilla.
[…] Sidoqoftë, bota e botës është përdorur shumë më keq dhe është kaq e zënë me çështje që ndoshta nuk duhet të shqetësohen për këtë anë. Nëse Gjermania do të dëbonte dhjetëra mijëra hebrenj dhe Rusia ishte në gjendje të zhvendoste miliona njerëz nga një pjesë e kontinentit në një tjetër, dëbimi i qindra mijë shqiptarëve nuk do të çonte në shpërthimin e luftës botërore.
Metoda e fërkimit vert
Ne kemi theksuar tashmë se për ne vetëm dëbimet e shqiptarëve nga trekëndëshi i tyre është efektive. Kushti i parë për një dëbim është prodhimi i një psikoze të përshtatshme, e cila mund të prodhohet në shumë mënyra.
Dihet se masat myslimane janë shumë shpejt subjekt i një influence, veçanërisht asaj fetare; ata janë paragjykues dhe fanatikë. Prandaj, është më se e domosdoshme që ne, në mënyrë që të jemi në gjendje të dëbojmë shqiptarët, të tërheqim klerin e tyre dhe njerëzit me ndikim përmes parave ose kërcënimeve në faqen tonë.
Një mjet tjetër do të ishte detyrimi i aparatit shtetëror.
Ai duhet t’i përdorë ligjet deri në fund, kështu që shqiptarët do të jenë të padurueshëm për të qëndruar me ne: gjoba, burg, zbatimi i pamatur i të gjitha mundësive të policisë, për shembull dënimi i kontrabandës, kontrabandimi i pyjeve, dënimi i njerëzve që shkaktojnë dëm në bujqësi, kauza ose të lënurit qentë të lirë, të dërguarit me forcë dhe madje çdo mjet që mund të shpiki një polic me përvojë.
Masat ekonomike: Mosnjohja e arsyes së vjetër; kadastra në këto zona duhet menjëherë të mbledhë taksat dhe të gjitha borxhet private dhe publike, konfiskimin e borxhit të shtetit dhe komunës, tërheqjen e koncesioneve dhe ndalimeve, shkarkimin nga puna shtetërore, private dhe komunale, etj. Kjo do të përshpejtonte procesin e dëbimit. […]
Kur fjala vjen tek feja, shqiptarët janë shumë të ndjeshëm, prandaj ju duhet të goditni këtu. Kjo mund të arrihet nga trajtimi i keq i klerikëve, nga shkretimi i varrezave, duke ndaluar poligaminë dhe sidomos nga zbatimi i pamatur i detyrueshëm për vajzat kudo ku ndodhen në shkollat fillore.
Iniciativat private gjithashtu mund të jenë shumë të dobishme në këtë drejtim. Ju duhet të shpenzoni armë për kolonistët, nëse është e nevojshme. Në këto zona, aktiviteti i vjetër i bandës duhet të ringjallet: duhet t’u japësh mbështetje fshehtas.
Në veçanti, ju duhet të gjuani një përmbytje të vërtetë të malazezëve, të cilët në një shkallë të gjerë janë në konflikt me shqiptarët në Metohi. (shënim: Kuq: emri i vjetër serb për rajonin e Kosovës Perëndimore). […] “
Burimi: Wolfgang Petritsch / Karl Kaser / Robert Pichler, Kosovë. Kosova. Mitet, të dhënat, faktet, Klagenfurt / Celovec 1999, s. 114-127.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Përpjekjet për bashkimin e Çamërisë me vendin amë
Tiranë-Kalampaka, mes shqiptarëve të Janinës e Kosturit
