Në fillim të viteve 1990, me luftërat në ish-Jugosllavi, një mik i imi grek po ligjëronte para një publiku amerikan mbi pozicionin e ndjeshëm politik të vendit të tij. Politika Greke në Ballkan, theksoi ai, bazohej në idenë e “stabilitetit të kufijve”.
Grekët kishin arsye të shqetësoheshin. Një vend i vogël i vendosur në një pozicion të rëndësishëm gjeopolitik midis Evropës dhe Azisë, me lidhje kulturore që arrinin në çdo drejtim dhe i copëtuar nga kontradiktat e veta të brendshme, Greqia “ishte rritur” me luftëra të njëpasnjëshme.
Si vendi i parë i ri i pavarur në Evropën moderne, i themeluar në 1830, ai ishte gjithashtu vendndodhja e një kulture antike me shumë rëndësi për botën.
Siç Roderick Beaton argumenton në librin e tij të ri, “Greqia dhe historia moderne e çështjes së kombit grek, ka rëndësi, shumë përtej kufijve të komunitetit grek në mbarë botën”.
Beaton e quan librin e tij një “biografi” dhe jo një “histori”. Të dyja kujtojnë lexuesit se sa shumë ka ndikuar gjuha greke tek ne. Ai strukturon narracionin e tij ashtu si jeta e një personi të vetëm.
“Ne jemi të gjithë Grekë”, shkruajti poeti Shelley në ditët e para të Luftës Greke të Pavarësisë (1821-30).
Por çfarë e përcakton një komb, dhe cilët ishin këta grekë? Padyshim jo një etni e vetme, madje edhe në kohërat antike. Beaton citon fjalimin e poetit George Seferis pas fitimit të çmimit Nobel në vitin 1963: “Unë nuk them se ne jemi me të njëjtin gjak si grekët e lashtë, sepse unë kam një tmerr nga teoritë raciale, por ne ende jetojmë në të njëjtin vend dhe ne shohim të njëjtët male që mbarojnë në det”.
Beaton përshkruan dy identitete në tension: kombi grek, që përkufizohet lirshëm si njerëz që flasin gjuhën dhe ndajnë karakteristika të tjera kulturore, dhe shteti grek, entiteti politik i ndërtuar dhe përshtatur vazhdimisht pas vitit 1830. Kombi po duron, ndërsa shteti me shumë qeveri të saj ka ndryshuar pothuajse çdo dekadë, duke detyruar Grekët të përshtaten.
Grekët kanë qëndruar stoik përmes këtyre luftërave dhe qeverive në ndryshim, por rrallëherë kanë folur me një zë.
Ata ishin të përçarë edhe kur u ngritën kundër turqve osmanë në 1821.
Historitë e mëparshme të Greqisë moderne nga C.M. Woodhouse, Richard Clogg dhe Thomas Gallant janë zhytur në këtë kompleksitet Ballkanik, por mendimi biografik i Beaton e ruan narracionin të përqendruar, të gjallë dhe të qartë.
Historianët kanë parë ngritjen e Partisë Komuniste në Greqi dhe shtypjen e saj të dhunshme, me ndihmën e Britanisë dhe SHBA, nën Doktrinën Truman, si dhe fillimin e Luftës së Ftohtë.
Por Beaton mohon që komunistët grekë ishin një forcë monolitike nën kontrollin e Stalinit. Ata ishin të tmerrshëm, por ata përfaqësonin një luftë lokale kundër fashizmit dhe monarkisë.
Me përjashtim të disa viteve, Greqia bashkëkohore është bërë gjithnjë e më paqësore dhe e prosperuar nën qeveri relativisht të moderuar, duke u anëtarësuar në Bashkimin Evropian në 1981 dhe duke adoptuar euron në 2001.
Kriza ekonomike e dekadës së kaluar ka qenë shkatërrues, por Beaton na kujton se “Grekët kanë qenë në këtë pikë edhe më parë. Gjeneratat kanë jetuar në kushte shumë më të këqija në historinë dyqindvjeçare të shtetit Grek. ”
Këta njerëz na dhanë Lojërat e para Olimpike moderne në 1896 dhe vazhdojnë të na japin muzikë, letërsi dhe art në nivele të jashtëzakonshme. Dhe historia e tyre tragjike vazhdon…
