Kandidatja për postin e kryeministrit nga Lidhja Demokratike e Kosovës, Vjosa Osmani, tha në një intervistë për Zërin e Amerikës se koalicioni me lëvizjen Vetëvendosje duhet të bëhet me partneritet në mes të barabartëve dhe se asnjëra palë sipas saj nuk mund të sillet si fitues absolut dhe ta trajtojë palën tjetër si një aksesor.
Në intervistën dhënë korrespondentit tonë në Prishtinë, Leonat Shehu, zonja Osmani thotë se afati i pranverës së vitit 2020 nuk është kërkuar nga aleatët perëndimorë për arritjen e marrëveshjes përfundimtare me Serbinë, por për të sjellë prapë të dyja palët në tavolinë dhe për të rifilluar negociatat.
Zëri i Amerikës: Zonja Osmani, Kosova ende po numëron votat me kusht, ndërsa ju tashmë keni biseduar me lëvizjen Vetëvendosje për qeverinë e re. A është kjo çështje e kryer tashmë?
Vjosa Osmani: Natyrisht që do të varet shumë nga vullneti i të dyja partive, unë mund ta konfirmoj që nga ana e LDK-së ka vullnet për bashkëpunim dhe ka përpjekje të sinqerta në mirëbesim të plotë që të arrijmë një marrëveshje, por kjo nuk do të varet vetëm nga vullneti ynë por edhe nga ajo se sa arrijmë pajtim për çështje që janë të rëndësisë të madhe për qeverisjen e ardhshme, prandaj ka edhe tema të rëndësishme që këto ditë po diskutohen ndërmjet grupeve punuese të cilat sidomos nga java e ardhshme do të intensifikojnë takimet.
Është krejtësisht evidente se deri sa jemi dy parti me ideologji të ndryshme dhe për derisa njëra ka më shumë përvojë me qeverisje kurse tjetra më shumë në opozitë ka dallime që unë jam optimiste që ne mund t’i kalojmë mirëpo është me rëndësi për ne si Lidhje Demokratike që të sigurohemi që çështjet që kanë të bëjnë me planin ekonomik apo zhvillimin ekonomik, sistemin ekonomik të vendit të jenë çështje që harmonizohen 100 për qind, njëjtë edhe çështjet sociale por edhe çështja e politikës së jashtme e cila nuk lidhet vetëm me dialogun Kosovë-Serbi por për ne si LDK lidhet me atë që ne e quajmë Kosovë-centrizëm që nënkupton faktin që jo vetëm e njohim dhe e respektojmë Republikën e Kosovës por edhe punojmë për Republikën e Kosovës në kufijtë aktual, që nënkupton që si qeveri e ardhshme ne duhet të kemi harmonizim të plotë lidhur me këto qëndrime që pastaj mos të kemi shembullin e qeverisë së kaluar ku kryeministri kishte qëndrime të tjera në politikën e jashtme, ministrat e tij pastaj kishin qëndrime të tjera, presidenti të tjera dhe në këtë mënyrë vendosnin Republikën e Kosovës në një situatë jo vetëm të pa lakmueshme në aspektin e imazhit por edhe i bënin dëm subjektivitetit tonë ndërkombëtarë derisa edhe krijonin paqartësi tek shtetet jo vetëm që na kanë njohur por edhe ato që akoma nuk na kanë njohur lidhur me atë se si e sheh Kosova vetveten.
Pra, ne si qeveri e ardhshme duhet të flasim me një zë, sa i përket asaj se si e shohim Republikën e Kosovës, si luftojmë për subjektivitetin e saj ndërkombëtar, si i kërkojmë njohjet dhe anëtarësimet në organizatat ndërkombëtare dhe cilat janë relacionet tona me shtetet e rajonit. Për këto duhet të pajtohemi në plotëni dhe jo vetëm parcialisht, para se të arrihet një marrëveshje.
Ku janë dallimet më së shumti ndërmjet lëvizjes Vetëvendosje dhe jush, po flasim për politikën e jashtme dhe bisedimet Kosovë-Serbi?
