Dita e Alfabetit Shqip, i njësuar në Kongresin e Manastirit, kujtohet më 22 nëntor – datë që përkujtohet dhe i bëhet jehonë në mbarë trevat shqiptare.
Kongresi i Manastirit u mbajt mes 14-22 nëntorit të vitit 1908. Në të morën pjesë 50 delegatë nga 26 qytete të ndryshme, klube dhe shoqata. Kongresi miratoi vendimin që të pranohet alfabeti latin, me disa ndryshime shkronjash, duke i përshtatur ato për gjuhën shqipe.
Në Manastir, asokohe morën pjesë intelektualë shqiptarë nga të gjitha trojet shqiptare, si qyteti-qendër për konsujt dhe më i sigurti për mbarëvajtjen e këtyre punimeve të një rëndësie të veçantë të vlerave dhe historisë së kombit.
Kryetar i Kongresit u zgjodh Mid’hat Frashëri, nënkryetarë ishin Luigj Gurakuqi dhe Gjergji Qiriazi, ndërsa e motra, Parashqevi Qiriazi, ishte e vetmja grua e Kongresit.
Sipas numrit dhe rëndësisë së pjesëmarrësve, Kongresi i Manastirit shënon ngjarjen më të rëndësishme të popullit shqiptar në fillimet e shekullit XX. Si rezultat i kësaj pune me vlera të mëdha, më 28 Nëntor të vitit 1912, u shpall edhe pavarësia e Shqipërisë.
Muzeu i Alfabetit të Gjuhës Shqipe, në Manastir ruan të ekspozuara rreth 56 fotografi të pjesëmarrësve dhe 230 dokumente, këto në formë digjitale dhe në letër.
Gjuha shqipe – Gergj Fishta
Porsi kanga e zogut t’verës,
qi vallzon n’blerim të prillit;
porsi i ambli flladi i erës,
qi lmon gjit e drandofillit;
porsi vala e bregut t’detit,
porsi gjâma e rrfès zhgjetare,
porsi ushtima e nji tërmetit,
ngjashtu â’ gjuha e jonë shqyptare.
Ah! po; â’ e ambël fjala e sajë,
porsi gjumi m’nji kërthi,
porsi drita plot uzdajë,
porsi gazi i pamashtri;
edhè ndihet tue kumbue;
porsi fleta e Kerubinit,
ka’i bien qiellvet tue flutrue
n’t’zjarrtat valle t’amëshimit.
Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
qi këtë gjuhë të Perëndis’,
trashigim, që na la i Pari,
trashigim s’ia len ai fmis;
edhe atij iu thaftë, po, goja,
që përbuzë këtë gjuhë hyjnore;
qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja,
flet e t’veten e lèn mbas dore.
Në gjuhë shqype nanat tona
qi prej djepit na kanë thânun,
se asht një Zot, qi do ta dona;
njatë, qi jetën na ka dhânun;
edhe shqyp na thanë se Zoti
për shqyptarë Shqypninë e fali,
se sa t’enden stina e moti,
do ta gzojn kta djalë mbas djali.
Shqyp na vete, po pik’ mâ para,
n’agim t’jetës kur kemi shkue,
tue ndjekë flutra nëpër ara,
shqyp mâ s’pari kemi kndue:
kemi kndue, po armët besnike,
qi flakue kanë n’dorë t’shqyptarëvet,
kah kanë dekë kta për dhè të’t’Parvet.
Në këtë gjuhë edhe njai Leka,
qi’i rruzllim mbretnin s’i a, xûni,
në këtë gjuhë edhe Kastriota
u pat folë njatyne ushtrive,
qi sa t’drisë e diellit rrota,
kanë me kênë ndera e trimnive.
Pra, shqyptarë çdo fès qi t’jini,
gegë e toskë, malci e qyteta,
gjuhën t’uej kurr mos ta lini,
mos ta lini sa t’jetë jeta,
por për tê gjithmonë punoni;
pse, sa t’mbani gjuhën t’uej,
fisi juej, vendi e zakoni
kanë me u mbajtë larg kambës s’huej,
Nper gjuhë shqype bota mbarë
ka me ju njohtë se ç’fis ju kini,
ka me ju njohtë për shqyptarë;
trimi n’za, sikurse jini.
Prandaj, pra, n’e doni fisin,
mali, bregu edhe Malcija
prej njaj goje sod t’brohrisim:
Me gjuhë t’veten rrnoftë Shqypnia!
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Atdhetarët që sot i mungojnë Shqipërisë
Botimi në Stamboll i Abetares në gjuhën shqipe
“Le të përdoren të dy dialektet”
