Pak e dinë se prapa novelistit serb që fitoi çmimin Nobel për letërsi fshihet një ideolog nacionalist serb. Me prejardhje nga Bosnja, Ivo Andriç ka shërbyer si ambasador jugosllav në Berlin në vitin 1940.
Autori i novelës në prozë ‘Ura mbi Drin’, që e bëri të përbotshëm para lexuesve të huaj, do të merrej jo pak edhe me shqiptarët. Duke braktisur rolin e një shkrimtari, Andriç, nga pozicioni i një nacionalisti, rrekej të skiconte politikën jugosllave karshi Shqipërisë, shkruan Konica.al.
‘Draft mbi Shqipërinë’ është dokumenti i Andriçit, i hartuar në vitin 1939, në të cilin ai jep një pasqyrë retrospektive të qasjes së Beogradit ndaj shtetit të sapoformuar shqiptar.
Pasi vargëzon ngjarjet që kulmuan me njohjen e Shqipërisë nga Fuqitë e Mëdha, shkrimtari serb përkujton një traktat mes Greqisë dhe Serbisë që datonte më 19 maj të vitit 1913. Në bazë të tij, ‘territori në veri të lumit Seman deri te goja e lumit Devoll’ do të ishte në sferën e ndikimit serb. Rajonet në jug të kësaj vije imagjinare, gjithnjë sipas dokumentit të tij, do të ishin në ndikimin e sferës greke të ndikimit.
Andriç përkujton se në Konferencën e Paqes, Serbia do të ndryshonte qasjen ndaj Shqipërisë, duke pranuar pavarësinë e saj, por duke kundërshtuar fuqishëm mandatin e Italisë.
Duke kujtuar porosinë e kryeministrit jugosllav, Pashiç që ‘Ne duam një Shqipëri të pavarur, por të dobët dhe të paqëndrueshme’, Andriç thotë se koha ka provuar se një dëshirë e tillë është e pamundur.
“Një Shqipëri e dobët dhe paqëndrueshme do të kërkonte mbështetje dhe mbrojtje kudo që do ta gjente. Një regjim që kërcënohej nga Italia do të kthehej kah ne, por një regjim që donim ta përmbysnim do të kthehej kah Italia për ndihmë”, sugjeron Andriç në dokumentin e tij.
Duke qenë se Shqipëria e Zogut po kthehej gjithnjë e më shumë nga Italia, shkrimtari serb tërheq vërejtjen se kërcënimi më i madh për jugosllavët ishin fortifikimet që po bëheshin në kufi dhe aktivitetet irridentiste.
“Pavarësia e një vendi është një koncept që vazhdimisht ndryshon kuptimin e saj për fqinjët. Pavarësia mund të jetë e plotë ose e cunguar, varësisht prej rrethanave. Sa i përket Shqipërisë së sotme, askush nuk mund të thotë se politikat e saj të brendshme dhe të jashtme janë të pavarura nga Italia. Megjithatë, Shqipëria konsiderohet si shtet i pavarur nga bashkësia ndërkombëtare. Sipas ligjit ndërkombëtar, bredgeti shqiptar nuk është italian, por më tepër i një shteti sovran të Ballkanit”, shkruan Andriç.
Duke përimtuar rrezikun që Shqipëria të binte përfundimisht nën Italinë, ai nxitonte të thoshte se ndarja do të ishte më ‘pak e keqe’ sesa nëse Italia do të pushtonte tërë Shqipërinë. Kjo, sipas tij, do të rrezikonte Gjirin e Kotorrit dhe Kosovën.
Andriçi konsideronte se pas ndarjes së Shqipërisë, ‘Kosova do të humbiste tërheqjen prej qendrës, prej ku pakica shqiptare në rrethana të reja do të mund të asimilohej më lehtë’.
“Ne do të merrnin 200 mijë deri në 300 mijë shqiptarë, por ata janë kryesisht katolikë dhe marrëdhëniet e tyre me myslimanët nuk kanë qenë asnjëherë të mira. Dëbimi i shqiptarëve myslimanë në Turqi do të mund të kryhej, në rrethana të reja, dhe nuk do të kishte ndonjë pengesë të madhe për një gjë të tillë”, përmbyllet drafti i Andriçit për shqiptarët.