Por ne akoma nuk jemi ulur për të diskutuar në detaje për këtë temë që do të mund të identifikoja shumë qartë dallimet. Po i përmend njëherë se çka na bashkon për të ardhë tek dallimet. Çka na bashkon është që edhe ne edhe lëvizja Vetëvendosje kemi dalë për dy vite rresht kundër idesë së rrezikshme të ndarjes por edhe shkëmbimit të territoreve, ide kjo e vjetër ruso-serbe që për fat të keq kohëve të fundit kishte gjetur aleat edhe në Kosovë, pra idetë e tilla që kontestojnë kufijtë e Kosovë ne në asnjë mënyrë nuk do të lejojmë të jenë pjesë e dialogut më. Po ashtu sa i përket rregullimit të brendshëm të Republikës së Kosovës ne kemi një pajtueshmëri të plotë që këto nuk janë tema që mund të bëhen pjesë e dialogut në Bruksel.
Tani ajo që ne akoma nuk jemi ulur të diskutojmë është se çka kur të eliminohen të gjitha temat që përmenda dhe vendosim vija të kuqe ose më mirë t’i quaj parimet themelore, cilat do të ishin temat për të cilat ne do të mund të flasim. Natyrisht që ne nuk do të kemi problem për t’i determinuar kërkesat tona në raport me Serbinë sa i përket reparacioneve të luftës, sa i përket personave që janë të pagjetur, sa i përket kthimit të pensioneve dhe shumë tema tjera që edhe unë edhe LDK-ja vazhdimisht i kemi ngritur për gjatë këtyre viteve, për këto nuk do të kemi problem sepse këto janë kërkesa esenciale të qytetarëve të Kosovës, të popullit të Kosovës dhe këto duhet që vazhdimisht t’ia themi Serbisë dhe mos të hezitojmë asnjëherë kudo që jemi në Kosovë, në Bruksel, në Uashington t’i themi si kërkesa të Kosovës, por pastaj në momentin kur jemi në Bruksel ne duhet të dalim me ide konkrete sepse nuk mund të shkojmë të papërgatitur në këtë forum dhe të themi që nuk kemi asnjë ide se si të ecim përpara për normalizimin e raporteve.
Pra duhet të flasim për çështje të tregtisë, duhet të flasim për çështje të lëvizjes së lirë, duhet të jemi kreativ në idetë që vërtetë ndihmojnë eliminimin e problemeve praktike që sot ekzistojnë ndërmjet dy shteteve por gjithnjë si dy shtete të barabarta. Por, siç e thashë ne nuk duhet të shkojmë në Bruksel duke pritur që dikush tjetër të vijë me idetë e tilla në tavolinë sepse gjithnjë kur ne kemi pritur që idetë e tilla të vijnë vetëm nga Beogradi dhe Brukseli gjithnjë Kosova ka humbur dhe prandaj duhet të ulemi, të punojmë, të përgatitemi shumë, mos të sillemi si të gjithë dijshëm në këtë proces sepse askush nuk është i gjithë dijshëm në veçanti jo partitë që kurrë nuk kanë marr pjesë në asnjë tavolinë negociatash.
Pra, ky proces kërkon përgatitje të madhe, kërkon bashkëpunim me shërbyes civilë që kanë memorien institucionale, një kohë të gjatë në procesin e dialogut dhe mbi të gjitha kërkon partneritet të plotë jo vetëm ndërmjet LDK-së dhe Vetëvendosjes si dy parti që do të marrin përgjegjësinë dhe barrën kryesore por kërkon partneritet, bashkëpunim dhe transparencë të plotë me çdo parti që nesër do të jetë në parlamentin e Kosovës sepse në fund marrëveshja finale do të kërkoj pajtimin e shumicës dërrmuese pra prej dy të tretash dhe jo vetëm pajtimin e LDK-së dhe Vetëvendosjes dhe ne asesi nuk do të duhet të sillemi siç u soll qeveria paraprake që nuk kishte bashkëpunim të sinqertë me opozitën e aq më pak si presidenti aktual i cili realizonte edhe takime të fshehta duke anashkaluar komplet spektrin politik që në fakt e kishte barrën politike të përfaqësimit të qytetarëve të vendit.
Zonja Osmani, është përmendur një afat i shpejtë kohor për arritjen e marrëveshjes Kosovë-Serbi që thuhet se është caktuar nga aleatët ndërkombëtarë, disa mujor apo deri në pranverën e vitit të ardhshëm. Ndërkaq zoti Kurti thotë se me rëndësi është baza e një marrëveshjeje se sa afati kohor, ju si e shihni këtë?
