Një projekt i përbashkët arkeologjik shqiptaro-amerikan thotë se ka gjetur amfora që janë të paktën 2,500 vjeçare në detin Jon pranë brigjeve shqiptare, të cilat mund të jenë të një anijeje të lashtë.
Fondacioni Naval RPM tha të premten se kishin gjetur 22 amfora, një kavanoz që përdoret për verë apo vaj, 40-60 metra në thellësi rreth shtratit të detit pranë një bregu shkëmbor pranë gadishullit të Karaburunit.
Arkeologu Mateusz Polakowski tha se ata besojnë se amforat e llojit korintas datojnë në mes shek. 7 dhe shekullit të 5-të para Krishtit.
Nëse mbetjet mund të gjenden, ajo do të jetë anija më e hershme që ka lundruar përgjatë bregdetit shqiptar, tha Polakowski.
Kryetari i RPM, James Goold e konsideroi si një nga më të rëndësishmit e të gjitha zbulimeve dhe sipas tij do të jetë shumë e rëndësishme nga një perspektivë historike dhe arkeologjike nëse vërtetohet.
Do të jetë i nevojshëm hetimi i mëtejshëm.
Arkeologu shqiptar Neritan Ceka tha se amforat e ngjashme të verës me origjinë korinthiane dhe Kerkira janë gjetur në Durrës dhe Apoloni dhe në zonat e tjera në Shqipëri, gjë që tregon tregtinë intensive gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 7-të para Krishtit. përgjatë bregdetit shqiptar.
Që nga viti 2004, RPM e ka synuar detin në Shqipëri për anijet e vjetra dhe moderne, me plane të vazhdueshme për hapjen e një muzeu nënujor në Shqipërinë perëndimore.
“Kjo sigurisht do të ishte një pikënisje e mrekullueshme për një program kombëtar rreth të cilit do të krijohej një muze dhe do të tregonte rolin kryesor të Shqipërisë në antikitet”, tha Goold.
Ceka tha se autoritetet shqiptare janë duke planifikuar një projekt të ri katër-pesëvjeçar me RPM dhe Institutin e Arkeologjisë Navale, me bazë në Teksas, për të eksploruar mundësitë e gërmimit për anijet e mbytyra, një proces financiarisht të shtrenjtë dhe shkencërisht delikat.
Hulumtimi në Shqipëri deri më tani ka zbuluar 28 rrënoja, si dhe disa amfora dhe gjetje shtesë nga të gjitha rrugët nga jugu i Sarandës dhe Butrintit deri në Durrës dhe planifikon të shkojë në veri të Durrësit më pas.
Prania e RPM-së në 12 vitet e fundit ka qenë një hap i madh për shkencën shqiptare të arkeologjisë nënujore, sipas Auron Tare, kreu i UNESCO-s për Komitetin Shkencor dhe Teknik për Trashëgiminë Botërore Nënujore.
“Nëse konfirmohet, kjo mund të lidhet me themelimin e dy qyteteve kryesore në bregdetin shqiptar, Dyrrachium (Durrës) dhe Apolonia, dy portat e rrugës Egnatia, rruga e lashtë drejt tregtisë lindore”, tha Tare.
“Ne kemi zbuluar jo vetëm anijet e lashta, por edhe një numër të mirë të anijeve të mbytura të Luftës së Parë dhe Luftës së Dytë Botërore që hedh dritë mbi një kapitull të panjohur të historisë sonë”, tha Tare.
Shqipëria po përpiqet të mbrojë dhe të përfitojë nga trashëgimia e saj e pasur nënujore, me fonde të pakta për ruajtjen e saj nga qeveria në një nga vendet më të varfëra të Evropës.