Unë mund t’ua konfirmoj meqenëse i kam pasur takimet e niveleve më të larta për dallim nga partitë e tjera që nuk ka afat për arritjen e marrëveshjes finale. Afati i pranverës së vitit 2020 është për diçka tjetër, jo për arritjen e marrëveshjes finale, ky afat është për të sjellë prapë të dyja palët në tavolinë, për të rifilluar negociatat, për t’i dhënë një shtytje të re vullnetit të të dyja vendeve për të diskutuar me njëra tjetrën për normalizim të marrëdhënieve dhe për të arritur në qoftë se ka vullnet dhe gatishmëri marrëveshje për tema jo edhe aq substanciale, pra për të diskutuar ose për të kërkuar nga ana jonë zbatimin e marrëveshjeve siç është ajo për energjinë, për të diskutuar për temat që kanë të bëjnë me tregtinë, zhvillimin ekonomik por sa e kam kuptuar unë dhe besoj që e kam kuptuar drejt nga këta takime nuk është që dikush pret që në mars të vitit 2020 të arrihet marrëveshja finale sepse nuk është realiste një pritje e tillë.
Me rëndësi është që ne si Kosovë ta dëshmojmë që ne gjithmonë kemi qenë pala konstruktive në dialog kurse çka ka ofruar Serbia në rastin konkret presidenti (Aleksandër) Vuçiç ka qenë një rol që në anglisht quhet “Drama Queen” që më shumë janë ankuar se sa kanë ofruar diçka konkrete dhe kanë shpikur pengesa edhe kushtëzime gjë të cilën Kosova nuk e ka bërë asnjëherë për kundër faktin që siç e thash Serbia kurrë nuk ka kërkuar flaje për krimet, Serbia kurrë nuk ka paguar reparacione dhe kurrë nuk i ka pranuar edhe ende është në një gjendje të mohimit të krimeve që i ka bërë dhe ne përkundër kësaj nuk e kemi kushtëzuar dialogun për derisa ata për momentin janë pala që po kushtëzojnë dhe për fat të keq Brukseli po i toleron në këtë situatë të kushtëzimit.
A shihni një marrëveshje të shpejtë me Serbinë?
Unë nuk besoj që marrëveshja finale në rrethanat aktuale mund të arrihet deri në mars të vitit 2020 por shoh që mund të arrihen marrëveshje për çështje specifike të temave më teknike ndoshta, nëse mund t’i quaj sepse ato pastaj kanë ndikim në marrëveshjen finale mirëpo më shumë do të thoja që dialogu deri në mars të vitit 2020 mund të trajtojë çështjet e zbatimit të marrëveshjeve ekzistuese, mund të trajtojë çështje që kanë të bëjnë me zhvillim ekonomik, me eliminimin e barrierave të lëvizjes së lirë, çështje tregtare mirëpo marrëveshja finale kërkon më shumë kohë, kërkon më shumë përkushtim dhe natyrisht kërkon pranim të realitetit nga ana e Serbisë gjë që nuk ekziston për momentin.
Si do të arrini për shembull ta bindni Serbinë ta njohë pavarësinë e Kosovës pa i dhënë diçka, të themi territor apo ndryshim kufijsh, një gjë që e ka kërkuar?
Serbia nuk mund të marrë diçka nga Kosova në shkëmbim të njohjes sepse Kosova nuk është në gjendje që të japë qoftë territor, qoftë të jetë një situatë ku vet shndërrohet në një shtet jo funksional vetëm për të marrë njohjen nga Serbia sepse pastaj shndërrohemi në një Bosnje të dytë. Pra në një skenar të tillë ne mund të vijmë në një situatë ku Kosova ka ulësen në Kombet e Bashkuara megjithatë është një shtet jo funksional që nuk mund të arrijë asgjë, as në kontekst të brendshëm e as në kontekst të marrëdhënieve ndërkombëtare dhe kjo është një situatë që ne duhet ta evitojmë me çdo kusht.
Ajo çka përfiton Serbia janë hapat konkret në rrugën e saj drejt integrimit evropian dhe në qoftë se ne kthehemi në vitin 2010, në shtator 2010 më konkretisht kur palët janë pajtuar që të bëjnë këtë dialog, kërkesa ka qenë që të dy palët të punojnë për normalizim raportesh dhe në ndërkohë në qoftë se bëjnë një gjë të tillë për çdo hap pozitiv do të shpërblehen në thonjëza me hapa konkret drejt integrimit evropian dhe jo që Serbia të marrë diçka nga Kosova por të marrë diçka nga Bashkimi Evropian, pra kjo është mënyra e vetme për ta bindur Serbinë.
Në qoftë se ata e kanë seriozisht çështjen e integrimit në Evropë dhe nuk po e përdorin vetëm si mburojë për të përfituar gjithçka nga Evropa e në të njëjtën kohë për të forcuar lidhjet e veta me Rusinë atëherë kjo është mënyra për ta bindur Serbinë, pra është integrimi në Bashkimin Evropian më konkretisht dhe kjo shndërrimi i Kosovës në një konflikt të ngrirë të radhës sepse pavarësisht që dikush mund ta trajtojë një marrëveshje të tillë ku Kosova do të jepte diçka nga rregullim i saj i brendshëm si marrëveshje finale, ajo assesi nuk do të ishte marrëveshje finale, do të ishte fillimi i një situate jashtëzakonisht destruktive ku Kosova dhe rajoni do të vazhdonte të ishte i destabilizuar dhe do të ishte një marrëveshje e ngjashme me atë të Dejtonit që shumëkush ka menduar që është finale por kushdo që shkon sot dhe e viziton Bosnjën e sheh që ajo është që ajo është gjithçka tjetër përpos finale sepse thjeshtë e ka shndërruar në një vend jo funksional përbrenda dhe akoma qytetarët e atij shteti dhe edhe lidershipi i atij shteti nuk mund të merren me problemet më imediate të qytetarëve të vendit të vet për shkak se duhet të merren me tendencat e Serbisë për ta destabilizuar gjithë Bosnjën nëpërmjet Republikës Serbe.
Pra ajo çka po dua të them është që kushdo që mendon që duke i dhënë Serbisë të drejta shtesë përbrenda Kosovës e arrin një marrëveshje finale që normalizon raportet, e ka shumë gabim, sepse ajo vetëm do të ç’normalizojë gjithçka dhe do ta sjellë tërë rajonin tonë në një situatë ku ka konflikte të ngrira me të cilat do të duhet të merrej e gjithë Evropa dhe Shtetet e Bashkuara edhe për shumë dekada me radhë vetëm për ta mbajtur stabil. Tash ka ardhur koha që ne të shkojmë përtej stabilokracive dhe të investojmë në demokraci efektive dhe të vërtetë.
Zonja Osmani është përmendur edhe një konferencë të themi ku mbyllen të dyja palët derisa të arrihet një marrëveshje, ju si e shini një ide të tillë?
Unë mendoj që është një ide e panevojshme, është një ide e rrezikshme, e di që kryeministri Haradinaj pati shkruar një letër ku pati propozuar diçka të tillë, ka qenë e pamenduar mirë sepse konferenca ku është determinuar ose përpjekja ndërkombëtare ku është determinuar statusi i Kosovës ka përfunduar me planin e Ahtisarit, ne nuk duhet të hapim çështje që tashmë janë të mbyllura siç është statusi i Kosovës, kufijtë e saj, shtetësia e saj. Ne mund të flasim me Serbinë si dy shtete të barabarta, ku Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian mund të ndihmojnë dhe ndërmjetësojnë drejt normalizimit të plotë, mirëpo në qoftë se kthehemi në një konferencë ndërkombëtare ku ne ndër të tjera do të ishim edhe nën mëshirën e pajtimit të Rusisë, kjo na kthen prapa në kohën e para 17 shkurtit të vitit 2008. Prandaj jo vetëm që nuk e shoh të nevojshme por e shoh të rrezikshme si ide dhe këtë ua kemi thënë edhe partnerëve tanë ndërkombëtarë. Ne duhet ta vazhdojmë formatin aktual ku natyrisht roli i Shteteve të Bashkuara është rritur dhe shpresojmë që të rritet edhe roli i shteteve si Gjermania, megjithatë nuk kemi nevojë të kthehemi në një konferencë ndërkombëtare ku Kosova do të trajtohej si çështje e jo si shtet. Kosova nuk është çështje, Kosova është shtet dhe duhet të trajtohet si e tillë.
Ju më herët e përmendët vizitën e javës së kaluar në Uashington dhe takimin me zyrtarë të lartë të administratës amerikane. A ishte kërkesë çështja e largimit të tarifave dhe si do ta trajtoni këtë nëse vini në qeveri përmes arritjes së një marrëveshjeje?
Nuk ishte kërkesë vetëm në takime, kjo është kërkesë tashmë publike e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, e Gjermanisë, e institucioneve të Bashkimit Evropian, siç edhe e dini. Tani edhe ne si Lidhje Demokratike besoj i keni dëgjuar deklaratat publike edhe të Lëvizjes Vetëvendosje, kemi planifikuar që këtë ta trajtojmë në suaza të masave të reciprocitetit. Mirëpo për të ditur detaje se si do të trajtohet saktësisht kjo dhe cila do të jetë pako e masave, neve do të na duhet një sërë takimesh bashkë me Lëvizjen Vetëvendosje, sepse nuk është çështje aq e thjeshtë, është goxha komplekse që do të marrë kohë dhe unë besoj që nëse ndër të tjera kjo masë tarifore është vendosur siç thoshte zoti Haradinaj për ta parandaluar diskutimin për kufijtë, tashmë ajo arsye nuk ekziston, sepse diskutim për kufijtë më nuk do të ketë, sepse qeveria e ardhshme nuk do të lejojë një gjë të tillë.
Pra ai arsyetim më nuk ekziston, por ne duhet të shohim se si mund të nxjerrë Kosova një situatë të favorshme për të në qoftë se ulemi bashkë me partnerët tanë dhe diskutojmë se cila do të duhej të ishte masa që vazhdon të jetë në raport me Serbinë. Në të drejtën ndërkombëtare tregtare masat e reciprocitetit janë krejtësisht të ligjshme, krejtësisht legjitime dhe krejtësisht normale, por ajo çka duhet të bëjmë ne është që të mos vendosim në eufori por të ulemi dhe ta trajtojmë në qetësi, në maturi dhe gjithnjë në partneritet me Shtetet e Bashkuara dhe me shtete të fuqishme në Evropë që na përkrahin një masë të tillë. Po ashtu ne duhet t’i ndërmarrim të gjithë hapat ligjorë që kërkohen në mënyrë që kjo masë reciprociteti pastaj të mund të arsyetohet në mënyrën më të mirë të mundshme para partnerëve tanë dhe ta çojmë përpara me përkrahjen e tyre. Kam thënë edhe më herët dhe po e përsëris, historia e dëshmon që Kosova nuk mund të arrijë sukses në marrëdhënie ndërkombëtare, por në veçanti në marrëdhënie me Serbinë, në qoftë se nuk i kemi Shtetet e Bashkuara në krah, prandaj edhe marrëveshja finale me Serbinë patjetër duhet ta ketë bekimin e Shteteve të Bashkuara dhe ne duhet të sigurohemi që hapat tanë të ardhshëm i kemi në bashkërendim të plotë me këtë shtet.
A e keni ndarë mendjen për pozitën tuaj në qeverinë e ardhshme?
Akoma jo, jemi duke diskutuar natyrisht brenda Lidhjes Demokratike lidhur me prioritetet tona në qeverisjen e ardhshme në rast se arrijmë pajtim. Është me rëndësi që Lëvizja Vetëvendosje ta kuptojë që ky do të jetë partneritet në mes të barabartëve, do të jetë partneritet në mirëbesim dhe asnjëra palë nuk mund të sillet këtu kinse i ka fituar dy të tretat dhe ta trajtojë palën tjetër si një aksesorë. Në qoftë se ne kemi një pajtim të tillë që ky të jetë vërtetë partneritet në mes të barabartëve, atëherë besoj që nuk do të kemi pengesa të mëdha në arritjen e marrëveshjes për bashkëqeverisje dhe pasi të arrihet ajo marrëveshje do ta kemi shumë më lehtë pastaj ta shohim se si mund të realizohen prioritetet që i kemi për Kosovën, duke parë se cilido prej nesh ku mund të ndihmojmë më shumë. Pra unë do të jem aty ku mund të ndihmojë më shumë vendin tim.
Në qeveri apo në legjislacion?
Siç e thashë kjo çështje do të determinohet vetëm pasi të arrijmë marrëveshje me Lëvizjen Vetëvendosje, me kusht që edhe ata pajtohen që ky të jetë partneritet në mes të barabartëve dhe nëse pajtohen për një gjë të tillë atëherë besoj që lehtë do të vendosim se ku do të jemi secili prej nesh.
